[zaloguj się]
[pdf]

PONURO (17) av

Oba o prawdopodobnie jasne (tak w ponury oraz -o).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w.

1. Pochmurnie, posępnie, patrząc w ziemię; oculorum aciem in terram defigens, torvus humi posuisse vultus Cn (16): A ták z máłey młodośći tey nam vzdy trzebá/ Coby gębę wznośiła práwie tám do niebá. Nie puſzcżáłá do zyemie nam ponuro głowy RejWiz 101v.

W porównaniach (5): RejWiz 62v, 77v; A fáłſz/ á nieprawdá záwżdy ponuro á niſko nad ziemią iáko puſtołká włoczyć ſie muśi RejZwierc 51, 102v, 146.

W przeciwstawieniu: »śmiele ... ponuro« (1): GliczKsiąż B8 cf Szereg.

Zwroty: »ponuro [= patrząc w ziemię] chodzić« (5): RejWiz 77v; zginął moiey pánnie pierſcionek/ á ty ponuro chodząc [...] záwſze pátrzyſz w zięmię/ powiedz mi ieſliś go thy nie nálazł. GórnDworz R3; RejZwierc 54; Ieſt záſię niektory co ponuro chodzi myſląc wſzytko złe [Est prave agens incurvatus nigredine] BudBib Eccli 19/23; PaprPan Bbv.

»patrzyć ponuro« [szyk zmienny] (6): GliczKsiąż B8; Tákżeć ten wilk chowány z iednym nie zoſtánie/ S ćichá pátrzy ponuro gdzye drugich doſtánie. RejWiz 77, 28, 62v; Káſzowſki Piotr. (–) TEn choć pátrzy ponuro/ wierz mi nic nie zgubi RejZwierz 87; RejZwierc 146.

Szereg: »ponuro a pochmurno« (1): káżdy to wye/ iż [bękart] yáko ſkoro ſye vrodzi/ s chorymi ſie ocżymá ná swyát vkaże/ thák iż od drugich dobrych bláſk mu będzye w ocży/ smyele ná nye patrzyć nye będzye mogł/ ále záwſſe ponuro á pochmurno GliczKsiąż B8.
Przen (2):
Zwrot: »ponuro chodzić« (2): Bo prawdá gdzye ſwe ſkrzydłá by Orzeł roſtocży/ Iuż fáłſz ponuro chodzi iuż łeb wzyemię tłocży. RejWiz 2; [cnota] ponuro nie chodzi/ pátrzy w niebo záwżdy RejWiz 89.
2. Wywołując nieprzyjemne odczucia (1):

W porównaniu (1): ZNáć że to dáwny żołnierz po oblázłey ſkorze/ Więc chłop iák Indiyſki kur ponuro krokorze. PaprPan Y3v.

Synonimy: 1. pochmurnie, pochmurno, posępisto, zasępliwie.

Cf PONURKIEM

DDJ