« Poprzednie hasło: POWSZECHNIK | Następne hasło: POWSZECHNY » |
POWSZECHNOŚĆ (21) sb f
Oba o oraz e prawdopodobnie jasne (tak w powszechny oraz -ość).
sg | |
---|---|
N | powszechność |
G | powszechności |
D | powszechności |
A | powszechność |
I | powszechnością |
L | powszechności |
sg N powszechność (1). ◊ G powszechności (6). ◊ D powszechności (2). ◊ A powszechność (6). ◊ I powszechnością (4). ◊ L powszechności (2).
Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.
powszechność czego (1): wſzákże z tego [z pism św. Ephrema] co ieſt z Syryiſkiego y Greckiego ięzyká przełożono: doſyć ſię doſtátecżnie pokázuie/ ſtárowiecżność Apoſtolſką y powſzechność náuki kośćioła Rzymſkiego SkarŻyw 119.
powszechność czyja [w tym: G sb (6), pron poss (1)] (7): Ktore przyrodzenie kiedyby mowiło/ ázaby ták nierzekło/ że ná wſzytek ludzki narod iednáko ſię wylało: o wſzytki ſię ſyny iednáko ſtára: wſzytkich żywot ieſt mu namilſzy [...]? Lecż by ſię tu kto zpośrzodku Polſki nagle wyrwawſzy rzekł: Nie mow ták przyrodzenie w náſzey Rzeczypoſpolitey: wktorey odſtąpiliſmy od tey twey powſzechności/ y od ſpolnego wſzytkich nas pod iedno práwo zámknienia. ModrzBaz 142v; kácerſtwo [...] w ćiemnośći y wkąćie iednym zwodząc przed świátłośćią ſie powſzechnośći Doktorow y páſterzow kościelnych kryie. SkarJedn 27; PRZEnayświętſzey y nierozdźielney Troycy [...] y wſzyſtkich Swiętych powſzechnośći/ niechay będźie wiekuiſta cżeść y chwałá/ od ſtworzenia wſzelkiego. LatHar 635, 106. Cf »powszechność kościoła«.
W połączeniach szeregowych (5): WujJud 37v; [katolikami wówczas będziemy] ieſli poydziem zá powſzechnośćią/ stárożytnośćią/ y zezwoleniem narodow wſzytkich SkarJedn 26; Ieſli v nich [u heretyków] Kátolicka wiárá: [...] cżemu dla niey ieſli prawdziwa ieſt/ á niebeſpiecżeńſtwá ſię bali/ gárdłá ſwego nie náſtáwili? Ale znáćſię [!] muśi/ iż ſwey rzecży pokątnicj [!] niedufali/ iż ſwe wymyſły/ nie powſzechność/ nie zezwolenie narodach [!] wſzytkich/ nie ſłowo Boże/ ktore po wſzytkim świećie zá brzmiáło/ ále ſwoie vpodobánia oſobliwe/ przynoſzą. SkarJedn 29; Tym płaſzcżem prawdziwego ſłowa Bożego/ kázde ſię kácerſtwo pokryć może/ bo káżde z piſmem idzie: ále kośćiołem [...] żadne ſię błędliwe ſekty pokryć nie mogą. wnet poznaſz gdy ſię w iedność/ wſtárożytność/ wpowſzechność y w ſuccesſyą od Apoſtołow przybieráć chcą SkarJedn 36; WujNT 509.
»pospolita powszechność« (3): prawdziwy Kośćioł Boży [...] ma [...] Chryſtuſowę iedność/ ſtárożytną trfáłośc/ poſpolitą powſzechność/ á potomſtwo y rodzay Apoſtolſki/ ktory Succeſſyą zową. SkarJedn 17, 25, d6v.
Synonimy: całość, ogulność, pospolitość, wszystkość, zupełność.
JR