[zaloguj się]
[pdf]

POWIEDACZ (14) sb m

powiedacz (10), powiadacz (4); powiedacz BielŻyw, RejRozpr, MurzHist, Mącz (2), HistLan, ModrzBaz, Calep (2); powiadacz KwiatKsiąż, GórnTroas; powiedacz : powiadacz RejAp (1:2).

o, e oraz oba a jasne (w tym w -acz 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N powiedacz powiedacze
G powiedacza
D powiedaczowi powiedacz(o)m
A powiedacza powiedacze
I powiedacz(e)m

sg N powiedacz (6). ◊ G powiedacza (1). ◊ [D powiedaczowi.] ◊ A powiedacza (4). ◊ I powiedacz(e)m (2); -ęm (1), -(e)m (1). ◊ pl [N powiedacze. ◊ D powiedacz(o)m.] ◊ A powiedacze (1).

Sł stp: powiadacz, powiedacz, Cn: powiadacz, Linde XVII w.: powiadacz, powiedacz.

Ten, kto coś mówi, opowiada; narrator Mącz, Calep, Cn (14): BielŻyw 82; Mącz 241a; Yzebym ia też (ieſliżebych ſie wczym naprzeciw wysławianiu moim vpſnał [!]) dla ciebie albo fałſzywym więſzcżkiem/ albo proznym á nikcżemnym powiadacżęm niebył nazwan. KwiatKsiąż Q2v; Calep 688a; [My przecie na tym nie przestając, bo się o tym i na wielkich zjeździech mówiło jawnie, powiadacze sobie mianując – powiedzieliśmy, iż koniecznie o tak wielkiej nam ohyzdliwej rzeczy, aby się inne plotki zastanowiły, chcemy powiadacza mieć etc. ListyZygmAug 1559/340; tedy pokornye prosche w.k.m. abis takiemu powiedaczowy wyary dacz nie raczyl. CorfusDocum 1565 nr 138].

powiadacz czego (3): Tak że imięnia moiego podpiſowanim/ tęgo [!] ſamego ná wiecyi pragnę/ aby inſzy/ tym rychléi práwdźie wierzyli/ gdy śię podpiſac/ iéi powiedacz niewſtydźi. MurzHist A3; ModrzBaz 98v; Prágnie ma żáłość/ żeby powiádáczá miáłá Wieśći złéy GórnTroas 69. Cf [»powiadacz snow«].

Wyrażenia: »pewny [= wiarygodny] powiedacz« (5): Sine capite audire, Co nowego vsłiſzeć bes pewnego powiedáczá. Mącz 37c; Dáley nam dawa ieſzcże pewnieyſzego powiádácżá niżli ſam/ bo powieda iż ſam powiedział then co ſiedzyał ná máyeſtacie ty ſłowá RejAp 176v, 140v, 190; Ale ieſliżby w tey rzecży zwał mię kto mátácżem/ Tedy ſie mu chcę záſtáwić pewnym powiedácżem. HistLan ktv.

[»powiadacz snow« = ten, kto wykłada znaczenie snów: aut somniatoris albo powyadacza ſnow thakich ktore wydzal TomZbrudzBrul Deut 13/3.]

Szereg: »poseł i powiadacz« (1): A tu Ian ſwięty mocno to nam poſwiadcża/ iż tho pewna á iſtotna prawdá ieſt/ co nam tu opowiedáć racży/ y co nam tu ná piſmie zoſtáwuie/ y dawa nam pewnego poſłá y powiádácżá/ iż to ſą rzecży pewne o ktorych tu ſłyſzymy RejAp 190.
a. Rozmówca (2): Iá com ſłyſzał tom krotko nápiſał. [...] Bo więc mowią iſćie temu kotki Dárły wełbie kto piſał ty plotki Lecz iż ſie ia ſnadz ſnádnie wypráwię Zwłaſſczá gdy tu powiedacze ſtáwię RejRozpr A2; Congerro, Cum quo familiariter versamur et facete confabulamur – Rozmawacz, powiedacz. Calep 240b.
b. [Uczony, wykładowca: bo ieſli ſtárym hiſtorykom/ y powiedácżom/ wiárę dáć mamy/ tho miáſto [Dyrrach] miedzy inſzymi naſtárſzymi á nadawnieyſzymi miáſty/ ieſt policżone BarlBaz 605.
Wyrażenie: »w prawiech powiedacz«: Canonum wpravyech. professores powyedacze Glosy II nr 118.]

KW, (KO)