[zaloguj się]
[pdf]

POŁTORA (258) nm

połtora (135), pułtora (121), połtera (1), potora (1), [putora]; połtora ForCnR, Mymer1 (3), BartBydg (5), LibLeg (2), SarnUzn, Strum (3), StryjWjaz, Calep (11); pułtora HistAl, Diar, KrowObr, Leop (3), UstPraw, BibRadz (4), BielKron (14), BielSpr (2), CzechRozm (6), ModrzBaz, SkarJedn (7), SkarŻyw, ReszPrz (4), ReszList (3), ActReg (2), GostGosp, LatHar, WujNT (6), WysKaz, SarnStat (12), GrabPospR (3), SkarKaz (3); pokora : pułtora : połtera : potora ZapWar (6:3), MetrKor (3:3:1), Murm (4:1), FalZioł (72:–:–:1), LibMal (3:14), Mącz (11:12), SienLek (2:1), BudBib (1:2), Oczko (3:2), ZapKościer (2:2), StryjKron (1:3).

Pierwsze o pochylone, drugie o oraz a jasne (w tym w a 2 r. błędne znakowanie); połtera z tekstu nie oznaczającego pochyleń.

Fleksja

m N półtora (28) [w tym: w składni rządu (27)]. ◊ G półtora (7), [pułtoru]. ◊ A półtora (82) [w tym: w składni rządu (79), w składni zgody (1) ZapKościer]. ◊ I pułtor(e)m (7) [w tym: w składni zgody (5), w składni rządu (2)] BielKron, CzechRozm (4), ReszPrz (2), półtorą (2) [w składni rządu] StryjWjaz, GrabPospR, pułtora (1) [w składni zgody] StryjKron. ◊ L pułtora (4) [w składni zgody] BielKron, ZapKościer (2), ReszList, półtora (2) [w składni rządu] SarnUzn, ReszPrz. ◊ D a. L półtoru (5) [w składni zgody], półtora (1) [w składni rządu]; -u : -a FalZioł (1:1). ◊ f N półtory (14), półtor(e)j [w składni rządu] Calep (2). ◊ G półtory (5), półtora (4), półtoru (2) [w składni zgody]; -y FalZioł, BielKron, Mącz; -a Oczko; -y : -a : -u ZapWar (2:3:2). ◊ A półtory (53) [w tym: w składni rządu (51)], półtor(e)j (1) [w składni rządu] Calep, półtora (1) LibLeg. ◊ L półtory (11) [w składni rządu], półtoru (3) [w tym: w składni zgody (1), w składni rządu (1)]; -u LibMal, Oczko; -y : -u FalZioł (11:1). ◊ D a. L pułtory (2) [w tym: w składni rządu (1), w składni zgody lub rządu (1)]. ◊ n N półtora (4) [w składni rządu]. ◊ A półtora (11) [w składni rządu]. ◊ I pułtor(e)m (5) [w składni rządu]. ◊ L pułtoru (1) [w tym: w składni rządu (1), [w składni zgody]].

Składnia orzeczenia zawsze typu: połtora [czego] jest, było (6).

Składniaprzydawki typu: te (a ty) połtora (4) FalZioł, SarnUzn, StryjKron, SkarKaz, ta połtora (2) LibLeg, SkarJedn.

Składnia rządu lub zgody z rzeczownikiem lub zaimkiem oznaczającym przedmiot liczony dla poszczególnych przypadków: w składni rządu: N (47), A (141), I (9), L (15), D a. L (2); w składni zgody: G (18), A (1), I (5), L (5), D a. L (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w.

Liczebnik ułamkowy: jeden i pół; sesqui Mącz, Calep; [aliquid] ac semissis, unum [aliquid] ac semis Vulg; (unum) [aliquid] et dimidium PolAnt; (unum) [aliquid] cum medio a. media [aliqua re] JanStat; unus ac semissis Cn [w przekładach z łaciny odpowiada również wyrazom rozpoczynającym się od sesqui- lub sesc-] (258): kthemv daly trzy krocz stho thyssyeczy slothych yusz daly połtora krocz stho thysyeczy a wrok mayą dacz drugu poltora. LibLeg 9/52v; Sesqui – Poł drugiego, połtora. Calep 974b.

połtora czego (sg) (194): a ny mv szgynalo pulthory copy przy thym byczyv [lege: biciu] ZapWar 1523 nr 2326, 1529 nr 2357; MetrKor 34/135v, 59/273, 279v; Murm 7, 8, 10, 14, 194; Mymer1 5 [3 r.]; BartBydg 142b [5 r.]; warz że ty rzecży skraiawſzi korzonki w winie á w wodzie/ iżby było wſzytkiego połtory kwarty FalZioł 128d; kto będzie chciał vżywać tego prochu/ ma go wziąć czo złoty zaważy albo y połtora złotego. FalZioł I 63a; ſamo ziele wzwyſz na połtori piędzi FalZioł I 111b; iżby vcżyniono piłuły z byliczową wodką/ tak wielkie czo by każda ważyła z połtori dragmy. FalZioł V 24v; wezmi rumienkowych głowek/ Lnianych głowek/ każdego z nich cżtyrzy garzſci [...]. Też z połtora ziarna pſzenicżnego FalZioł V 27; Też wezmi/ anyżu, Silermontani (z apteki) obudwu po 3. dragmy Criſtału 2. dragmie/ To wſzythko na proch ſtłucż/ á włożywſzy Czukru Iako połtora tego daway pić FalZioł V 36v; Wezmi acori conditi/ ſpecierum dijamuſci/ drzewa aloes/ wſzytkiego rowno po połtora ſcropuła FalZioł V 105v, 13d, 5a, 15a, 18a, 21c (67); ſchli do pana Woycziecha Boyenſkiego pulthori mylie od Gnyezną LibMal 1543/76v; A thu wpoſznanyv za polthori nyedzyelye oſchukali 10 perſon LibMal 1545/94; ze Ian Grenda [...] myeſzkal na pulthora lyatha z Lucia Barthoſcha Glinyarza oddaną malzonka LibMal 1554/193, 1544/79, 1545/97, 1550/156, 1552/169 [2 r.], 1553/172v, 176v; Vcżyniż y ſtoł z drzewá Sethym máiący dwá łokćiá wzdłuż/ á łokieć wſſyrz/ á ná wyſſą pułtorá łokćiá. Leop Ex 25/23, Ex 25/17, 36/21; UstPraw F3; BibRadz Ez 40/42 [2 r.], Os 3/2; BielKron 33 [3 r.], 460; Sescunx, et sescundia, Pultory vnciye/ to yeſt/ trzi łoty/ álbo oſma cześć yakieykolwiek rzeczi. Mącz 17c; Sesquiobolus, Pułtorá pieniądzá Mącz 390a, 17c, 112b, 158a, 192b [2 r.], 193a (22); wźiąwſzy Soſnki zwierć/ warz ią w połtory kwarty wody/ áż trzećia część wywre SienLek 105v, 134; kiedy dobra Sáletrá biorą iey pięć cżęśći álbo funtow/ węgla dobrze wytlonego/ pułtory cżęśći álbo pułtorá funtá/ tákże też ſiárki BielSpr 73; BudBib Ex 25/10 [2 r.], 17; Strum Fv, I4; SkarŻyw 168; StryjKron 772; ActReg 11; Sesquipedalis – Szeroki na połtorei ſtopi. Calep 975a, 974b [2 r.], 975a [7 r.]; WujNT 513, 576; áby kożdy Zupnik [...] ináczéy nie dawał báłwáná ſoli [...]/ iedno po pułtory grzywny [per alteram dimidiam marcam JanStat 40]. SarnStat 375; A [roki] w Vrzędowie w pułtory niedźiele po Lubelſkich. SarnStat 732, 274, 373, 486, 653, 675 [2 r.], 974 [2 r.], 1156; GrabPospR M2; [Wokabul 1539 M3; Putora kamienia glinki za fl. 1 gr 24 InwMieszcz 1547 nr 17; Sesquicaput Pułtorygłowy. UrsinGramm 180 (Linde)]. Cf Zestawienia liczebnikowe.

połtora czego (pl) (15): yſch wkaliſchu przed pulthorem lyath ſchathi Byale vtrząſziglowcziney pokradl LibMal 1547/129; dwv konyu vkradli the przedali za 6 grzywyen we wſſy zoną stroną kobilina yakobi wpulthoru myll LibMal 1547/130v, 1547/129, 129v, 130, 1551/165v; [chory w cieplicznej wodzie] piérwéy ráno niech godźin półtory śiedźi/ w wieczór tákże/ názáiutrz trochę więcéy Oczko 27, 28, 32; iż przez ty lat pułtorá dwádzieściá tyſiąc Niemcow/ Mázurow/ y Polakow od Litwy niewiemey było poimánych/ y pobitych StryjKron 320; WujNT Act 18 arg; ći niechby táką wypráwę cżynili/ ktorąby pieniędzmi odpráwuiąc/ mogł pułtorą groſzy od dźieśiątká groſzy pożytkow ſwych odpráwić. GrabPospR Mv. Cf »połtora tysiąca«.

W składni zgody z rzeczownikiem w sg (23): Iakom ya nyepopasl ⟨yemv⟩ szytha nyeszathego [...] vasnosczy yako polthory kopy groszy vpolgrosczech thako my pomoszy bog. ZapWar 1505 nr 2005, 1529 nr 2352; MetrKor 59/273; Wezmi poł funta gleytu/ [...] ocztu za trzy pienądze: około potori kwarty FalZioł V 99v, V 103v; LibMal 1550/157v; BielKron 308; Mącz 390c; Wieńce Cebule máią bydź po pułtoru łokćiu plećione GostGosp 76; ZapKościer 1588/19; [Stamtąd dalej, już na półtora strzeleniu z łuka, są dwa kamienie RadzPodróż 82; LustrSand 244]. Cf »połtora tysiąca«.

W składni zgody z rzeczownikiem w pl (7): yakom ya nyezabyla yemv volv [...] vasnosczi pulthorv kop thako my bog. ZapWar 1533 nr 2483, 1513 nr 2127, 1538 nr 2577, 1543 nr 2507, 1545 nr 2633; Wezmi pſie łayno/ [...] Miodu przeſnego/ popiołu z ięcżmienia vpalonego/ każdego z nich rowne cżęſci po połtoru łyżkach/ ſoli poł łyżki dobrey miari/ zmieſzay thy rzecży ſpołem FalZioł V 81; w ónych ſtronách Włoſkich/ dawáią iéy [wody] od kwart pułtorá/ áż do cztérech/ ſnaść czáſem y więcéy Oczko 19v; [naprzod ma żołd mieśięcżny/ około pułtoru cżerwonych złotych. BusLic 49].

W składni rządu lub zgody [w tym: z rzeczownikiem w G, L oraz D a. L sg (4), ze skrótem rzeczownika (4)] (8): Wdolynye od thalyegy 15 gr thamze zidaczewſkiego popolthorv gr y ſſoly polthoraſtha Kaluſcha od wozv poltera gr Whonylowye od wozv po czterzi Kwarniky MetrKor 57/115v, 57/118v; Wezmi Kaniey przędze/ ieleniego ięziku/ każdego ſnich po garſci/ paprotki/ korzenia ſoſnki/ liſtkow ſenes/ każdego po połtory garſczi FalZioł I 28d, II 21d; Dzieći piewſze [!] Andrzei i z Barbarą zostaly przy pultoru boru, A pani wdowa takze przy pultoru boru ZapKościer 1580/7, 1585/62.

Poza składnią, w połączeniu z nazwą całej jednostki (8): na tho nalać małmazijey z połthori albo ze dwie kwarcie FalZioł V 70; SienLek 10v; Strum O3v; mowi o nim iákoby mu rok ábo pułtorá było CzechRozm 148v; ták iżby [...] náznáczóną dniówi miárę/ w godźinie/ á nádáléy w pułtoru wypił Oczko 20; gdźieby chćiał mieć iednégo iácy koniá do wozu y z przewodnikiem/ tedy ma od koniá dáć dwá groſzá/ á przewodnikowi pułtorá. SarnStat 974; GrabPospR N4v: [CygMyśl E3v; barełeczka wina białego piołynkowego, niepełna garncem albo półtorem InwMieszcz 1584 nr 254]. Cf »połtora tysiąt a«

W charakterystycznych połączeniach: [z określeniami czasu:] połtora(-ej) dnia (4), godziny (11), miesiąca (5), niedziele (2), lata (16); [z określeniami miar (wagowej, wagowo-pieniężnej, objętości):] połtory(-a) części (3), ćwierci (ćwiertnie) (2), dragmy (14), funta (8), garści, grzywny (7), kopy (10), korca (2), kwarty (19), łota(-u) (15), łyżek, omer, skropuła, uncyje (6); [z określeniami miary długości i powierzchni:] połtora(-y) gon, łokcia (3), mile (6), palca, piędzi (3), sążnia, staja, stopy (9), zagonu; [z nazwami jednostek monetarnych:] połtora(-y) grosza (17), marki, pieniądza (2), złotego (9).

Zestawienia liczebnikowe: »pułtora milijona« (1): wźiął ſtámtąd trzy tyśiące tálentów/ á káżdy Tálent 600 złotvch we złoćie cżyni/ co wſzyſtko więcey niż pułtorá millioná vczyni WysKaz 43.

»połtora tysiąc(a)« [w tym: w składni rządu z rzeczownikiem w sg (30), w pl (3), w składni zgody z rzeczownikiem w sg (13), poza składnią (1)] = mille (supra) quingenti HistAl, PolAnt, Modrz (47): LibLeg 10/58v; ta gorá miáło [kust: miáłá] ſtopniow s kámienia Száfirowego pułtorá tyſiącá HistAl Lv; Diar 81; Náſzych Polakow naiemnych [...] przybyło pułtorá tyſiącá BielKron 306; Tegoż roku o S. Bártłomieiu Borzny s Skrzynná y ſyn iego Włodek z Letáwy Ráytárowie w pułtoru tyſiącu koni/ Oświęćiḿſki kray woiowáli BielKron 394v; Drohobycż [odkupił] piąćią tyſiąc. Rabſztyn pułtorem tyſiącem. BielKron 405v, 202v, 249, 383, 413, 429v, 435; BibRadz 2. Mach 8/22; W Lokris Poſeł Ceſárſki przyiął Krolá wdzięcżnie/ S połtorą tyſiąc iezdnych prowádził beſpiecżnie. StryjWjaz B; ModrzBaz 121; StryjKron 310, 316; ReszPrz 15, 32, 169; ActReg 165.

~ W charakterystycznych połączeniach: połtora tysiąca grzywien, jez(d)nych (3), koni (3), lat (2), ludu (ludzi) (3), najemnych, owiec, panien, popielic, stopniow, złotych.

Wyrażenie: »połtora tysiąca lat (po narodzeniu Pańskim)« = okres od narodzenia Chrystusa do roku powstania tekstu [szyk 24:1] (25): KrowObr 105v; W tych záſię połtorá tyſiącá lat po národzeniu Páńſkim co ſie działo [...] SarnUzn G5; Ktora rzecż iż iuż dawno/ bo przed pułtorem tyſięcy lat wſzyſtká cále minęłá/ tak iáko BOG przez Proroká opowiedźieć racżył: tedy ſie y ſtąd pokázuie iż Meſyaſz przyſzedł CzechRozm 169v, 84, 121, 165v, 166v; Bo tego ieſt bez lidzby przez tę pułtorá tyśiącá lat gdzie Biſkup Rzymſki mocą ſobie od Bogá ná ſtolicy Piotrowey dáną/ wſzytkiego świátá Biſkupy [...] ſtáwił SkarJedn 123; Y pułtorá tyśiącá lat Zydom nie pomoga [!]/ iż ſwych przodkow w niedowiárſtwie náſláduią. SkarJedn 354, 22, 23, 102, 151, 397; ReszPrz 98 [2 r.]; ReszList 177, 182; LatHar 75; WujNT 103, 606, 864; ktora [ofiara] przez te pułtorá tyśiącá lat nigdy nie vſtáłá/ ktorey żaden heretyk y Tyran wygubić nie mogł SkarKaz 158b, 550a, b.

Zestawienie wieloczłonowe określające rok powstania tekstu [1524] (1): [mówi Prawda: Chrystus] v mnie zawſze mieſzkáł z dwiemanáſcie ſług ſwych [...]/ aleć temu nieblizu/ gdy v mnie pán Iezus goſciem był/ widźimi ſie ijż nad połtora tyſiącża ieſt ku dwudźieſcia ij cżterzy lát. ForCnR A3. ~

Synonim: połdrugiego.

ZCh