[zaloguj się]
[pdf]

POWRACAĆ (7) vb impf i pf

impf (5) [w znacz. I.], pf (2) [w znacz II.].

o prawdopodobnie jasne (tak w po-); w inf -ra-, w pozostałych formach -rå-; drugie a jasne.

Fleksja
inf powracać
indicativus
praes
sg pl
3 powråca powråcają
praet
pl
3 m pers powråcali
imperativus
pl
1 powråcåjmy
conditionalis
pl
3 m pers by powråcali

inf powracać (3). ◊ praes 3 sg powråca (1). ◊ 3 pl powråcają (2). ◊ [praet 3 pl m pers powråcali.] ◊ imp 1 pl powråcåjmy (1). ◊ [con 3 pl m pers by powråcali.]

Sł stp, Cn brak, Linde XVII(XVIII) – XVIII w.

I. impf (5):
1. Obracać; dirigere PolAnt; circumagere, rotare Modrz [co] (4): A ieźdźcowi záśię co pożytecżnieyſzego/ iedno twárdy munſztuk w gębę temu dźikiemu źwierzowi wpráwiwſzy/ powrácáć go wedle ſwoiey woli? ModrzBaz 71v; Káżdey ſztuki Márſowey muśiałem ſkoſztowáć. Náwykłem Paeonowie iák broń powracáią/ Iáko Máſságetowie włocżniámi ſtrzeláią. ModrzBaz 111.
Przen (2): Słuchayćie słucháiąc/ drżenia głoſu iego [Boga] y dzwięku z vſt iego wychodzącego. Pod wſzytki niebioſá powracá iy BudBib Iob 37/3.
Zwrot: »oczy powracać« = wysilać się, starać się (1): ocży ſwoie powracáią [oculos suos posuerunt; náſádźili Wuj Bib] áby zaſtawić (ſieć) ná ziemi. BudBib Ps 16/11.
2. Zwrot: »sobie powracać« = trzeźwieć (1): [opiły] Leie/ wrzeſzcży/ kołáce/ á śklenice tłucże/ Bo ſtráćił od rozumu y kłotki y klucże. Więc podrze/ więc popluſka á drugie rozdáie/ A kiedy kto nie chce wzyąć/ tedy mrucżąc łáie. Ale ſobie poránu záſię powracaymy/ Pijánego wiecżorá dziś nie wſpominaymy. RejWiz 30v.
II. pf Oddać, zwrócić wiele lub wielu [w tym: [kogo], co (pl) (1)] (2): [CorfusDocum 1584 nr 186; A Maksymilijanistów czemu nie upominają, aby korupcyje, co brali, powracali? AktaSejmikPozn 1590/114; ieſli nie ieſt też tego ceſarz Turecki autorem/ czemuż z czarzá Przekopſkiego [...]/ nie czyni ſprawiedliwośći/ [...] czemu nie każe powrácáć ludu Páná náſzego pod przymierzem pobránego WerPublika 45.]

powracać do czego (1): Pleminius łákomy/ tám miedzy Pogány/ Proſerpini Lotreńſkiey kośćioł záwołány [...] złupił z pieniędzy/ ze śrebrá/ ze złotá. [...] Kazano do Kośćiołá powrácáć zawićie: Odlicżyć myńcę: złoto odważyć ſowićie. KlonWor 10.

powracać komu [sobie (wzajemnie)] (1): A mieſzkaiący ná ziemi będą ſie s thego rádowáć y weſelić/ y dáry ſobie zobopolnie będą poſyłáć: [Vulg Apoc 11/10] [...] moglibyſcie zápłákáć ocży ſwoie miáſto tey rádoſći/ y powrácáć ſobie ty vpominki ſwoie/ á rádſzey ſie obacżáć ná wołánie tych prawdziwych Prorokow ſwoich. RejAp 93v; [Gdy Kiejstut s nim rokował, tam konkludowali, Iż sobie z obudwu stron więźnie powracali. StryjPocząt 285].

Synonimy: I.1. kierować; II. oddać.

Formacje współrdzenne cf WROCIĆ.

Cf POWRACANIE, POWRACANY

MN