[zaloguj się]
[pdf]

PORANEK (33) sb m

o oraz a jasne; e prawdopodobnie jasne (tak w -ek).

Fleksja
sg
N poranek
G poranku
D porankowi
A poranek

sg N poranek (1). ◊ G poranku (30). ◊ D porankowi (1). ◊ A poranek (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI(XVII; wstawka z XVII w.) – XVII (z Cn) – XVIII w.

Znaczenia
Wczesna pora dnia, ranek; mane PolAnt, Calep, Vulg, JanStat, Cn; diei principium Cn (33): Mowiłá (nam) proſzę niech zbieram á wiążę wſnopy zá żeńcámi/ á (iáko) przyſzłá ták że ſtoi z poránku áż do tąd/ ták máło domá ſiedzi. BudBib Ruth 2/7; Calep 635a.

W przeciwstawieniu: »poranek ... wieczor« (1): rzecżeſz poránkowi kto mi da wiecżor [Vulg Deut 28/67]/ á wiecżorowi kto mi da ráno BielKron 45.

Wyrażenia: »co poranek« (1): Y będzie kadzić na nim Aharon kádzenim wonnych zioł co poranek [in matutino in matutino] (marg) Wlaſnie/ poránu/ po ránu (–)/ gdy ochędoży lámpy/ tedy kádzić będzie. BudBib Ex 30/7.

»każdego poranku« (1): káżdego poránku zá nich P. Bogá ofiárą błagał. PowodPr 74.

Szeregi: »z poranku ... aż noc przyjdzie« (1): TAkże/ z poránku pocżąwſzy/ moy Pánie/ Konáć mnie będźieſz/ áż ćięmna noc przyidźie? GrabowSet G4v.

»od poranku aż do południa« (2): Litwá y Ruſſacy ſmiáłością/ bo im ná domowych ſmiećiach było/ Niemcy záś zbroią y wielkośćią przemagáli [wojska Skirgajły i Polaków]/ bili ſię od poránku áż do południá StryjKron 487; SarnStat 785.

»od poranku, z poranku aż do wieczora« = a mane usque ad vesperam PolAnt, Vulg (6:1): Abowiem ia vſtáwiczne vdręczenie ćierpię od złoſćiwych ſporánku áż do wieczorá RejPs 107; KrowObr 88v; BibRadz Ex 18/13, 14; [Ezdrasz] wźiąwſzy kśięgi zakonu Páńſkiego/ cżytał przed wſzytkim ludem od poránku/ áż do wiecżorá. NiemObr 71; W Pierwſzym [rozdzieleniu] naydzieſz náuki o nabożeńſtwie dziennym/ od poránku/ áż do wiecżorá/ y do záſnienia z modlitwámi. LatHar +12; WujNT Act 28/23.

Wyrażenie przyimkowe: »z poranku« = rankiem (17): á ták mnie nielza iedno vćiekáć ſie ktobie/ á ieſſcze ſporánku zabieżeć tobie zmodlitwámi ſwemi [Vulg Ps 87/14]. RejPs 130, 134v; thá Yelenicá Kriſtus Pan s poránku ieſt w ogroycu od ſrogich żydow vchwycon. LubPs F, F; Náſyćże nas z poránku twym miłoſierdźiem BibRadz Ps 89/14, Ps 89/5.

~ W połączeniach szeregowych (2): Z wyecżorá s poránku w połudnye y w nocy/ Powyem á zwyáſtuyę o tey Páńſkyey mocy LubPs O; Czuyćieſz tedy (bo niewiećie kiedy Pan domu przyidźie: z wieczoráli/ ábo w pułnocy/ ábo gdy kury poią/ ábo z poránku) WujNT Mar 13/35.

W przeciwstawieniach: »z poranku ... k(u) wieczoru (4), pod wieczor, do wieczora, z wieczora, wieczor« (8): y podobien ieſt ku kwiatkowi ktory ſporánku ſie roſkwitnie/ á kwieczoru wziemię będźie potłoczon RejPs 134v, 42v, 206; A ácż cżáſem do wyecżorá płácżem ſie zálewam A wſſákoż záſię s poránku wyelką rádość myewam. LubPs H; S poránku ſie iako trawká ná máły cżás zyelenią/ A pod wiecżor w grube ſiáno pręciuchno ſie odmienią. LubPs T6v; Bábá rzekłá/ tákżeć też o tobie rzecż będzie/ S poránku kęs/ k wiecżoru káżdy milcżeć będzie. RejFig Eev; BibRadz Ps 89/6; Iáko roſſy trawá ſyta z poránku pięknie zákwita/ Wieczór koſą podśieczona Leży ná źiemi wzgárdzona KochPs 137.

W porównaniu (1): Choćbych myał thák prętkye ſkrzydłá yák s poránku zorzá A zálecyał myeſſkáć w ſtrony dálekiego morzá. A coż po tym LubPs ee. ~

Przen (1):
Wyrażenie przyimkowe: »z poranku« = rankiem (1): A toć ći ſą o ktorych tu Pan w Ewányeliey powieda: iż ieſzcże s poránku á przed przyſciem ſwiętym iego byli záwołáni do tey winnice iego RejPos 60.

Synonimy: świt, świtanie.

Cf RANO, ZARANEK, ZARANIE

MN