[zaloguj się]

POWSZECHNOŚĆ (21) sb f

Oba o oraz e prawdopodobnie jasne (tak w powszechny oraz -ość).

Fleksja
sg
N powszechność
G powszechności
D powszechności
A powszechność
I powszechnością
L powszechności

sg N powszechność (1).G powszechności (6).D powszechności (2).A powszechność (6).I powszechnością (4).L powszechności (2).

stp brak, Cn notuje, Linde XVIIXVIII w.

Bycie powszechnym; odnoszenie się do ogółu, ogólność; generalitas Modrz; universitas Vulg (21): Powſzechnośći ták náśládowáć będźiem: ieſli tę iednę wiárę zá prawdźiwą mieć będźiemy/ ktorą wſzyſtek po świećie Kośćioł wyznawa. WujJud 38; WujJudConf 129v; SkarJedn 25 [2 r.]; Chrześćijáni [...] w wierze y w religiey máią ſię trzymáć powſzechnośći/ to ieſt ſtárey y vbitey drogi. WujNT 253; [Abowiem tho Słowo/ Katholica/ co my Powſzechnym dobrze á właſnie wykłádamy/ dwoiáką ma w ſobie Powſzechność HerbOdpow T3].

powszechność czego (1): wſzákże z tego [z pism św. Ephrema] co ieſt z Syryiſkiego y Greckiego ięzyká przełożono: doſyć ſię doſtátecżnie pokázuie/ ſtárowiecżność Apoſtolſką y powſzechność náuki kośćioła Rzymſkiego SkarŻyw 119.

powszechność czyja [w tym: G sb (6), pron poss (1)] (7): Ktore przyrodzenie kiedyby mowiło/ ázaby ták nierzekło/ że ná wſzytek ludzki narod iednáko ſię wylało: o wſzytki ſię ſyny iednáko ſtára: wſzytkich żywot ieſt mu namilſzy [...]? Lecż by ſię tu kto zpośrzodku Polſki nagle wyrwawſzy rzekł: Nie mow ták przyrodzenie w náſzey Rzeczypoſpolitey: wktorey odſtąpiliſmy od tey twey powſzechności/ y od ſpolnego wſzytkich nas pod iedno práwo zámknienia. ModrzBaz 142v; kácerſtwo [...] w ćiemnośći y wkąćie iednym zwodząc przed świátłośćią ſie powſzechnośći Doktorow y páſterzow kościelnych kryie. SkarJedn 27; PRZEnayświętſzey y nierozdźielney Troycy [...] y wſzyſtkich Swiętych powſzechnośći/ niechay będźie wiekuiſta cżeść y chwałá/ od ſtworzenia wſzelkiego. LatHar 635, 106. Cf »powszechność kościoła«.

W połączeniach szeregowych (5): WujJud 37v; [katolikami wówczas będziemy] ieſli poydziem zá powſzechnośćią/ stárożytnośćią/ y zezwoleniem narodow wſzytkich SkarJedn 26; Ieſli v nich [u heretyków] Kátolicka wiárá: [...] cżemu dla niey ieſli prawdziwa ieſt/ á niebeſpiecżeńſtwá ſię bali/ gárdłá ſwego nie náſtáwili? Ale znáćſię [!] muśi/ iż ſwey rzecży pokątnicj [!] niedufali/ iż ſwe wymyſły/ nie powſzechność/ nie zezwolenie narodach [!] wſzytkich/ nie ſłowo Boże/ ktore po wſzytkim świećie zá brzmiáło/ ále ſwoie vpodobánia oſobliwe/ przynoſzą. SkarJedn 29; Tym płaſzcżem prawdziwego ſłowa Bożego/ kázde ſię kácerſtwo pokryć może/ bo káżde z piſmem idzie: ále kośćiołem [...] żadne ſię błędliwe ſekty pokryć nie mogą. wnet poznaſz gdy ſię w iedność/ wſtárożytność/ wpowſzechność y w ſuccesſyą od Apoſtołow przybieráć chcą SkarJedn 36; WujNT 509.

Wyrażenia: »powszechność kościoła« (3): A ták odrzucamy y gánimy Donáſty/ ktorzy Powſzechność Kośćiołá do Affryki tylko á do ſwoich kątow śćiſkáli. WujJudConf 116v, 129v; ReszPrz 91.

»pospolita powszechność« (3): prawdziwy Kośćioł Boży [...] ma [...] Chryſtuſowę iedność/ ſtárożytną trfáłośc/ poſpolitą powſzechność/ á potomſtwo y rodzay Apoſtolſki/ ktory Succeſſyą zową. SkarJedn 17, 25, d6v.

Przen [czego] (1): Y ięzykći/ ieſt ogień/ powſzechność (marg) świat (–) nieprawośći [Et lingua ignis est, universitas iniquitatis]. WujNT Iac 3/6.

Synonimy: całość, ogulność, pospolitość, wszystkość, zupełność.

JR