[zaloguj się]
[pdf]

POSTRZYC (5) vb pf

o jasne.

Fleksja
praet
sg pl
1 m m pers -smy postrzygli
3 m postrzygł m pers postrzygli
imperativus
sg
2 postrzyż
impersonalis
praet postrzyż(o)no
participia
part praet act postrzygszy, postrzygwszy

[fut 2 sg postrzyżesz. ◊ 3 pl postrzygą.] ◊ praet [3 sg m postrzygł.] ◊ 1 pl m pers -smy postrzygli (1). ◊ 3 pl m pers postrzygli (3). ◊ [imp 2 sg postrzyż. ◊ impers praet postrzyż(o)no.] ◊ part praet act postrzygszy (1), [postrzygwszy].

Sł stp, Cn brak, Linde także XVII – XIX w.

1. Ściąć włosy [kogo (3), co (żywotne) (1), co (1)] (5): włos twoy iáko ſtádo koz/ ktore poſtrzygli [quae depilarunt se] ná gorze Gilehadſkiey. BudBib Cant 4/1; [a za każde rumo z owcy, gdy ją postrzygą, gr 2 dadzą LustrMaz I 23; BudBib Cant 6/5; A w tym Kniáż Dimitr przez Spiegi oſtrzeżony/ [...] z Xiężną Helſką vbrawſzy ią y poſtrzygwſzy iáko pácholę ziáchał do Czech. StryjKron 765].
Zwrot: »postrzyc włos« (1): mowi Pan: że náwiedzę kozdego który ma obrzezáną obrzáſkę/ náwiedze Egipt/ y Iudę/ y ná Edom/ y ſyny Ammon/ y Moábá/ y wſſyſtkie ktorzy poftrzygli włos [qui attonsi sunt in comam] [tj. nie Żydów]/ mieſkaiącze ná puſſczey Leop Ier 9/26.
a. Symbolicznie lub rytualnie obciąć włosy na znak zmiany statusu społecznego (3):
α. Przy postrzyżynach, czyli przy przejmowaniu przez ojca opieki nad synem z jednoczesnym uznaniem go za spadkobiercę i nadaniem mu imienia [komu] (1): Oni [mężowie nieznajomi] mu [Piastowi] poſtrzygli dziećię y miánowéli Semowit według obycżáiá BielKron 342v.
β. Trzy wstępowaniu do zakonu obrządku wschodniego (1):
Zwrot: »postrzyc na czernicę, [w czernce (a. w zakon czerniecki)]« = posłać do zakonu [szyk zmienny] (1): Ieden ma kilá żon żywych: á Popowie y Włádykowie/ ſluby Bogu vcżynjone y Sákráment ten rozwięzuią: á możni poſtrzikſzy ná cżernjce iedne drugą wolnie biorą y ile ich chcą. SkarJedn 343; [od Romaná Mſćisłáwicá Halickiego/ y Włodymirſkiego był [Ruryk] poimány/ ktory go do Kijowá dowiodwſzy/ y z żoną weſpoł w zakon Czerniecki poſtrzygł StryjKron 237 (Linde), 222 (Linde)].
γ. Przy mianowaniu woźnego (1):
Zwrot: »na woźnego postrzyc« (1): opátrznégo A. [...] ná Woźnégo źiemie Krákowſkiéy obráliſmy y poftrzygli [in Ministerialem Terrestrem Cracoviem: creandum atque tondendum duximus JanStat 522]/ iákoż ji Woźnym czyniémy y ſtrzyżémy SarnStat 573.
Szereg: »obrać i postrzyc« (1): SarnStat 573 cf Zwrot.
2. [Pociąć [czym]: á im dłużey [cukier] rozćięgać będźieſz/ tym też bielſze Penidije będą. Potym nożycżkámi poſtrzyżeſz SienHerb 537b.
Zwrot: »postrzyc [co] na małe kęski«: Weźmiſz Potym bieluchnego párgáminu/ á poſtrzyż go ná máłe kęſki SienHerb 598a.]

Synonimy: 1. ogolić, zgolić.

Formacje współrdzenne cf STRZYC.

Cf [POSTRZYŻENIE], POSTRZYŻONY

KO