Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POSIANIE

Następne hasło: POSIĄC »

POSIANY (28) part praet pass pf

o jasne; -å- (22), -a- (3) Mącz (2), GórnRozm.

Fleksja

sg
m	N	posiåny	f	N	posiånå	n	N	posiåné
	G			G	posiån(e)j		G	posiån(e)go
	D			D			D	posiån(e)mu
	A			A	posiåną		A	posiån(e)

pl
N	m pers	posiåni
N	subst	posiån(e)
G		posiånych
L		posiånych

sg m N posiåny (11). ◊ f N posiånå (1). ◊ G posiån(e)j (1). ◊ A posiåną (1). ◊ n N posiåné (2); -é (1), -(e) (1). ◊ G posiån(e)go (1). ◊ D posiån(e)mu (1). ◊ A posiån(e) (2). ◊ pl N m pers posiåni (3). subst posiån(e) (2). ◊ G posiånych (2). ◊ L posiånych (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: posiany od kogo (1), przez kogo (1) WujNT (1:1).

Sł stp s.v. posiać, Cn s.v. grabię ziemię posianą, Linde brak.

Znaczenia

1. Rzucony na zaoraną glebę w celu uzyskania plonów (19)
- Przen (11)
  - a) O ludziach (9)
  - b) O abstraktach (2)
2. Na którym rozrzucono nasiona w celu uzyskania plonów, obsiany (9)

1. Rzucony na zaoraną glebę w celu uzyskania plonów; seminatus PolAnt, Vulg; satus Mącz (19): Mącz 387a; Máią ſwoię ſtárożytność y dni krzyżowe: ktore [...] dla záchowánia pośianego zboża/ y owocow/ y powietrza morowego oddalenia obchodzić kazano LatHar 125.

posiany gdzie (1): Około Dzieśięćiny z pośianych rzeczy ná ogrodzie. SarnStat 185.

W porównaniach (2): A przyſćie iego będzie káżdemu ták wdzięczne/ iako deſſcz nowo poſianemu zbożu/ álbo roſá prágnącey á ſuchey ziemi RejPos 105. Cf »jako ziarno posiane«.

Wyrażenia: »posiane nasienie« (2): Sarrio, Pilę á chędożę poſiáne naſienie od perzu y ynſzego zielská. Mącz 369a, 369a.

»(jako) ziarno posiane« (2): A młodźi ludźie ſą iáko źiárná pośiáne/ z ktorych gdy vrośćie zboże/ y dożrzeie żąć Rzeczpoſpolita będźie/ y wielki odnieśie pożytek. GórnRozm F3; KlonWor 76.

Przen (11):

a) O ludziach [gdzie] (9): A do ćiernia poſiany/ ten ieſt/ co ſłucha ſłowá/ lecż troſka wieku te^go y zwodzenie bogáctwá záduſza ſłowo y bez owocu bywa. BudNT Matth 13/22, Matth 13/20[19], 20, 23; A ći [ludzie] ſą ktorzy ná dobrą źiemię ſą pośiani; ktorzy ſłucháią ſłowá y przyimuią ie, y przynoſzą owoc WujNT Mar 4/20, Matth 13/19, 20, Mar 4/16, 18.

b) O abstraktach (2): Pierwey przez P. Chriſtuſá y przez Apoſtoły pośiana ieſt prawdá WujNT 57, 652.

2. Na którym rozrzucono nasiona w celu uzyskania plonów, obsiany; conseminalis, consemineus, consitus Calep; seminatus JanStat (9): Consitus – Poſziąny, ſzczepamy naſadzony. Calep 246a, 245a.

posiany czym (5): yakosch my nyeprzisli splugem maiąncz dviv volv vnyem nyeprzeoralismy Myedze [...] hy oney yeszmy nyeskazili any othiąly (ny) vnyemaley cząsczi ophschem posianey na kaviączinye ZapWar 1542 nr 2450, 1546 nr 2638; Cucumerarium – Mieſce ogorkami poſſiąne. Calep 275a, 245a, 687b.

Wyrażenie: »posiana rola« [szyk 1:1] (2): ZapWar 1546 nr 2638; IEſli kto robi álbo záśiéwa role czyie gwałtownie/ niech naśienia nie ma ná tych pośianych rolách [agris seminato JanStat 598] z winą piętnądźieſtą SarnStat 677.

Szereg: »poorany i posiany« (1): Ieſt w kóniec gór Rákuſkich [...] mieyſce w okrąg głębokié/ y niemáłé: któré ná Wioſnę prędko a buyno łąkámi porózwſzy/ śiáná dobrégo/ tóż wnet pooráné y pośiané/ zboża róznégo bárzo dobry á nieomylny vrodzay do ręku ludźióm podáie Oczko 9v.

Synonimy: 1., 2. zasiany; 2. osiany.

Cf POSIAĆ