[zaloguj się]

1. POWAŻAĆ (37) vb impf

o oraz drugie a jasne; w inf -wå- (6), -wa- (1) LatHar; w pozostałych formach -wå-.

Fleksja
inf poważać
indicativus
praes
sg pl
1 powåżåm powåżåmy
2 powåżåsz
3 powåżå powåżają
praet
sg pl
1 m -m powåżåł m pers
3 m powåżåł m pers powåżali
fut
sg pl
2 m powåżać będziesz m pers
3 n subst powåżać będą
imperativus
sg pl
2 powåżåj powåżåjcie
conditionalis
pl
3 m pers by powåżali

inf poważać (9).praes 1 sg powåżåm (1).2 sg powåżåsz (2).3 sg powåżå (1).1 pl powåżåmy (1).3 pl powåżają (9).praet 1 sg m -m powåżåł (1).3 sg m powåżåł (3).3 pl m pers powåżali (3).fut 2 sg m powåżać będziesz (1).3 pl subst powåżać będą (1).imp 2 sg powåżåj (1).2 pl powåżåjcie (1).con 3 pl m pers by powåżali (1).part praes act powåżając (2).

stp brak, Cn s.v. ważę sobie kogoś, szanuję kogo, Linde XVIIXVIII w.

1. Szanować, cenić, liczyć się z kimś; aestimare a. facere magni, habere dignum a. primum, honorifice tractare, multifacere, multum a. plurimum tribuere Cn [kogo, co] (36): A ná to iedno bacząc że Krolá przeſzłego/ Nie mieli ſobie nizacz záwolánia [!] iego. Nic práwni konſtytucyi tak nie poważáli/ Mężoboyſtwá/ ſtrzelánia/ iák chćieli dźiáłáli. MycPrz I B3v.

poważać wedle czego (1): [Patria mea] nigdy nie pogárdzáłá cżłowiekiem Rycerſkim/ y owſzem byłá záwſze wdźięcżna kożdego narodu cżłowieká poććiwego Rycerſkiego/ poważáiąc záwſze káżdego wedle zaſług y godnośći iego. CzahTr A2v.

W porównaniu (1): Vmieyże ią [św. Pannę] ſobie liepiey powáżáć niżli Luter/ álbo Kálwin/ álbo inſzy tegoż cechu ludzie. LatHar 478.

Zwroty: »lekce (a. lekko) poważać« [w tym: sobie (10); czym (1), czym [ = pod względem czego] (1)] = lekceważyć (22): Proſzę niechcieyże tu ſobie znáydowáć przycżyny/ Abyś lekce ludzkie prace miał poważáć ſobie/ Wſzákoż wierę cżyń co racżyſz wſzytko wolno tobie. HistLan A2; nieborak [...] Acż s płácżem łzámi cżęſto oblał ſztucżkę chlebá/ Znáiąc że było inák ſpráwowáć ſie trzebá/ Przećiw dzieciom niewdzięcżnym co ná to niedbáią/ Owſzem miłość rodzicow lekcże poważáią. HistLan Bv, F2v; RejPosWstaw [412]v; Nie Miniſtryć ty/ áni vſługowánie ich/ mową tą ſwoią/ lekce ſobie poważaſz: gdy ták o nich/ przeto iż cudow nie cżynią/ rozbieraſz: [...] Ale to wſzytko przećiw Bogu ſámemu cżyniſz. CzechRozm 187; CzechEpPOrz **4v; WerGośc 210; PaprUp G2v; Moc bowiém turecka/ ſámá przez ſię ieſt táka/ iż liczbą nie trzebá iéy lekce ſobie poważáć/ ále z rodzáiu nietrzebá ſie iéy názbyt bać OrzJan 34; Wątpćiéſz teraz W.M. ieſli możećie o dźiélnośći ſwoiéy: á naród ſwóy ieſli chcećie/ lekce ſobie poważayćie OrzJan 46, 47; WujNT 385, 425, 1.Cor 4 arg, s. 661; ſam Bog powiedźiał: ktorzy mię lekce poważáią erunt ignobiles, będą pogárdzonymi/ á po polſku/ nieśláchetnymi PowodPr 42, 72; CiekPotr 39; Cżłowiek by był namężnieyſzy nie ma ſobie lekce ná ſtronie poważáć nayliſzego nieprzyiaćielá. CzahTr I3, F3v. Cf Szeregi.

»mało (a. mniej) sobie poważać« (2): ActReg 109; boię ſie, ieilibym Nie vczynił o co mię prośiſz, ábyś o mnie Nie rozumiał, że máło poważam ćię ſobie. CiekPotr 90.

»sobie, u siebie poważać« [szyk zmienny] (20:2): RejZwierc 94v; Krol y Prorok święty Dawid [...] zali go [pisma Mojżeszowego] nie ták v śiebie poważał/ że ie zá nacżyſtſze Boże wymowy miał? CzechEp 112; [diabeł do młodzieńca] Choćia ſobie tákiey vcżynnośći mey niepoważaſz/ á zá ieden vcżynek nie chceſz ſię mieć do śmierći dobrze: tedy ia przed ſię ſłowo trzymam/ iż to comći námienił nie odmienię WerGośc 255; [Rytwiański mówił do króla o Litwinach] takci zhardzieli/ ze twego roſkazania ſobie niepowazaia. PaprUp F, K2; GrabowSet D2v; LatHar 478; WysKaz )?(2v; SkarKaz 456b; CzahTr I3. Cf »lekce poważać«, »mało sobie poważać«.

Szeregi: »nie dbać a lekce poważać« (1): [niektórzy] nic nie dbáią á lekce ſobie poważaią ſwięte ſłowá iego. RejAp 192v.

»lekce poważać i prześladować« (1): ſam Papież oſobą ſwą/ zwierzchnośći świeckiey zdawná ſię ſprzećiwiał/ y onę lekce poważał/ y prześládował NiemObr 171.

»serce mieć albo poważać« (1): Boże [...] maſz tákie ſtroże Co tego pilni/ iákie kto ku tobie Serce ma: álbo poważa ćię ſobie. GrabowSet D2v.

2. Brać pod uwagę, rozważać, oceniać, uwzględniać; exquirere Mącz [co] (1):

poważać wedle czego (1): Facta alicuius ad antiquae religionis rationem exquirere, Vczinki czyye wedle ſtárádawney wiáry y záchowánia poważáć/ porownáwáć. Mącz 336d.

Szeregi: [»nie oględać się ani poważać«: Wy, będąc u niego, nie oględając się ani poważając artykułów spisanych, przez żadnej przyczyny dania przezeń zraniliście go. PiotrDzien 328.]

»poważać, porownawać« (1): Mącz 336d cf poważać wedle czego.

Synonimy: 1. szanować; 2. szacować.

Formacje współrdzenne cf WAŻYĆ.

Cf POWAŻAN, POWAŻANIE

JR