Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [POŻYCZANKA]

Następne hasło: POŻYCZAWAĆ »

POŻYCZANY (48) part praet pass impf

o oraz a jasne.

Fleksja

sg
m	N	pożyczany	f	N	pożyczanå	n	N	pożyczan(e)
	G	pożyczan(e)go		G	pożyczanej		G	pożyczanego
	A	pożyczany		A	pożyczaną		A	pożyczan(e)
	I	pożyczanym		I	pożyczaną		I
	L	pożyczanym		L			L	pożyczanym

pl
N	subst	pożyczan(e)
G		pożyczanych
A	subst	pożyczan(e)
L		pożyczanych

sg m N pożyczany (4). ◊ G pożyczan(e)go (2). ◊ A pożyczany (2). ◊ I pożyczanym (3). ◊ L pożyczanym (2). ◊ f N pożyczanå (2). ◊ G pożyczanej (2); -ej (1), -(e)j (1). ◊ A pożyczaną (5). ◊ [I pożyczaną.] ◊ n N pożyczan(e) (3). ◊ G pożyczanego (4); -égo (2), -(e)go (2). ◊ A pożyczan(e) (6). ◊ L pożyczanym (1). ◊ pl N subst pożyczan(e) (1). ◊ G pożyczanych (8). ◊ A subst pożyczan(e) (1). ◊ L pożyczanych (2).

Składnia dopełnienia sprawcy: pożyczany od kogo (1).

Sł stp s.v. pożyczać, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w. s.v. pożyczyć.

Znaczenia

Dawany lub brany pod warunkiem zwrotu (48)
- Przen (17)
  - a) O dobrach użyczanych przez Boga (5)
    - α) W funkcji rzeczownika (1)

Dawany lub brany pod warunkiem zwrotu; commodatus Mącz, Cn; mutuatus JanStat, Cn; commodatarius, mutuatitius Mącz; creditus JanStat (48): LibLeg 6/116v; UstPraw G4; [Tobiasz] wezwał ſyná do ſiebie Thobiaſzá drugiego/ vkazał mu y porucżył dzieſięć funtow ſrebrá v przyiacielá ſwego Gábelá w mieſcie Rages pożycżánych. BielKron 97; Commodatarius, Pożyczány/ też ten który pożycza. Mącz 61c; Commodatum reportare, Pożiczáną rzecz záś odnieść. Mącz 313d, 239d [2 r.]; Ale coż o bogacżach onych rzecżemy/ ktorzy od tych co zápłáćić niemogą/ cięſzko rzecż pożycżáną wyćiągáią? KuczbKat 330, 63v; SkarŻyw 249; ZBOZA pożyczánégo do cztérzéch lat dawność idźie. SarnStat 679, 695, 707; [Będźieſz też tu wiedźiał/ rozność miedzy rzecżą pożycżáną/ vżycżáną/ y zwierzoną. Pożycżána rzecż ieſt gdy mi cżego ták daſz/ żemći iużoney rzecży wrácáć niepowinien/ ále tylko iey podobną SzczerbSpecSax 322].

pożyczany od kogo (1): [Helizeusz wdowę] vbogáćił/ vcżyniwſzy iey z trochy oleiu ktora iey byłá zoſtáłá/ zrzodło drogięy [!] oliwy/ poty płynące/ poki iey nacżynia od wſzech ſąſiad pożycżánych doſtawáło SkarŻyw 103.

Wyrażenia: »dług pożyczany« = pożyczka; mutuum Mącz, SarnStat [szyk 5:2] (7): Potim wiznal yz ma v pana Staniſlawa Odrowąza dlugu poziczanego trzi sta zlotich wmoneczie MetrKor 59/75v; Swiecki człowiek niema być pozywan do ſądu Duchownego o rzeczy ziemſkie áni o dług pożyczány/ áni vmowiony. UstPraw B; Mącz 239c [2 r.]; SarnStat 644, 691, 691 żp.

[»kontrakt pożyczany« = umowa o pożyczkę: ktoby w Kontrákćie tey woley ſwey nie wyłożył/ może potym Kontráktu popráwić: opowiedáiąc wolą ſwoię drugiemu/ y z Kontráktu pożyczánego Kontrákt Wyderkowy vczynić. ŚmiglLichwa 40.]

[»pożyczanym obyczajem« = w formie pożyczki: tegoż roku daliśmy pożyczanym obyczajem p. Walentemu Reszce doktorowi jako chirograf jego świa[d]czy fl. 185 InwMieszcz 1559 nr 90; Pokażę tedy naprzod iáko Wyderkowym y kupnym prawem godźi ſię dáć pieniędzy ná cudzą máiętność: potym pokażę iáko pożyczánym obyczáiem nie godźi. ŚmiglLichwa 32, 61.]

»pieniądze pożyczane« = mutuatitia pecunia Mącz; pecunia credita a. mutuata JanStat [szyk 4:2] (6): [Turek Szeraffedin] yeſth yemu rozkazal dacz ſzobye v prawą winą o 60 zlotych pyenyedzi poziczanich LibMal 1548/142; Mącz 239d; Szláchetny N. dźiedźic N. [...] zeznał: iż Szláchetnému N. ſto grzywien pieniędzy pewnégo y wiádomégo długu/ álbo pożyczánych pieniędzy monéty y liczby Polſkiéy ieſt winien SarnStat 1255, 406, 442, 707; [InwMieszcz 1586 nr 276].

»sum(m)a pożyczana« = summa credita JanStat [szyk 3:1] (4): Transcribere, Práwo właſność/ dług álbo co tákowego komu ná kim vkázáć/ [...] álbo też pożiczáną ſumę od yednego wziąć á drugiemu dáć ná zapis. Mącz 375d; Vſura centeſima zową, która we ſtu Mieśięcy wyrówna ſummę pożyczáną. SarnStat 1273, 108, 692.

[Szereg: »pożyczany albo zwierzony«: Tu bacżyć będźieſz/ iż o rzecży pożycżáne álbo zwierzone/ żaden złodźieyſtwá ieden drugiemu zádáwáć niegodźi SzczerbSpecSax 322 (Linde).]

Przen (17): Gdy nákoniec przeklęta ſektá Nowokrzcżeńſkich Aryanow/ ná ſáme^go ſyná Bożego dźiedźictwo y Máieſtat ſie tárgnęłá: iákoż P.Bog tey pożycżáney (iáko Páweł ś. przeſtrzega) látorośli wykorzenić nie ma [...]? PowodPr 30; Sameś leżał/ moy Pánie/ w grobie pożycżánym Sobąś pogrzeb zápłáćił Pielgrzymom zbłąkány^m. KlonWor 82.

pożyczany komu (1): [Antychrystowie] w náturze kłádą go [Chrystusa] tylko być cżłowiekiem/ á Boſtwo przyrodzone odwięzuiąc/ iákieś mu tylko pożycżáne (ktore prawdźiwym Boſtwem być nie może) przycżytáią. CzechEp 347.

W przeciwstawieniach: »pożyczany ... przyrodzony (3), ich« (4): Są też ći ktorzy ſie iedno o głowę ſtáráią/ áby bierethek był s ferety/ s piękną zaponą/ y s piorki barw rozmáitych: więc to/ w cżym ſą tákowi ochędożni/ zda ſie nie ich/ ále pożycżáne GórnDworz L8; I.M.X.K. obiecawſzy to pokázáć/ iż pan náſz Iezus Chriſtus ieſt nie tylko cżłowiekiem [...] prawdźiwym/ ále też Bogiem nie pożycżánym [...] ábo w cżłowiecżeńſtwie vcżynionym [...] ále Bogiem przyrodzonym/ to ieſt Bogiem z Bogá przedwiecznym/ Bogu oycu ſpoliſtnym y we wſzem rownym CzechEp 224, 347, 348.

Wyrażenia: »pożyczany Bog« (3): (nagł) Kátolik s Trideitą. (–) Coż chceſz cżynić s ſwym nałogiem Przedſię pożycżánym Bogiem/ Chceſz mieć Kriſtá co nas zbáwił Iákoż to bez Boſtwá ſpráwił? RejZwierc 235, 250; CzechEp 224.

»bostwo pożyczane« [szyk 4:2] (6): my o żadnym pożycżánym Boſtwie Páná Chyiſtuſowym [!] niewiemy/ áni ták wierzymy. CzechEp 348, 347, 348 [2 r.]; nieſłuſznie to X.K. vważa/ gdy z náſze^go wyznánia pożycżáne Boſtwo/ pánu Chriſtuſowi przypiſuie. NiemObr 111, 99.

a) O dobrach użyczanych przez Boga (5):

pożyczany komu (2): HistAl C5 cf Wyrażenie; RejPos 193v cf Szereg.

W przeciwstawieniach: »swoj (2), jego, nasz własny ... pożyczany« (4): HistAl C5; Nędznieyſzemu nie żáłuy nigdy chlebá ſwego/ A nie práwie też ſwego/ lecż pożycżánego. RejWiz 191; RejPos 193v; cżłowiek w ſtátecżney myſli ſwey poſtánowiony/ ktory poććiwie á pomiernie á pobożnie vżywał záwżdy cnotliwych cżáſow ſwoich/ ktory ſie rozmyſla iż to co ocżymá widzi nigdy iego nie było/ ták tego iáko pożycżánego vżywał/ á záwżdy to powinien był wroćić/ álbo inemu oddáć kiedy mu iedno roſkażą. RejZwierc 167.

Wyrażenie: »do czasu [komu] pożyczany« (1): Ieſli práwie chcemy bacżyć ná prawdę/ tho co mamy/ nie ieſth náſze właſne/ ále nam do cżáſu pożycżáne [sed mutuata viciate possidemus]/ nie práwie trzymamy. HistAl C5.

Szereg: »pożyczany a do czasu zwierzony« (1): O wielkiegoż to przyiacielá [tj. Chrystusa] tám ſobie pozyſzcżeſz/ á wielką á ſowitą odpłátę weźmieſz: á nie zá ſwoie ále zá iego właſne á zá pożicżáne tobie od niego/ á zá do cżáſu zwierzone tobie. RejPos 193v.

α) W funkcji rzeczownika (1): A ieſliżeś go [sprosne ciało] też zákrył iákim pokrowcem/ pátrzay ſkąd to maſz/ bo w pożycżánym chodziſz. (marg) Cżłowiek nie ma nic ſwego cżymby ſie miał pochłubić. (–) RejPos 228.

Cf POŻYCZAĆ