Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ROZUMIEĆ SIĘ

Następne hasło: ROZUMIENIE »

ROZUMIEJĄCY (18) part praes act

o oraz e jasne.

Fleksja

sg
m	N	rozumiejący	f	N		n	N	rozumiejąc(e)
	G	rozumiejąc(e)go		G			G
	L			L	rozumiejąc(e)j		L

pl
N	m pers	rozumiejący
G		rozumiejących
D		rozumiejącym
I	m	rozumiejącymi
inne formy
sg m G a. A - rozumiejąc(e)go

sg m N rozumiejący (7). ◊ G rozumiejąc(e)go (2). ◊ G a. A rozumiejąc(e)go (1). ◊ f L rozumiejąc(e)j (1). ◊ n N rozumiejąc(e) (1). ◊ pl N m pers rozumiejący (1). ◊ G rozumiejących (2). ◊ D rozumiejącym (2). ◊ I m rozumiejącymi (1).

Sł stp s.v. rozumieć, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Myślący, oceniający, mający zdanie (4)
2. Znający się, posiadający wiedzę, umiejętność (4)
3. W funkcji przymiotnika: mądry, posiadający rozum (10)

1. Myślący, oceniający, mający zdanie; sentiens Mącz; intelligens Vulg (4): Mącz 270b; A toć ieſt ten máły cżás iáko gi piſmá zową/ ácż ſie nam proſto rozumieiącym bárzo długi widzi RejAp 62.

rozumiejący o czym (1): Iedność nie od iednego ieſt rzecżoná/ ále od wielu głow/ y ludźi/ iednáko o rzecżách rozumieiących. ReszPrz 100.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): A przetoż nie bądźćie nierozumnymi: ále rozumieiącymi ktora ieſt wola Boża WujNT Eph 5/17.

2. Znający się, posiadający wiedzę, umiejętność; sciens HistAl (4):

rozumiejący co (3): HistAl A; [mądrość Boża] dawa mądrość Mędrcom/ y wiádomość rozumieiącym naukę LeovPrzep F3v; Herbarius, Qui herbas earumque vires cognoscit, et ex iis medicamenta efficit – Zioła ſadzący, y ich mocz rozumieiacy. Calep 477b.

rozumiejący w czym (1): HistAl A cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »dobrze rozumiejący« (1): A iże powiádáią o krolu ich iże był dobrze rozumieiący [fuerit ingeniosus] w náuce gwiazdecżney HistAl A.

3. W funkcji przymiotnika: mądry, posiadający rozum; intelligens Vulg, Mącz; sentiens Modrz (10): WróbŻołt 13/2, 52/3, R2v; vczynię ſie iáko zwierzę nic nierozumieiące RejPs 107v; Y patrzał Páná Bogá zá dni Zácháryaſzá Rozumieiącego/ y Widzącego Bogá Leop 2.Par 26/5; GrzegRóżn H3; Intelligens, Rozumieyący. Mącz 188a; [...] vcżąc vſtáwicżnie przez ſłowá ſwoie ſwięte/ iáko łaſkáwy á dobrotliwy ociec mdłego á ſłabo rozumieiącego ſynacżká ſwego RejPos 337v; nie máſz rozumieiącego/ nie máſz ſzukáiącego Bogá. WujNT Rom 3/11.

Wyrażenie: »dobrze rozumiejący« (1): ieſli do tego przyſtąpi dobrych ludźi pochwalenie á rozſądek nienákáżony ludźi dobrze rozumieiących [recte sentientium]/ [...] ModrzBaz 58v.

Cf NIEROZUMIEJĄCY, ROZUMIEĆ