[zaloguj się]
[pdf]

POŁEK (7) sb m

połek a. połk (7), [polek, pułek a. pułk].

Teksty nie oznaczają ó oraz é; e prawdopodobnie jasne (tak w -ek).

Fleksja
sg pl
N połki
G połku połk(o)w
A pułki
I połki(e)m połk(a)mi
L połku
inne sg N a. A - połek

sg G połku (2). ◊ I połki(e)m (1). ◊ L połku (3). ◊ [N a. A połek.] ◊ pl [N połki.] ◊ G połk(o)w (1). ◊ [A pułki. ◊ I połk(a)mi.]

Sł stp brak, Cn: połek, Linde XVII – XVIII w.: połek, połk, pułk.

Duży, samodzielny oddział wojska o niesprecyzowanej dokładnie liczbie żołnierzy (od kilku do kilkunastu chorągwi), nie stanowiący stałej jednostki organizacyjnej, lecz wyodrębniany w razie potrzeby, np. podczas przemarszu wojsk dla łatwiejszego zdobycia żywności albo – w celach taktycznych – podczas bitwy; agema, caterva, cohors praetoria, commanipulatis, legio, legiuncula; phalanx, vexillatio Cn (7): Na dwoię ſię Tátárſkie woyſko rozdzieliło/ W więkſzym połku do bitwy godnych máło było/ A w mnieyſzym wſzytko byli rycerze przebráni StryjKron 632; [Za starostą krewskim ciągnął] Márek Wnuczek Ciwon Retowſki/ y inſzy Ciwonowie/ Vrzędnicy/ y Rycerſtwo Zmodźkie/ w ktorym połku było 2000. iezdnych StryjKron 787, 787; [P.P. rotmistrze abo nad wojskiem przełożeni powinni pod poczciwością opowiedzieć, wielaby żołnierzow w pułku swoim mieć chciał. UstWojsk po 1566/134; ktore [wojsko] ná troie rozdźielił: Połek ieden Krzyſztofowi Niſzcżyckiemu/ [...] drugi Marćinowi Kázánowſkiemu [...]/ á trzeći Zygmuntowi Rożnowi BielKron 1597 767].

połek kogo [= złożony z kogo] (1): [Król wyprawił na pierwszą straż] Páná Ianá Wołminſkiego [...] z kilkiem Rot/ y Tátárow Nahayſkich połkiem/ y z piącią ſet Haydukow/ ták iż miał w ſwym połku dwánaście ſet iezdnych y pieſzych StryjKron 787; [StryjPocząt 453].

ile połku [składnia charakterystyczna dla rzeczowników o znaczeniu zbiorowym] (1): przy ktorym [hetmanie] też był Stároſtá Zmodźki/ Ian Kiſzká máiąc 400. Iezdnych/ á 100. pieſzych/ y Iánuſz Xiążę Oſroſkie z oſmią ſet połku. StryjKron 787.

Zwrot: »w połki zszykować się« (1): Bernard/ Sumberg Czech [...] Ośḿ Fendlow miał pod ſpráwą/ z nim Rzeſkie zagony/ Náſzy też z Litwą w ſiedḿ ſię Połkow zſzykowáli StryjKron 622.
Wyrażenia: [»jezny połek«: RymszaDeket 53 cf »pieszy połek«.]

[»pieszy połek«: Gdy ſie ludzie zebrali/ by do mátki Pſzczolki/ Poſzli ſtámtąd nadobnie/ iezne/ pieſze Polki. RymszaDeket 53.]

»przedni [= znajdujący się na przedzie wojska] połek« (1): [poległ] Kniáź Alexander Porozowſki Woiewodá przedniego polku StryjKron 772; [UstWojsk 1593/346].

[»na pułki rozdzielony«: tedy wszytko wojsko na trzy pułki rozdzielone być ma, z ktorych każdy osobnem niżej opisanem gościńcem ciągnąć będzie aż do leży swych UstWojsk 1582/160.]

»wojewoda połku; [starszy nad połkiem]« = dowodzący pułkiem, pułkownik (1): StryjKron 772; [A jeśliby za jego [wyznaczonego towarzysza] niedozorem i niepilnością stała się komu jaka szkoda albo krzywda, on to powinien będzie każdemu nagradzać, czego panowie starszy nad połkami dojrzeć mają. UstWojsk 1582/161].

[Szeregi: »hufy i połki«: Ruszenie i ciągnienie z obozem inaksze być nie ma, jedno jako będzie rozkazano; przetoż każdy ma czekać w hufie na placu, aż przednie hufy i połki przejdą, potym w swym porządku, gdzie kogo napisano iść. UstWojsk 1593/346.

»połki i zagony«: których [Tatarów] jednak Teodor Buczacki kilko połków i Zagonów poraził StryjPocząt 453.]

MFr