« Poprzednie hasło: POWAŚNIENIE SIĘ | Następne hasło: 2. POWAŻAĆ » |
1. POWAŻAĆ (37) vb impf
o oraz drugie a jasne; w inf -wå- (6), -wa- (1) LatHar; w pozostałych formach -wå-.
inf | poważać | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
indicativus | ||||||
praes | ||||||
sg | pl | |||||
1 | powåżåm | powåżåmy | ||||
2 | powåżåsz | |||||
3 | powåżå | powåżają |
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | -m powåżåł | m pers | |
3 | m | powåżåł | m pers | powåżali |
fut | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
2 | m | powåżać będziesz | m pers | |
3 | n | subst | powåżać będą |
imperativus | ||
---|---|---|
sg | pl | |
2 | powåżåj | powåżåjcie |
conditionalis | ||
---|---|---|
pl | ||
3 | m pers | by powåżali |
inf poważać (9). ◊ praes 1 sg powåżåm (1). ◊ 2 sg powåżåsz (2). ◊ 3 sg powåżå (1). ◊ 1 pl powåżåmy (1). ◊ 3 pl powåżają (9). ◊ praet 1 sg m -m powåżåł (1). ◊ 3 sg m powåżåł (3). ◊ 3 pl m pers powåżali (3). ◊ fut 2 sg m powåżać będziesz (1). ◊ 3 pl subst powåżać będą (1). ◊ imp 2 sg powåżåj (1). ◊ 2 pl powåżåjcie (1). ◊ con 3 pl m pers by powåżali (1). ◊ part praes act powåżając (2).
Sł stp brak, Cn s.v. ważę sobie kogoś, szanuję kogo, Linde XVII – XVIII w.
poważać wedle czego (1): [Patria mea] nigdy nie pogárdzáłá cżłowiekiem Rycerſkim/ y owſzem byłá záwſze wdźięcżna kożdego narodu cżłowieká poććiwego Rycerſkiego/ poważáiąc záwſze káżdego wedle zaſług y godnośći iego. CzahTr A2v.
W porównaniu (1): Vmieyże ią [św. Pannę] ſobie liepiey powáżáć niżli Luter/ álbo Kálwin/ álbo inſzy tegoż cechu ludzie. LatHar 478.
»mało (a. mniej) sobie poważać« (2): ActReg 109; boię ſie, ieilibym Nie vczynił o co mię prośiſz, ábyś o mnie Nie rozumiał, że máło poważam ćię ſobie. CiekPotr 90.
»sobie, u siebie poważać« [szyk zmienny] (20:2): RejZwierc 94v; Krol y Prorok święty Dawid [...] zali go [pisma Mojżeszowego] nie ták v śiebie poważał/ że ie zá nacżyſtſze Boże wymowy miał? CzechEp 112; [diabeł do młodzieńca] Choćia ſobie tákiey vcżynnośći mey niepoważaſz/ á zá ieden vcżynek nie chceſz ſię mieć do śmierći dobrze: tedy ia przed ſię ſłowo trzymam/ iż to comći námienił nie odmienię WerGośc 255; [Rytwiański mówił do króla o Litwinach] takci zhardzieli/ ze twego roſkazania ſobie niepowazaia. PaprUp F, K2; GrabowSet D2v; LatHar 478; WysKaz )?(2v; SkarKaz 456b; CzahTr I3. Cf »lekce poważać«, »mało sobie poważać«.
»lekce poważać i prześladować« (1): ſam Papież oſobą ſwą/ zwierzchnośći świeckiey zdawná ſię ſprzećiwiał/ y onę lekce poważał/ y prześládował NiemObr 171.
»serce mieć albo poważać« (1): Boże [...] maſz tákie ſtroże Co tego pilni/ iákie kto ku tobie Serce ma: álbo poważa ćię ſobie. GrabowSet D2v.
poważać wedle czego (1): Facta alicuius ad antiquae religionis rationem exquirere, Vczinki czyye wedle ſtárádawney wiáry y záchowánia poważáć/ porownáwáć. Mącz 336d.
»poważać, porownawać« (1): Mącz 336d cf poważać wedle czego.
Synonimy: 1. szanować; 2. szacować.
Formacje współrdzenne cf WAŻYĆ.
JR