Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POJMOWAĆ

Następne hasło: POJMOWAN »

POJMOWAĆ SIĘ (11) vb impf

się (7), sie (4).

Teksty nie oznaczają ó; drugie o prawdopodobnie jasne (tak w -ować); a jasne.

Fleksja

indicativus
inf	pojmować się
praes
	sg	pl
3	pojmuje się	pojmują się

fut
	sg
2	m	będziesz się pojmować

conditionalis
	pl
3	m pers	by się pojmowali
3	subst	by się pojmowały

inf pojmować się (3). ◊ praes 3 sg pojmuje się (1). ◊ 3 pl pojmują się (3). ◊ [fut 2 sg m będziesz się pojmować.] ◊ con 3 pl m pers by się pojmowali (3). subst by się pojmowały (1).

Sł stp, Cn brak, Linde także XVII – XVIII w.

Znaczenia

impf do „pojąć się” (11)
- 1. Poślubiać się, zawierać związek małżeński (10)
- 2. W funkcji strony biernej: być rozumianym, poznawanym (1)

impf do „pojąć się” (11):

1. Poślubiać się, zawierać związek małżeński; matrimonio coniungi, matrimonium contrahere a. inire, matrimonio coniungi Modrz (10): Panny lepak bez poſagu wydawać [Ligurgus] kazał, aby ſie nie dla pieniedzi, ale z łaſk á dla płodu poymowali. BielŻyw 27; [Semiramis] Gdy ſyn iey doroſł/ prośiłá go áby z niego ſyná pocżęłá/ y vſtáwiłá práwo wſzędzye pod gárdłem/ áby ſie nie poymowáli [!]/ iedno co nablizſzy krewni BielKron 10v; Krewni pirwſzego małżeńſtwá by ſie ná wtorym nie poymowáli/ y wiele inych rzecży [papież Ihignus] vſtáwił. BielKron 149v, 164v; Cżemu one [prawa cesarskie] okrom dozwolenia rodźicow poymowáć ſię niedopuſzcżáią/ á te [prawa papieskie] dopuſzcżáią? ModrzBaz 100v, 100v [2 r.]; WerKaz 303, 304; [zácżym ſie cżáſem trafia/ iż ſie z niewiádomośći poymuią ći ktorzyby ſie poymowáć niemieli/ o ktorych ten ártykuł mowi [...]. Naprzod poymuią ſie niektorzy/ ktorzy ſie mieć niemogą/ co dwoiáko przychodźi/ álbo z przyrodzenia/ álbo z przypadku. SzczerbSpecSax 255 (Linde s.v. pojąć)].

[pojmować się z kim: Nec sociabis cum eis coniugia any bedzeſz ſze poymovacz ſych coramy TomZbrudzBrul Deut 7/3.]

Zwroty: [»z jednego domu się pojmować«: zwłaſzcza że tego wżydowſkiei bibliiei niemáſz áby śię ziednego domu poimowali MurzNT A.]

»miedzy sobą się pojmować« (1): ták/ że ſię ich [dwu różnych Rzeczypospolitych dla szlachty i chłopów] obywátele miedzy ſobą áni poymuią [nec contrahant inter se]/ áni ſię znáią ModrzBaz 71.

2. W funkcji strony biernej: być rozumianym, poznawanym [czym] (1): gdyſz on Syná zowie tego/ ktory zniego ieſt/ á Duchá S. ktory od obudwu ieſt/ co ſię tylko wiárą poymuie/ á świętym iáſno ieſt SkarŻyw 456.

Synonimy: 1. poślubiać się; 2. rozumieć się.

Formacje współrdzenne cf JĄĆ SIĘ.

SBu