[zaloguj się]
[pdf]

PONOSIĆ (9) vb impf i pf

impf (8) [w znacz. I.], pf (1) [w znacz. II.].

Oba o jasne.

Fleksja
inf ponosić
indicativus
praes
sg pl
1 ponoszę
3 ponosi ponoszą
praet
sg
1 m -m ponosił
imperativus
sg
1 niechåj ponoszę
conditionalis
sg pl
3 m by ponosił m pers by ponosili

inf ponosić (1). ◊ praes 1 sg ponoszę (2). ◊ 3 sg ponosi (1); ◊ [3 pl ponoszą.] ◊ praet 1 sg m -m ponosił (1). ◊ imp 1 sg niechåj ponoszę (1). ◊ con 3 sg m by ponosił (1). ◊ 3 pl m pers by ponosili (1). ◊ part praet act ponosiwszy (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

I. impf (8):
1. Nosić coś na sobie; subire, supportare, sustinere Cn; przen [co] (7):
Zwrot: »urząd na sobie ponosić« = sprawować urząd (1): Tenże Polny Hetman niechayby miał dla ſnádnieyſzego mieſzkánia y wychowánia ſwego/ Stároſtwo ná pográniczu Podolſkim/ iedno nie dożywotnym práwem/ ále do tąd pokiby on vrząd ná ſobie ponośił VotSzl E3v.
a) Znosić, wytrzymywać; sufferre Cn (2): Tákże też y Márya śioſtrá ich [Mojżesza i Aarona]/ choćiayże wźięłá od Páná Bogá odpuſzcżenie/ zá ono przećiw brátu ſzemránie/ przedśię muśiáłá ponośić przez śiedḿ dni wielką pokutę zá to. WysKaz 29.
Zwrot: »ciężar na sobie ponosić« = ponosić odpowiedzialność (1): [bracia szlachta] ſámi wſzyſcy przećiwko nieprzyiaćielowi powſtáć/ y onego pierśiámi ſwymi wyprzeć ſą powinni przeto ták rozumiem że od tego máią być wolnymi. Gdyż pewnie kiedyby tego ćiężaru ná ſobie nie ponośili/ ábo od niego wolni byli/ rádziby y wſzyſcy iáko mniemam ſłuſznym nakłádem pieniężnym to odpráwili VotSzl D2; [CiceroBBud 2].
b) Doznawać, odnosić (4): Com ia Achilleſowych przegróżek ponośił/ Co ſłów oſtrych kiedy ſie nád wſzytkié wynośił! GórnTroas 22; ále to ná mnie wyćiſka nędzá z niedoſtátkiem mym pocżćiwym wielkim dźiſieyſzym ktory ia ćierpię/ [...] z iáwney wzgárdy domu tego ktorą ia ponoſzę z wielą ludźi zacnych Ręcerſkich [!] CzahTr przedm A3, I2, I4; [Iż często się trafia, że wiele ludzi na publiczne targi zboża, jarzyny i rozmaite rodzaje do żywności ludzkiej należące przywożą, sprawiedliwych i pewnych miar nie mając, aby tedy pospolity człowiek szkody i uszczerbku jakiego nie ponosił WilkPozn II 1561 nr 71].

W charakterystycznych połączeniach: ponosić przegrożki, szkodę, szyderstwo, uszczerbek, wzgardę.

2. Powodować [co] (1): gdy kto kogo ráni/ bądź Mężczyznę/ bądź też Białą głowę: Woyt bierze/ groſzy dwádźieſćiá y pięć y ſzeląg. A zá proſte zekrwáwienie/ ktore vłomnoſći álbo oſzpecenia nieponośi/ tylko pięć groſzy y ſzeląg. GroicPorz k3.
II. pf Spędzić jakiś czas na noszeniu [co] (1):

W przeciwstawieniu: »ponosić ... porzucić« (1): CzechRozm 226v cf Zwrot.

Zwrot: »na czas ponosić« (1): Bo ták rozumiem/ iż w tym krzyżu [Chrystusowym] teſtknić [!] by nie trzebá? áni ták mniemáć/ żeby go ná cżás noſić potrzebá/ á ná cżás go ponoſiwſzy/ potym gi porzućić? Gdyż to pámiętam/ iże ſam Zbáwićiel powiedźiał: iż kto wytrwa áż do końcá ten zbáwion będźie. CzechRozm 226v.

Synonimy: I.2. czynić, działać, sprawiać.

Formacje współrdzenne cf NIEŚĆ.

Cf [PONOSZONY]

MN