[zaloguj się]
[pdf]

POTWARNY (26) ai

potwarny (25), potwarzny (1) Mącz.

o jasne; -år- (22), -ar- (2); -år- : -ar- BielKron (1:1), SkarJedn (2:1).

Fleksja
sg
mNpotwårny fNpotwårnå
Gpotwårn(e)go G
Apotwårny, potwårn(e)go Apotwårną
pl
N subst potwårné
G potwårnych
D potwårnym
A subst potwårné
L potwårnych

sg m N potwårny (3). ◊ G potwårn(e)go (1). ◊ A potwårny (4), [potwårn(e)go]. ◊ f N potwårnå (1). ◊ A potwårną (3). ◊ pl N subst potwårné (3). ◊ G potwårnych (1). ◊ [D potwårnym.] ◊ A subst potwårné (7); -é (4), -(e) (3). ◊ L potwårnych (3).

Sł stp: potwarny, potwarzny, Cn brak, Linde XVII(XVIII) w.

1. Zawierający w sobie potwarz, oszczerczy, obelżywy; calumnatrix JanStat (24): Subcontumeliosus, Nieyáko potwarzny. Mącz 425b; Y o Bulgárow do kośćiolá Rzymſkiego przyſtániu/ o co Grękowie [!] poruſzeni/ tu napierwey potwarne ártykuły ná Rzymſki kośćioł piſali SkarJedn A8v; Papież mowi: Ia tám poſły moie ſlę/ ktorzy ćię y otym y o innych rzecżách potwárnych/ ſzerzey ſpiſania náſzego náucżą SkarJedn 248, 212.
Zwrot: »wymyślać [na kogo] rzeczy potwarne« (1): Aczkolwiek oni vporni wymyſláli ſobie ná mię rozmáyte rzeczy potwarne [Multiplicata est super me iniquitas superborum Vulg Ps 118/69]/ [...] á wſſákoż nic mię to nieodćiſnęło od tego/ ábych ia niemiał pilen być roſkázánia twego. RejPs 180v.
Wyrażenie: »potwarna powieść« (1): [spraw Panie] by żadna złoſć ku mnie przyſtępić nieſmiáłá á takież y potwarna powieſć ſprzećiwniká moiego. RejPs 185v.
Szeregi: [»sprosny a potwarzny«: Artykuły Mar: Krowickiego/ ſproſne á potwarzne/ ná ktore ſye w tych kſyążkach odpiſuie. ZebrzydOdpow B4v.]

»(albo) uszczypliwy a (albo) potwarny« (2): odpiſał im potym Melankton doſyć ſzeroce ná to/ zwłaſzcżá przećiw Flacyuſowi Illirykowi/ iż on będąc iego wychowániec dobrodzieyſtwo iego/y inſzych Doktorow Kollegium Withemberſkiego znáiąc/ podnioſł nánie y wydał vśćipliwy á potwarny ſpiſek. BielKron 233v; Poſpolićie inordinatam Citationem zową, w któréy náyduią álbo ſłowá vſczypliwé, álbo potwarné, álbo w których iest táxá niepodobna ku ſzkodźie. SarnStat 750.

a. O fałszywych oskarżeniach przed sądem (16):

W połączeniach szeregowych (4): wedle wielkośći wyſtępku Vrzędnicy ná ſądźie śiedzący/ będą moc tákowé potwarné y fałſzywé y nieporządné Pozwy [calumnatrices et falsae citationes ac inordinatae JanStat 529] przynoſzącé káráć/ y oné popráwowáć/ y káźić. SarnStat 753, 711 [2 r.], 753.

Wyrażenia: »potwarny pozew« [szyk 6:3] (9): POzwy potwarné bárzo ſie zábieżáły: przećiwko którym ácz ſą ſtátutá/ á wſzákóż byłá w tym wątpliwość: gdźieby tákowé pozwy vznawáné bydź miáły. SarnStat 711; A ták ná to probá tu niech będźie, káżdy pozew właſnie pure et mere názwány Reconuentionalis, ieſt potwarny SarnStat [1281], 711 [5 r.], 753 [2 r.]; [Konst 1550/4].

»sprawa potwarna« (3): vſtáwiliſmy: iż ieſli o co komu będźie zádána potwarz/ á ten który ią [...] prokurował álbo prokuruie ſpráwę potwarną: tedy tákowy zápłáći temu którégo potwarzał [...] trzy grzywny SarnStat 912, 572, 710.

»uczynek potwarny« = fałszywe oskarżenie (3): A tákowé oczyśćienié potwarzóm trzykroć tylko ma bydź ſkazano: á ieſli czwarty raz będźie kto obwinion o vczynek potwarny/ więcéy ku ſpráwowániu ſie nie ma bydź dopuſczon SarnStat 572, 710, 912.

»zarzut potwarny« (1): podſtárośći [który ma zbadać słuszność pozwu o najazd]/gdyby záraz ná ono mieyſce ziechał/ y chćiał ſię wywiedźieć doſtátecznie z kogoby rozumiał prawdy/ wnetby ią wiedźiał/ ále on zá prośbą więźniá [...] da ná Scrutinium do dniá trżećiego (marg) Zárzut potwarny. (–) GórnRozm G4v.

2. Taki, który potwarza, dopuszcza się potwarzy (2): then [Daniel] ieſzcże będąc dzyecięciem málucżkim bez mowy/ wybáwił Zuzánnę niewinną od ſtárcow potwárnych BielKron 93; [Nie było nić sroższego nadeń prokuratorom potwarnym OrzŻyw 257, 258].
Przen (1):
Szereg: »potwarny i kłamstwu poddany«: Ktemu od śidłá ięzyká potwarnego/ y kłamſtwu poddánego [Et a laqueo calumniae linguae, a labiis operantium mendacium]/ tyś mnie był rátunkiem przećiw nieprzyiaćiołom moim. BibRadz Eccli 51/3.

Synonimy: 1. obelżywy, obraźliwy; 2. potwarzający, uwłaczający.

Cf POTWARNE, POTWARZYSTY

JR