[zaloguj się]
[pdf]

POSIEDZIEĆ (31) vb pf

o oraz oba e jasne.

Fleksja
inf posiedzieć
praet
sg
3 m posiedziåł
imperativus
sg pl
2 posiedźcie, posiedzcie
3 niechåć, niechåj posiedzi
conditionalis
sg du
1 m m pers bychwa posiedziała
2 m byś posiedziåł m pers
3 m by posiedziåł m pers

inf posiedzieć (11). ◊ fut 2 sg posiedzisz (1). ◊ 3 sg posiedzi (4). ◊ 1 pl posiedzi(e)m (1). ◊ 1 du posiedziwa (1) RejKup h6. ◊ praet 3 sg m posiedziåł (1). ◊ imp 3 sg niechåć, niechåj posiedzi (2). ◊ 2 pl posiedźcie (1) Leop, posiedzcie (1) OpecŻyw. ◊ con 2 sg m byś posiedziåł (1). ◊ 3 sg m by posiedziåł (1). ◊ 1 du bychwa posiedziała (1) RejKup h4. ◊ part praet act posiedziåwszy (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII (z Cn) – XVIII w.

1. Pozostać jakiś czas w pozycji siedzącej; sedere PolAnt (12): Pan więc potym z łáźniey wyſzedł/ Y pośiedziawſzy poki był medł: Aże mu ſie záchćiáło ieść/ Kazał figi naprzod przynieść BierEz A2v; A gdy k iedney gorze [Ezop] przyśpiał/ Ziął z śiebie koſz y pośiedział BierEz B; RejZwierz 62; Możemy poſiedzieć do dniá/ kiedy mamy ciepło z ogniá. RejZwierc 237; Pośiedźiawſzy tedy [w wodzie] godźin półtory/ álbo dwie/ [...] á nikąſká nieſpiąc: [...] wyniść y oſuſzyć ſie/ y ná łóżku pół godźiny odpocząwſzy/ [...] troſzkę hoyniéy niż był obiad/ wieczérzáć Oczko 28.

posiedzieć na czym [= nad czym] (1): Też vſmierza bolenie w maczici/ gdy vwarziſz ye [ślaz]: a poſiedzy nanym pani chora. FalZioł I 4a.

posiedzieć przy czym (1): nie będźie węgla przy kthorymby ſię zágrzać/ áni ſwiátłá będźie coby przy nim poſiedźieć [ad sedendum coram eo]. BibRadz Is 47/14.

Zwroty: [»posiedzieć na dworze« = wydalić ekskrementa: Y motykę maſz ſobie mieć przy orężu twym/ á gdy záchceſz poſiedzieć ná dworze [quando sedes]/ tedy wykopaſz nią dołek BudBib Deut 23/13.]

»nie posiedzieć na jednym miestcu« = być w ciągłym ruchu (1): á dla ſamego gniewu Niewiaſta niepoſiedzi na iednym mieſtczu/ ale iey wſzytko niewcżas, á tak z mieſtcza na mieſtcze biega FalZioł V 17b.

»nie posiedzieć z pokojem« = nie pozostać biernym, bezczynnym (1): Cupiditate gloriae volitare, Nie poſiedzieć s pokoyem dla chwały/ ſtaráyąć ſie o słáwę. Mącz 505d.

a. Poświęcić jakiś czas czemuś (3): [Zostawały jeszcze te rzeczy: obieranie poborców [...], podpisowanie konstytucyj [...]. Przeto p. marszałek [...] pytał się solenniter: mali się rozumieć za skończenie sejmu ten czwartek, [...] bo jeśliby tak było, tedy nie masz nic tak trudnego, co by się odprawić tegoż dnia nie mogło lub i w noc posiedziawszy. AktaSejmikPozn 1590/126.]

posiedzieć nad czym (2): SkarJedn 382 cf W połączeniu szeregowym. Cf »nad książkami posiedzieć«.

W połączeniu szeregowym (1): Nie dopiero mowmy trudno/ nie ſpráwiem nic: Aſz gdy nádtym [zjednoczeniem Kościołów] poſiedziem/ porobiem/ y potu náſzego y nakłádu przyſadziem: [...] wieleby ſię y owſzęm wſzytko ſpráwić mogło. SkarJedn 382.

Zwroty: »posiedzieć kęs« (1): sądźmy Wiecá pánowie/ [...] Pánowie poſiedziawſzy kęs/ cáłą noc pili. RejZwierz 100v.

»nad książkami posiedzieć« = poczytać (1): A ták ieſli vmieſz cżytáć/ ázaſz to nie roſkoſz też ſobie cżás vpátrzywſzy nád kſiąſzkámi poſiedzieć/ práwá y powinnośći ſie ſwey dowiedzieć. RejZwierc 112v.

2. Pobyć gdzieś przez jakiś czas; zabawić, zatrzymać się gdzieś; sedere (diutissime a. satis diu a. usque et usque a. donec ...a. dum ...) Vulg, Cn; diutius manere Cn (19):

posiedzieć gdzie (4): OpecŻyw 98; Leop Matth 26/12; Przyiedzieſz do domu áno ſie ieść chce/ áno iuż wſzytko nadobnie gotowo [...]. Bo y to niemáła krotofilá/ y pan ſobie cżáſem w budzie bárzo rad poſiedzi. RejZwierc 110. Cf Zwrot.

W przeciwstawieniu: »posiedzieć ... pość (a. odyść)« (2): Poſiedzcie tutá/ a iátz odidę malucżko od wás/ ij pomodlę ſie OpecŻyw 98; Leop Matth 26/12.

Zwrot: »na jednym miejscu długo posiedzieć nie moc« (1): A był pan bárzo ciekáwy z młodu/ że nigdy ná iednym mieyſcu długo poſiedzieć nie mogł/ á myſliwſtwo mu też wiele przekażáło. RejZwierc 274v.
a. Pobyć z kimś przez jakiś czas, pobyć w czyimś towarzystwie (11):

posiedzieć z kim (7): To prawda Czo pomrzeć mamy Leć wzdy yezcze poczekamy. Po ſziedzywa ieſcze ſſobą Iedno badċ [lege: bądź] zdrow/ a ia ſtobą. RejKup h6; Stowarzyſtwem gdzie poſziedzyał [błąd zamiast: byś posiedział] Iſczie bys rychley otrzezwyał RejKup h7; Nágoniwſzy ſie ze pſy/ z Iáſtrząby/ s Sokoły/ Przyiechawſzy do domu/ nie máſz ſkim poſiedzyeć/ Wierę muśi podobno ſąſiádá náwiedzić. RejWiz 73; RejZwierc 15; BielRozm 24; [Cicero [...] poniewaſz/ cáły dźień ſtrawił ná ſpráwach poſpolitych/ niemiał czáſu ſprzyiaćioły poſiedźieć ErazmJęzyk Cc (Linde)]. Cf posiedzieć z kim gdzie; »kęs posiedzieć«.

posiedzieć z kim gdzie (1): Wſzákoż gdyby mu przyſzło thu z náſzym poſiedzyeć/ Niewiem áby w pokoiu mogł ſie ſam wyſiedzyeć PaprPan T2v.

W połączeniach szeregowych (2): RejZwierz 52v; Theż mu niewádzi cżáſem s pocżćiwym á nie z opiłim towárzyſtwem poſiedzieć/ pomowić/ pożartowáć/ bo ſtąd y ćwicżenie y záchowánie ná potym y znáiomość roſcie. RejZwierc 15.

W przeciwstawieniu: »posiedzieć ... rozejść się« (1): [Swawola z dworzany] poſadziwſzy go [młodzieńca]/ poſpołu ſie weſelili/ rzecży rozmáwiaiątz krotochwilné. Y poſiedźiáwſzy/ gdy cżas bácżyli/ wſzytcy ſie rozeſzli ForCnR B2v.

Zwroty: »[z kim] kęs posiedzieć« (1): Bo nam s nimi [zuchwalcami] przychodźi nie traffna bieſiádá/ Mozeſz s nimi kęs poſiedzieć ráno do obiádá. BielSat D.

»posiedzieć mało« (1): A poſiedźiáwſzy mało [młodzieniec u mężów dobrych] ſpołem/ nápirwey Roſtropny jmie k niemu tako mowićz: [...] ForCnR C2v.

»sobie posiedzieć« (1): Iſczie bys był ſdrowſy pewno. Bych wa ſobie poſyedzyala A zgrąnek ſię napijala. RejKup h4.

»posiedzieć społem« (1): ForCnR C2v cf »posiedzieć mało«.

b. Pobyć przez czas jakiś w miejscu zamkniętym, też w miejscu odbywania kary [gdzie] (4): Weſcie ſludzy iednego wſatcieſz do taraſu A niechay tam poſiedzy aż do tego ćżaſu [!] Aż ći doſyć vcżynią to czom im roskazał RejJóz N2, H7v.
Zwrot: »posiedzieć w wieży« (1): Dobrze żeby zuchwálec pośiedział też w wieży BielRozm 24.
α. O piekle (1):
Zwrot: »posiedzieć sobie« (1): Gdzie ieſt piekło twoie żądło Iuż ćię przyſzćie Páńſkie zyadło. [...] (–) Co tám báieſz Ozeaſzu? Aboć niedoſtáie kwáſu? Cżyli trunku ſmolánego? Abo ogniá śiárcżánego? Pośiedźiſz tu ieſzeże ſobie Niż puſzcżą Iezuſa ktobie. MWilkHist E2.

Synonimy: 2. pobyć, pomieszkać, przebyć.

Formacje współrdzenne cf SIEDZIEĆ.

Cf [POSIEDZĄCY], 1. POSIEDZENIE

SBu