[zaloguj się]
[pdf]

POSILONY (47) part praet pass pf

posilony (33), posilon (9), posilony a. posilon (5).

Oba o jasne.

Fleksja
sg
mNposilony, posilon fNposilonå, posilona, posilon(a) nNposilon(e), posilono
Aposilon(e)go Aposiloną A
pl
N m pers posileni
inne formy
pl N subst m - posilony; pl N subst f - posilon(e)

sg m N posilony (12), posilon (5); ~(attrib) -ony (8); ~(praed) -on (5) OpecŻyw, HistAl, LubPs, SienLek, RejPos, -ony (3) Leop, SkarŻyw, GrabowSet. ◊ A posilon(e)go (1). ◊ f N posilonå (5), posilona (2), posilon(a) (5); ~(attrib) -å (2), -a (1); -å StryjKron; -å : -a WujJud (1:1); ~(praed) -å (3), -a (1); -å WujJud, LatHar, -å : -a SkarŻyw (1:1). ◊ A posiloną (1). ◊ n N (praed) posilon(e) (1) WujJud, posilono (1) RejPos. ◊ pl N m pers posileni (13). subst m (praed) posilony (1) FalZioł. ◊ [f posilon(e).]

Składnia dopełnienia sprawcy: posilon(y) od kogo (4), przez kogo, przez co (3); przez kogo, przez co RejPosWiecz2, WujNT; od kogo : przez co SkarŻyw (4:1).

Sł stp s.v. posilić, posielić, Cn, Linde brak.

1. Wzmocniony, pokrzepiony; animatus BartBydg; confortatus HistAl; firmatus Mącz (45): Animatus, posilony BartBydg 10b.
a. O siłach fizycznych, zdrowiu [w tym: czym (13)] (16):
Szereg: »posilon i potwierdzon« (1): A wſzákże grzeczy bárzo ſłuży/ [...] ábychmy obaczyli czymby płod mogł być pośilon/ y potwierdzon SienLek 113.
α. Przez pokarm i napój (13): Przitym też gdy iuż cięſzka niewiaſta przychodzi ku ſamemu porodzeniu/ tedy ma być poſilona iaką dobrą potrawką/ á takieſz theż trunkiem dobrim wina FalZioł V 19b; Widząc Alexander onę wodę/ thák mądrze rzekł/ ieſli tę wodę będę pił/ wezmąli też potwirdzenie álbo ochłodzenie cżłonki wſzi[t]ki Macedonow y Perſow/ izali ia tilko mam być żyw przez nich. Odpowiedział Zefir/ thy ſam bądz poſilon [Tu solus confortaberis] pánie. HistAl H4v.
[Fraza: »siły były posilone«: Pokármu też y napoiu ták wiele vżywáć/ iákoby śiły były pośilone CiceroBBud 17.]
Wyrażenia: »posilon w ciele« (1): A pothym wzyąwſzy pokarm/ [Saulus] był pośilon w ciele ſwoim. RejPos 283.

»posilona moc« (1): Firmatae vires cibo, Pośilona moc pokármem. Mącz 128b.

»posilony pici(e)m« [szyk 1:1] (2): Naprzod ieſtli to zadzierżenie łożyſka ieſt dla zeſzcia ſiły/ ktorey przi rodzeniu zbyła niewiáſta, Ma być poſilona godnem iedzeniem j piciem poſilaiączym FalZioł V 25v; SeklKat D2.

»posilony pokarmem, jedzeniem« = firmatus cibo Mącz [szyk 2:1] (2:1): FalZioł V 25v; Wſzechmogący miłoſciwy panie Boże/ Dziękuiem twey ſwiętey miłoſci zaten pokarm y picie ktoris raczył nam ziednac y dac kupożiwaniu y poſſileniu ciała naſzego proſim cie miły panie gdiſz my tim pokarmem y picym poſſileni zebyſmy to czynili czoby było ku chwale twey ſwiętey miłoſci SeklKat D2; Mącz 128b.

Przen: O Eucharystii (7):

posilony ku czemu (1): że to Ciáło y tá Kreẃ/ nietylko ieſt duſznym ále też y ćieleſnym pokármem náſzym/ poniewaſz z niego nietylko duſzá náſzá/ ále też y ćiáło obżywione y pośilone bywa ku żywotowi wiecżnemu. WujJud 252v.

W połączeniu szeregowym (1): ábyſmy wiekuiſtym onym y roſkoſznym ná twarz twoię poglądániem byli náſyceni/ ktorzy dniá dźiśieyſzego/ docżeśnym vżywániem/ nadrożſzego ćiáłá y krwie twoiey/ ieſteſmy oświeceni/ zbogácżeni/ pośileni/ y vweſeleni. LatHar 243.

Wyrażenia: »ciałem z krwią (a. krwią z ciałem) posilony« (2): Idę/ ćiáłem z krwią iego/ pośilony Chcąc być: á prágnąc poćiech vtrapiony. GrabowSet O2v; LatHar 238.

»na duszy posilony« (1): áby mi to ták cżęſte vżywánie/ [...] mię z tobą ziednocżonego/ [...] ná duſzy roſkoſznym pokármem poſilonego/ od grzechow ocżyśćionego/ obecnośćią twą Boſką [...] do wiekuiſtych rádośći gotowáło. LatHar 235.

»piciem posilony« (1): á oſobliwie pokármem y pićiem tegoż Ciáłá y Krwie Páná Chriſtuſowey pośileni bywamy KuczbKat 225.

»pokarmem, z pokarmu posilony« [szyk 3:1] (3:1): KuczbKat 225; WujJud 252v; Biegayże z gorącym onym miłośnikiem Bożym Heliaſzem pośilony tym Anyelſkim pokármem/ ochotnie á potężnie po drogách mándatów Páná Bogá twego LatHar 191, 235.

Szeregi: »obżywiony i posilony« (1): WujJud 252v cf posilony ku czemu.

»poświęcony i posilony« (1): Niech zmiękcży opocżyſte/ y do ſkruchy trudne ſerce moie/ kruſząca opoki kreẃ twoiá: ktorą dźiś/ z świętym ćiáłem twoim/ ieſt poświęcona y pośilona duſzá moiá. LatHar 238.

β. Przez leki i zabiegi lecznicze (2): Bo cżęſtokroć duchy żywotne chczemy poſilać/ á ony telło [!] wonnemi rzecżami bywaią poſilony. FalZioł II 2c; Wonia moczna á oſtra głowie pełney bol pobudza/ á tak muſi pirwey głowa wycżyſciona być y poſilona ſłuſzną ſprawą. FalZioł V 63v.
b. O siłach psychicznych: utwierdzony, podniesiony na duchu (28): Będzieſs miły Iezu vwiązán/ vplwán/ ij policżkowán/ vbit/ vkoronowán/ przeto bądz poſilon/ bo na wyſokiégo ſluſſa znamienité a trudné rzecży noſitz OpecŻyw 101; Dopiero Moyżeſz pośilony od Páná Bogá/ wſzedł z Aaronem do Pháraona/ y ná podporę poſelſtwá ſwego od Bogá: á pokazanie mocy tego ktory go poſłał [...]: cżynił cudá przed nim SkarŻyw 479, [474], 501 [2 r.], 532; [JanKoszŻyw E6, F3v].

posilony do czego (1): Dla ktorey ofiáry z ięte znas ieſt przeklęctwo/ y krewkość náſzá y ſkłonność do grzechu obmowiona v Bogá/ y do dobrego pośilona ieſt. SkarŻyw 271.

posilony z czego (2): RejPs 84v cf W przen; HistAl H7v cf »posilony i uweselony«.

posilony na co (1): Ná krzćie bywamy odrodzeni/ ku żywotowi: á po krzćie przez ten Sákráment [tj. bierzmowanie] bywamy pośileni ná woynę. WujNT 429.

posilon(y) czym (13): LubPs R5; Iemu [Tomaszowi] iáko cżłowiekowi krewkiemu zdáłá ſie tá rzecż [...] niepodobna/ po thák ſrogich mękach á po thákyey ſmierći/ áby kiedy [Jezus] żyw miał być ábo z martwych wſtáć. A tho iż ieſzcże nie było pośilono Duchem ſwiętym ono mdło cżłowiecżeńſtwo iego. RejPos 207v; WujJud 67v [2 r.], Mm; SkarJedn 82; Tym dárem Bożym pośilony [Ekwicyjusz]/ zá pomocą Bożą/ iáko męſzcżyznę/ ták y niewiáſty rządzić/ y wſłużbie Bożey ſpráwować pocżął SkarŻyw 211; Boſki narod był tych: ktorzy ácż grzeſzną y ſkłonną do złego náturę z Iádámá [...] wzięli: wſzákże pośileni łáſką Bożą [...]: ſprzećiwili ſię złym ſkłonnośćiom ćieleſnym/ y świeckim. SkarŻyw 268, 178, 264, 559; Potym záraz ſwieżym zwycięſtwem y przybáwienim Pſkowſkiego Xięſtwá pośilony do Kijowá przeciw Brátu Iaropołkowi ciągnął StryjKron 130; LatHar 635.

posilony w czym [= czym] (1): A rzekſzy tho wziął [Aleksander] ſzyroką włocżnią y tarcż/ pocżął walcżyć s ſmoki y z wężmi kthorzy przećiw iemu okrutnie przychodzili/ Co widząc rycerze iego byli w tim poſileni/ á wziąwſzy ná ſię zbroie pocżęli ie mężnie zbiyáć HistAl H6.

posilony w czym [= w ciężkim przeżyciu] (1): Pośiláiąc ſwych krzyczy [hetman]/ Hey dzieći do ſpráwy/ [...] W tym Polacy iuſz będąc pośileni w trwodze/ Vderzyli ná Ruſkie StryjKron 230.

posilon w czym [= w wytrwaniu w czym] (1): Iedney nowey ſieſtrze myſli wſzytki wypowiedziáłá/ iáko myſląc o vbiorách świeckich/ wyniść chćiáłá: do cżego ſie oná przyznawſzy/ od S. Małgorzáty wzakonie pośiloná byłá. SkarŻyw 161.

Wyrażenia: »posilony w Bogu« [szyk 1:1] (2): Y [Antoni] pośilony w Bogu ſwym/ iáko po wielkim zwyćięſtwie/ z więtſzym męſtwem [...] żywot zácżęty/ nić [!] od zwykłych prac nie vpuſzcżáiąc/ prowádził. SkarŻyw 56; wiárą śilną w Bogu/ ktory mu [Barakowi] zwyćięſtwo przez Deborę obiecał/ pośilony/ dał bitwę zmáłym y niezbroynym ludem ſwym. SkarŻyw 559.

»posilony na duszy« (1): áby wam [Bóg] dał z bogátey á obfitey łáſki ſwoiey/ ábyſcie mocnie pośileni á vmocnieni byli przez duchá iego [...] ná duſzy ſzy wáſzey RejPosWiecz2 92v.

Szeregi: »posilony a umocniony« (1): RejPosWiecz2 92v cf »posilony na duszy«.

»posilony i utwierdzony« (1): pokornie ćiebie prośimy (o nadobrotliwſzy Pánie Iezu Chryſte) ábyſmy [...] byli [...] twym Boſkim rátunkiem przyſtoynie pośileni y vtwierdzeni. LatHar 635.

»posilony i uweselony« (1): á przyciągnęli [rycerze Aleksandra] w ſtrony Latrymariyskie/ ktore we złocie y w bogáctwach obfitowáły/ á ludzie oney ziemie łáskáwie go przyięli y wiele iemu pożytkow dáli [...]. Rycerze też Alexandrowi thym więcey byli poſileni y vweſeleni z zwycięſtw [erant animosiores ex victoriis] kthore otrzymáli nád onemi gádzinámi. HistAl H7v.

W przen (1): Aczkolwiek zárzućili ſidłá zewſſąd námię/ [...] y pokopáli doły chcąc mię wnich vłowić/ ále gdy ty vkażeſz iáſną oblicżnoſć nádemną ſwoię ſámi oni dobrowolnie wtyſz ſidłá ſwoie wpádáią. A iſćie znádzieie tey/ oſobliwie ieſt iuż poſilona myſl moiá RejPs 84v.
2. Któremu udzielono pomocy, wsparty wojskowo (2):
Wyrażenie: »pomocą posilony« (1): Litwá záś z Zmodzią złączona/ y nową pomocą poſilona/ z Ruſaki y z Tátáry wálnym á ſćiſnionym vfem rozerwáli Niemieckie Reytery iezdne StryjKron 390.
Szereg: »posilony i zmocniony« (1): A IA od pierwſſego roku Dáriuſá Medſkiego ſtáłem o to áby był poſilony y zmocniony [ut confortaretur et roboraretur]. Leop Dan 11/1.

Synonimy: pokrzepczony, pokrzepiony, umocniony, utwierdzony, wsparty, wspomożony, wzmocniony, zmocniony.

Cf POSILIĆ

ALKa