[zaloguj się]
[pdf]

POKŁONA (10) sb f

Teksty nie oznaczają ó; pierwsze o prawdopodobnie jasne (tak w po-); a jasne.

Fleksja
sg
N pokłona
D pokłonie
A pokłonę
I pokłoną

sg N pokłona (2). ◊ [D pokłonie.] ◊ A pokłonę (5). ◊ I pokłoną (3).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w.

Pochylenie ciała, głowy, zgięcie kolana itp. jako wyraz szacunku, czci lub dziękczynienia (10): Adoratio – Chwalienie pokłona. Calep 27b.
a. Oddanie czci religijnej (5): WZdaymyż cżeść BOGV ſwemu z dobrodźieyſtwá iego/ [...] A to myślą nabożną/ á ſerdecżną pokłoną/ zá łáſkę nam dáną. ArtKanc T11v; [Nietrzebá chwalić Páná Chriſtuſa/ [...] Nietrzebá go wyſtáwowáć/ áni ku pokłonie podnáſzáć/ áni po rynku nośić. HerbOdpow Ii6v].
Zwroty: »[komu] pokłonę (u)czynić« (2): Ktoby mowił/ [...] że ći ktorzy mu [Chrystusowi w sakramencie] pokłonę cżynią ſą báłwochwálcámi/ ten przeklęty niech będźie. WujJud 264, 176v.

»pokłonę wyrządzać [komu, czemu]« (2): WujJud 176; Ieſzcże y te gánimy/ ktorzy Sákrámentom Boſką pokłonę wyrządzáią WujJudConf 176.

Wyrażenia: »boska pokłona« (1): WujJudConf 176 cf »pokłonę wyrządzać«.

»pokłona przystojna« (1): Gdybyśćie [...] prawdźiwie wierzyli/ że w tym Sákrámenćie ieſt prawdźiwie P. Chriſtus/ tedybyśćie [...] Pánu Chriſtuſowi w tym Sákrámenćie iſtotnie y prawdźiwie przitomnemu/ cżeść y pokłonę przyſtoyną [...] z wdźięcżnośćią y z chucią wyrządzáli. WujJud 176.

Szereg: »cześć i pokłona« (2): żaden Ciáłá Páńſkiego nie pożywa/ áż mu pierweý cżeść y pokłonę vcżyni WujJud 176v, 176.
b. W dziedzinie życia świeckiego: na gruncie społecznym i politycznym: wyraz pokory, podporządkowania (4):

pokłona czyja komu (1): (did) Potym [...] przyidą do Piłatá/ y kłániáiąc ſię wſzytcy/ rzecże Annas. (–) Pokłoná náſzá Stárośćie Naywyżſzemu w tym tu mieśćie. MWilkHist B2.

[Fraza: »[komu] pokłona bywała wyrządzana«: Naprzód vpádli [Mędrcy] ná koláná ſwe/ przez ktore klękánie cżćili go iáko Páná ſwego y Krolá. Bo krolom ná wſchod ſłońcá tákowa pokłoná bywáłá wyrządzána. GrzegŻarnPos 1597 47v (Linde).]
Zwrot: »uczynić pokłonę« (1): Ten [poseł] vcżyniwſzy niſką pokłonę/ dzierżał rękę práwą ná pierſiách/ Słowáńſkim ięzikiem mowiąc rzekł. BielKron 331v.
Wyrażenie: »uniżona (a. niska) pokłona« (3): Burgrábiá wielki według zwycżáiu/ ſzedł przed wſzytkimi pány przełożonemi ku Krolowi z vniżoną pokłoną BielKron 329v, 329v, 331v.
Szereg: »ućciwość a pokłona« (1): BielKron 329v cf Wyrażenie przyimkowe.
Wyrażenie przyimkowe: »z pokłoną« (2): Podkomorzy/ przyſtąpiwſzy z wielką vććiwośćią á z niſką pokłoną/ ziął K. Koronę z głowy BielKron 329v, 329v.

Synonim: pozdrowienie.

Cf POKŁON, POKŁONIENIE

EBo, KO