Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POŚWIĘCIĆ

Następne hasło: POŚWIĘCON »

POŚWIĘCIĆ SIĘ (30) vb pf

się (24), sie (6).

o jasne.

Fleksja

inf	poświęcić się

praet
	sg		pl
3	m	poświęcił się	m pers	poświęcili się
	f	poświęciła się	m an
	n	poświęciło się	subst	poświęciły się

imperativus
	sg	pl
2	poświęć się	poświęćcie się
3		niech się poświęcą

conditionalis
	sg
3	m	by się poświęcił
	f	by się poświęciła
	n	by się poświęciło

inf poświęcić się (4). ◊ fut 1 sg poświęcę się (2). ◊ 3 sg poświęci się (1). ◊ praet 3 sg m poświęcił się (3). f poświęciła się (3). n poświęciło się (2). ◊ 3 pl m pers poświęcili się (4). subst poświęciły się (2). ◊ imp 2 sg poświęć się (1). ◊ 2 pl poświęćcie się (3). ◊ 3 pl niech się poświęcą (1). ◊ con 3 sg m by się poświęcił (1). f by się poświęciła (1). n by się poświęciło (1). ◊ part praet act poświęciwszy się (1).

Sł stp s.v. poświęcić, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Uświęcić się, stać się świętym (15)
- Przen (2)
- a. Okazać się świętym (3)
2. Oczyścić się, przysposobić się do jakiejś uroczystości religijnej, święta itp. (tu w religii żydowskiej Starego Testamentu) (6)
3. Ofiarować się, oddać się Bogu lub świętej sprawie (8)
4. Być wielbionym, chwalonym (1)

1. Uświęcić się, stać się świętym; sanctificare se, sanctificari PolAnt (15): SkarJedn 3, 351; Poki tedy przećiwnicy náſzy/ tego nie pokażą/ áby Chriſtus pan duchá z śiebie miał/ ábo ſię ſam poświęćił: poty [...] NiemObr 103; O przeczyſta Pánno ſpuść też głos twoy do vſzu náſzych/ áby ſię poświęćiłá duſzá náſzá. SkarKaz 580a, 116a, 579b.

poświęcić się czym (2): Siedząc podle niego/ á ręce ſwoie ná iego ſzyię kłádąc: pocżułá z cżyſtych á niepokalánych onych cżłonkow/ ktore ſię ták dawną ſłuſzbą Boſką poświęćiły/ moc y wonność nieiáką duchowną SkarŻyw [237]; SkarKaz 578a.

W połączeniu szeregowym (1): vrádował ſię/ poświęćił ſię/ porwał ſię do ſłużby [św. Jan w łonie matki]/ y zuchwále ſię z żywotá wydźierał. SkarKaz 580a.

Zwrot: »poświęcić się w [czyjej = bożej] chwale [= przez chwałę]« (1): Y oznáymiáć ſię tám będę ſynom Izráelowym/ y poświęci ſię (namiot) w moiey chwale [sanctificabitur in gloria mea]. BudBib Ex 29/43.

Szereg: »poświęcić się i oczyścić« (1): Inni poſpolići ludźie [...] toż dopiero poświęćić ſię y oczyśćić mogą: tylo ſámemi Sákrámentámi chrztu Chrześćijáńſkie^go. SkarKaz 578a.

Przen [czym] (2): O błogoſłáwione ięzyki/ ktore one święte ſłowá wypuśćiły. ktoremi powietrze ſię poświęćiło/ y Aniołowie ſłyſząc ie vweſelili ſię SkarŻyw 206; ieſt wielka mogiłá/ Co ſie małżonká mégo ćiáłem poświęćiłá GórnTroas 36.

a. Okazać się świętym (3):

poświęcić się kim [= poprzez kogo] (1): y w wiodę ćię do ziemie moiey/ żeby mię poználi narodowie gdy ſię poświęcę tobą przed ocżyma iych Gogu. BudBib Ez 38/15[16].

poświęcić się w kim [= poprzez kogo] (2): y przywiodę ćię ná źiemię moię/ áby ini narodowie poználi mnie gdy ſię ia poświęcę w thobie przed oczymá ich BibRadz Ez 38/16; Słowo to poświęćiło ſię w onym Lotrze: záprawdęć powiádam/ dziś w Ráiu zemną będzieſz. SkarŻyw 195.

2. Oczyścić się, przysposobić się do jakiejś uroczystości religijnej, święta itp. (tu w religii żydowskiej Starego Testamentu); sanctificare se, sanctificari Vulg, PolAnt (6): Ludu też rzecżeż: Poświęććieſie: bo iutro będziećie ieść mięſo. Leop Num 11/18; BibRadz Num 11/18; Ofiárowáć Iehowie przyſzedłem/ poświęććie ſię á przydzćie zemną ofiárowáć BudBib 1.Reg 16/5, Ex 19/22, 2.Par 29/15, I 376c marg.

3. Ofiarować się, oddać się Bogu lub świętej sprawie; consecrare Vulg, Modrz (8):

poświęcić się komu (1): A tych/ ktorzy ſię tobie poświęćili/ Dla rożnych beſtyi/ cżłonki rozrzućili. GrabowSet T4v. Cf »Bogu poświęcić się«.

Zwroty: »Bogu, Panu, Chrystusowi poświęcić się« = Domino a. Deo consecrare Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (4:1:1): KromRozm I Iv; Przez wſſyſtek cżás odłącżenia ſwego/ brzytwa nie będzie ná głowie iego/ aż ſie on dzień wypełni/ do ktorego był ſlubił ſie Pánu poświęćić. Leop Num 6/5; ModrzBaz 55v; SkarZyw 457; WerGośc 258; Bo ktora ſię Chriſtuſowi poświęćiłá/ tá iuż w małżeńſtwo wſtąpiłá/ iuż z nieśmiertelnym mężem ieſt złączoná. WujNT 595.

»na bożą służbę się poświęcić« (1): Ale ácżkolwiek to wſzyſtkim Chrześćijánom rzecż ieſt poſpolita/ wſzákże [...] więcey należy tym/ ktorzy śię ná Bożą ſłużbę poświęcili. KuczbKat 240.

4. Być wielbionym, chwalonym (1): Abo też chce áby ſie imię iego ſwięte poſwięćiło á okazáło w ſtałośći twey RejPos 253.

Synonimy: 1., 2. oczyścić się; 3. oddać się, ofiarować się.

Formacje współrdzenne cf ŚWIĘCIĆ.