[zaloguj się]
[pdf]

POŁYKAĆ (45) vb impf

o oraz a jasne.

Fleksja
inf połykać
indicativus
praes
sg pl
1 połykåm
2 połykåsz połykåcie
3 połykå połykają
imperativus
sg
2 połykåj
conditionalis
sg
3 m by połykåł
f by połykała

inf połykać (11). ◊ praes 1 sg połykåm (9). ◊ 2 sg połykåsz (1). ◊ 3 sg połykå (10). ◊ 2 pl połykåcie (2). ◊ 3 pl połykają (4). ◊ imp 2 sg połykåj (1). ◊ con 3 sg m by połykåł (1). f by połykała (1). ◊ part praes act połykając (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Połykać, przełykać; zjadać, wypijać; glutire Mącz, Calep, Vulg, Cn; absorbere, devorare Mącz, Calep; sorbere Mącz, Cn; deglutire Calep, Cn; vorare Mącz; ingurgitare Calep; degulare, exsorbere Cn [w tym: co (26)] (44): [Arabica halena] Też Emoroidy/ to ieſt kończę żyłek kthore ſą w ſtolczu othwiera á krew cżarną przez nie wycżyſcia kto ią na nocz połyka. FalZioł III 2b; gałecżek ſtego nadziałać/ ktore biorącz w vſta po iedney/ dzierżeć pod ięzykiem á po thym połykać/ krwią plwanie zaſtanawia. FalZioł III 30d, I 60d, III 42b, V 43, 73, 77v, 84, 88; GlabGad H8v; BielKron 131v, 465; Antias, morbus faucium, Latine, tonsillae, Wrzody w Gardle gdy yezyczek ſpádnie á człowiek nie może dobrze połykáć. Mącz 11b; Voro, Zrę/ łákomo yem/ połykam nie żuyąć. Mącz 507d, 147a, 402d, 507d; Gryźienie wżywoćie przeſtawa gdy kto kmin przypiekány żuiąc połyka/ á winem kwáśnym popiya SienLek 99, 13, 84, 93v; Oczko 38; Calep 9a, 298a, 316a, 459a.

W przeciwstawieniu: »połykać ... wypluwać« (1): A tego potrozſze poranu natſzcżo: pożyway, żuiącz możeſz połykać/ albo wypluwać onę wilgotnoſć FalZioł V 72v.

Przysłowie: niektorzy w tey władzy ſwey [...] Wielbrąda połykáiąc komorá przecedzáią/ to ieſt bywáią pilnymi y ſrogimi w ſądźie y karániu tych docżeśnych roznic y wyſtępkow/ á krzywdá bogá [...] ták odłogiem leżąca áni ich ſnadź obeydźie. CzechEp 164; Wodzowie ślepi/ ktorzy przecadzaćie komorá/ á wielbłądá połykaćie. Biáda wam Doktorowie y Pháryzeuſzowie obłudni: iż oczyśćiaćie kubek y miſę zwierzchu: á wewnątrz pełni ieſteśćie drapieſtwá y plugáſtwá. WujNT Matth 23/24; WysKaz 18; SkarKaz 313a. [Ogółem 4 r.]
Zwroty: »całkiem, jednym razem, oblem połykać« [szyk zmienny] (1:1:1): Ale ona ſzaroſć iego [wilka] albo buroſć pochodzi z wielkiego żarłactwa, tak iż on połyka oblem nie wiele żuiąc GlabGad B2; Catapocia, Wſzelákie lekárſtwo ápteczne/ którego nie żuyą/ ale yednym razem połykáyą/ yáko piłułki. Mącz 41a; SienLek 84.

»łakomie połykać« (1): Ingurgito – łakomie połikąm, obzeram ſie. Calep 536b.

»w się połykać« (1): Albo weźmi ośḿ drágm náśienia ogorkowego/ á cztery drágmy Drágántu/ to weſpoł roſtworz/ á s tego ćiáſtá gáłeczek nátocz ilo wielogroch/ ktore wćieniu vſuſzywſzy/ pod ięzyk daway/ áby ono wymakánie polekku wśię połykał SienLek 82v.

Przen (8): Coż to zá źiemiá? Oto ludzie [...] rozumom ſwym dufáiący/ [...] á nic o woley Bożey [...] niedbáiący/ pożárli thę wodę/ á kąpią ſie w niey vſtáwicżnie/ vżywáiąc proſtego vpornego á ziemſkiego ná wſzem mnimánia ſwego/ połykáiąc záwżdy wodę tę ſmrodliwą płynącą s páſzcżeki tego ſmoká márnego RejAp 104v; BielSen 7; CzahTr E3v.
Zwroty: »połykać łzy« = płakać (1): Proch w świećie cżłowiek/ bo w ſmętney przygodźie [...]. Zyiąc połyka łeż máło nię [!] więcy/ Niż zgubny płod bydlęcy RybGęśli D2.

»połykać słowa« = opuszczać w trakcie mówienia słowa lub wymawiać je niewyraźnie (1): Quodammodo absorbet orationem Nie mówi ále połyka słowa. Mącz 402d.

»wędę połykać« = dawać się oszukać (1): Hamum vorat, Wędę połyka. Mącz 507d.

a) Unicestwiać, uśmiercać [kogo] (1):

W przeciwstawieniu: »żywić ... połykać« (1): Ty [fortuno] ſtáruſzki żywiſz/ młodźieńce połykaſz/ ty płochymi koły cżáſy iák chceſz mykaſz RybGęśli Bv.

b) O rzece i jej dopływach: przyjmować do swojego nurtu (1):
Zwrot: »w się połykać« (1): Miánuięć miáſtá/ wśi/ Kępy/ oſtrowy/ Y o rzekachći dam rozſądek zdrowy/ Gdźie ktora wpáda/ gdźie ktorą w ſię dźika/ Wiſłá połyka. KlonFlis F3v.
2. Wciągać wilgoć, nasiąkać (1):
Zwrot: »w się [co] połykać« (1): Zową ią Morſką [gębkę]/ iż z zamorza przychodźi do nas: á wodną/ iż w śię wodność połyka. SienLek Xxx4v.

Synonim: 2. wciągać.

Cf POŁYKAJĄCY, POŁYKANIE, POŁYKANY

LWil