[zaloguj się]

POWAŻENIE (12) sb n

o oraz pierwsze e jasne, a oraz końcowe e pochylone.

Fleksja
sg
N powåżenié
G powåżeniå
D powåżeniu
A powåżeni(e)
L powåżeniu

sg N powåżenié (5); -é (1), -(e) (4).G powåżeniå (2).D powåżeniu (1).A powåżeni(e) (2).L powåżeniu (2).

stp, Cn brak, Linde XVI(XVIII) – XVII w.

1. Uszanowanie, szacunek, uznanie (11):
Zwroty: »w [jakim] poważeniu być [u kogo]« [szyk zmienny] (2): cy [lege: ci, tj. dwór Stefana Batorego] yaka nagrode mieli y maya/ na koniec wiakyem powazeniu beli vtzudzozyemcow ktore Pan nadworze ſwym bawil PaprUp H; OrzJan 99; [Iágieło Krol/ zbudował Kośćioł Bożego ćiáłá/ który y teraz ieſzcże [...] ieſt w wielkim poważeniu. ŁaszczOkulary E; CiceroBBud A2; PlutBBud Q2].

[»w lekkim poważeniu być« ([w kogo]) = być lekceważonym: nárzekáli ná ſwą ſtárość: [...] y z tąd iż w lekkim poważeniu byli v tych/ ktorzy ich przedtym wielce wenerowáć zwykli. CiceroBBud 4; JanWróż 9.]

»mieć [u kogo] poważenie« (1): Ty Práwá zowią ſię Bozkie piſáne: ktore nád inne wſzytkie przodek máią/ y nawiętſze v nas poważenie. SkarKazSej 697a.

[»w poważeniu mieć«: Pytácby onego Tyberyuſzá Ceſárzá/ czemu Tráſibulum Mátemátiká ſwégo w wielkim poważeniu miał JanWróż 13.]

»znać poważenie« = doznawać szacunku, być poważanym (1): Ażem też tego wiádom że był záwſze w cenie/ W Polſce Rycerſki cżłowiek y znał poważenie. CzahTr G3.

Wyrażenia: »lekkie poważenie« [w tym: czego (5), czyje (1)] = lekceważenie [szyk 6:1] (7): O nędzny narodzie ludzki toć v ciebie lekkie poważenie woley á roſkazánia Páńſkiego RejAp 11; s they [z pychy] wnet prętkie wzgárdzenie vroſcie/ á z wzgárdzenia lekkie poważenie á zwádá RejZwierc 157v; A tego nie mowię/ áni tych podobieńſtw vżywam [...] ku lekkiemu poważeniu ćiáłá Páná Chriſtuſowego: ále tylko okazániu y ſtłumieniu ſproſnego wymyſłu ludzkiego. CzechEp 247, 172; GórnRozm D4; O ty Iempſár moiá/ [...] té kłopoty ſwoié Porzuć/ á otrząśni ſie: poważenié twoie Lekkié/ iuż ſie zápłáći/ pomſtá godna tego. GosłCast 68; [Respons E4v]. Cf [»w lekkim poważeniu być«], »lekkie poważenie i szyderstwo«.

»poważenie wielkie« [szyk 1:1] (2): tobie przyſtoi Królu/ ábyś [...] Caeremoniae święté/ y wiárę Páná zbáwićielá twégo/ która v nas záwſze z nabożeńſtwem w poważeniu wielkim byłá/ [...] wſzelákim ſpoſobem obrónił. OrzJan 99; SkarKazSej 697a; [ŁaszczOkulary E; CiceroBBud A2; JanWróż 13; Rzecżpoſpolita z tąd naywięcey kwitnie/ gdy ludźie godni ſą w wielkim poważeniu PlutBBud Q2].

Szeregi: »cześć i poważenie« (1): Poniewaſz człowiek/ á zwłaſczá národu Szlácheckiego czći ieſt y poważenia godny/ y dla ſwey/ y dla prżodkow ſwych cnoty [...] prżeto płácon nie ma bydź żadnem ná świećie złotem. GórnRozm E4v.

»przodek i poważenie« (1): SkarKazSej 697a cf »mieć poważenie«.

»lekkie poważenie i szyderstwo« (1): Z ktorym pozwoleniem ſobie/ ták lekkiego poważenia piſmá ś. y ták iáwnego z niego ſzyderſtwá/ przyſzli drudzy do tego niepobożeńſtwá CzechEp 172.

2. Rozważenie, ocenienie [czego] (1):

W połączeniu szeregowym (1): ma ſie wyſtrzegáć káżdy obywátel tego złego naſienia [tj. opilców]/ Bo iáka tám miłość ma być ku Bogu/ iáki rozſądek/ iákie rzecży poważenie/ iáka ſpráwá gdziekolwiek Phil L4.

Synonimy: 1. szacunek, szanowanie, uszanowanie, uznanie.

Cf POWAŻYĆ, ROZWAŻENIE, WAŻNOŚĆ

JR