« Poprzednie hasło: POŻYCZACZ | Następne hasło: POŻYCZAJĄCY » |
POŻYCZAĆ (90) vb impf
o oraz a jasne.
inf | pożyczać | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
indicativus | ||||||
praes | ||||||
sg | pl | |||||
1 | pożyczåm | pożyczåmy | ||||
2 | pożyczåcie | |||||
3 | pożyczå | pożyczają |
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | -em pożyczåł | m pers | |
f | -m pożyczała | m an | ||
2 | f | pożyczałaś | m an | |
3 | m | pożyczåł | m pers | pożyczali |
f | pożyczała | m an |
fut | ||
---|---|---|
sg | ||
2 | m | pożyczać będziesz |
imperativus | |||
---|---|---|---|
sg | pl | ||
2 | pożyczåj | pożyczåjcie | |
3 | niechaj pożyczå |
conditionalis | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
2 | m | byś pożyczåł | m pers | |
f | by pożyczała | m an | ||
3 | m | by pożyczåł | m pers | by pożyczali |
f | by pożyczała | m an |
impersonalis | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
praet | pożyczåno | |||||
participia | ||||||
part praet act | pożyczając |
inf pożyczać (12). ◊ praes 1 sg pożyczåm (9). ◊ 3 sg pożyczå (24). ◊ 1 pl pożyczåmy (2). ◊ 2 pl pożyczåcie (2). ◊ 3 pl pożyczają (11). ◊ praet 1 sg m -em pożyczåł (1). f -m pożyczała (1). ◊ 2 sg f pożyczałaś (1). ◊ 3 sg m pożyczåł (4). f pożyczała (1). ◊ 3 pl m pers pożyczali (2). ◊ fut 2 sg m pożyczać będziesz (1). ◊ imp 2 sg pożyczåj (1). ◊ 3 sg niechaj pożyczå (1). ◊ 2 pl pożyczåjcie (2). ◊ con 2 sg m byś pożyczåł (1). ◊ 2 sg f by pożyczała (1). ◊ 3 sg m by pożyczåł (2). f by pożyczała (1). ◊ 3 pl m pers by pożyczali (3). ◊ impers praet pożyczåno (2). ◊ part praet act pożyczając (5).
Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w. s.v. pożyczyć.
pożyczać czego (39): LibMal 1543/69,1546/116; Ci wſzyſcy co przed tym pożycżáli chlebá/ A teraz rozdáiąc máią go czo trzebá. LubPs hh2; Leop Luc 11 arg; Mącz 239c [2 r.]; HistRzym 49v; Radniey włoż włoſienicę właſną twego ćiáłá/ Niżliby gdźie ná pychę drogich [szat] pożycżáłá BielSat Dv [idem BielRozm]; A ſą tácy Vrzędnicy co chłopóm gnoiu pożycżáią/ á potym przynieśie báńkę gorzałki áby mu go odpuśćił. Strum L4; BielRozm 24; PaprUp C2v; GostGosp 108; SarnStat 692, 694; Lecż krom łákomſtwá y ćięſzka potrzebá/ Każe pożycżáć ná za wiślu chlebá KlonFlis C3; [Bogáty vbogim roſkázuie: á ktho cżego pożycża [qui accipit mutuum]/ sługą ieſth onego kthory mu pożycża [foenerantis]. Leop Prov 22/7 (Linde)]. Cf »pożyczać na czas«, »pieniędzy pożyczać«, »na potrzebę pożyczać«, »pożyczać sobie«.
pożyczać co (2): Iakom ya vczyebye nyepozyczala dwnasczye Cop naszwa potrzeba y szwego mazą ZapWar 1526 nr 2305; wſchithko schaczuye sobie iako dwie sczie zlotich wmoneczye stim czo iey thez na potrzebi iey samey, y ſinom iey poziczal MetrKor 1539/77.
pożyczać czego (po przeczeniu) (4): ModrzBaz 111v; GostGosp 40, 165; A żaden nie ma pożyczáć ryſztunku do woyny. SarnStat 431.
pożyczać od kogo (1): y będźie ſzczęſćił [Pan Bóg] wſzytki ſpráwy twoie/ thy wielu narodom vżyczáć będźieſz/ áni od kogo pożyczáć nie będźieſz. BibRadz Deut 28/12.
pożyczać u kogo (8): Nexu obligare, Tym obyczáyem zápiſáć/ áby przepádáł być właſnym/ á niewolnikiem tego v którego pożicza yeſli ná czás nie zápłáćy. Mącz 244b, 239c; ModrzBaz 111v; PaprUp C2v; Mánnę też lećie trzęſą: á v kmieći iey nie pożycżáć/ ieno ſobiemieć w dworze. GostGosp 165; Są też ludźie niewdźięcżni: ktorzy w niedoſtátku Pożycżáią v ludzi/ lub w iákim vpadku. A potym/ [...] Nie oddáią pieniędzy KlonWor 72. Cf »pieniędzy pożyczać«, »na potrzebę pożyczać«.
pożyczać komu [w tym: z dopełnieniem bliższym (14)] (23): Item zeſnal iſch Crzczankowſki woyth Slyeſzinſki yemu kony poſziczal LibMal 1543/69; Leop Luc 11 arg; y nápożycżáli v Egipcian nacżynia złotego/ ſrebmego/ y ſzat/ bo im był Pan Bog dał łáſkę przed ocżymá Egipcian iż im pożycżáli á wierzyli/ á ták złupili Egipciány. BielKron 30; A ták zá máłe pieniądze ludziom zboża po troſze przedawano/ przez zły cżás ie chcęcy záchowáć/ á ktorzy pieniędzy nie mieli/ tym nowym oddáć pożycżano/ álbo odrobić. BielKron 375,30; Sunt quibus credas male, Są którym niedobrze pożyczáć. Mącz 67d, 239c; Strum L4; KochPs 54; GostGosp 40; ábowiemći y grzeſznicy grzeſznikom pożycżáią/ áby tyleſz odebráli. WujNT Luc 6/34, Luc 6/34, s. 217, 218; SarnStat 692, 694; Pożycżayże bliźniemu: lecż ſię nie ſpodźieway Lichwy KlonWor 79; [Leop Prov 22/7 (Linde)]. Cf »pożyczać bez lichwy«, »pieniędzy pożyczać«, »na potrzebę pożyczać«.
pożyczać gdzie (2): Ktora [małżonka] niema właſnych ſzat/ tá indźie pożycza/ Nie káżda ſie mężowi ſtych zbytkow wylicża. BielSat Dv [idem] BielRozm 24.
W połączeniu z określeniem zabezpieczenia pożyczki [w tym: na listy (zastawne) (3), super bona onerata (2), na zakłady (1), na zapisy (1), za pieczęcią koronną (1)] (6): Báczmyſz iedno iż Páńſtwo ták ieſt zaẃiedźione/ Traktatámi/ długami/ wielce ieſt ſtrwożone. [...] Zá pieczęćią Koronną tego pożyczano MycPrz I B4v; zákázuiemy: áby żydowie ná liſty y zapiſy pieniędzy nie pożyczáli/ iedno tylko ná zakłády [prohibemus: ne Iudei super literas et inscriptiones pecunias mutuent: sed solum super pignora JanStat 1125] SarnStat 260, 259, 260, 688, 760.
»na lichwę pożyczać« = credere foenus Mącz (2): Foeneror, Ná lichwę pieniędzy pożyczam/ lichfą ſie obchodzę. Mącz 133b, 133b.
»pożyczać bez (wszelakiej) lichwy, nie biorąc żadnej lify« [w tym: komu (2)] [szyk zmienny] (2:1): Ktore ſą dobre vczinki tego bożego przikazania? (–) Zakladać blizniego ſwego/ poziczać mu niebiorąc odniego zadnei liphy SeklKat L2; [dobrzy a pobożni ludzie] mieyſce iedno/ ktore Montem pietatis názwáli wynáleźli/ ná ktorym wedla roſkazánia Páná Chryſtuſowego potrzebuiącym ludźiom pieniędzy dármo bez wſzelákiey lichwy pożycżáią. ReszHoz 128; WujNT Luc 6 arg.
»pieniędzy pożyczać« [w tym: komu (3), u kogo (1), z czego [= skąd] (1)] = pecunias mutuare JanStat [szyk zmienny] (21): UstPraw I4; Creditor, Ten który pieniędzy pożycza. Mącz 67d, 133b [2 r.]; Káżdego dniá przez rok powinienem wrácżáć [!] dwá pieniądzá/ kthorychem z młodu pożycżał HistRzym 49v, 49v, 51; RejZwierc 101; ReszHoz 128; ieſliby Rzecżpoſpolita ná ten cżás żadney obrony niepotrzebowáłá/ áboby ſkárby wielkie miáłá/ mogliby obywátele ſwoi/ ktoby chćiał z tego ſkárbu tyle pieniędzy pożycżáć [possent inde cives ... mutui nomine sumere]/ ileby zaſtáwy ábo rękoiemſtwá ná to mogł mieć. ModrzBaz 124v; tedy tákowa máiętność przy tym/ który pieniędzy pożyczáł [!] [per mutatorem pecuniae JanStat 552]/ zwykłá ná wieki zoſtáwáć SarnStat 781; ieſli kto względem pożytku pieniędzy pożycza, iáko Zydowie czynią płát nieznośny od pieniędzy biorąc: To zową lichwą SarnStat 1273, 259, 260 [2 r.], 276, 407, 688, 760; żebyſmy mieli pewny záwſze depozyt [...]/ ták iż czáſu potrzeby mielibychmy ſię do czego rzućić/ nie biegáiąc áni pożycżáiąc pieniędzy v nieżyczliwych ſąśiad VotSzl E2; CzahTr L4.
»na potrzebę (potrzeby), ku potrzebie pożyczać« [w tym: czego (1), u kogo (1), komu (1)] [szyk zmienny] (2:1): ZapWar 1526 nr 2305; MetrKor 1539/77; Utenda vasa rogare, Státków ku potrzebie ſwey pożyczáć. Mącz 510b.
»na słowo pożyczać« (1): gdy mi pieniędzy ná ſłowo pożycża/ Wymowek niepotrzebnych w ten cżás nie wylicża. CzahTr L4.
»pożyczać sobie [= dla siebie] [czego]« (1): Złoſnik muśi pożycżáć ſobye záwżdy chlebá/ A wyemy rozdáwáyąc będzye myał co trzebá. LubPs K2.
[»pożyczać sobie [= wzajemnie] [czego]«: Zbrój, koni, przyłbice sobie pożyczali Otwin(?)Erot 121.]
»pożyczać bez zapisu« (1): Którzy pozyczáią pieniędzy bez zapiſu, on którému pozyczono, przyśięgą wſzyſtkiégo zbędzie. SarnStat 276.
»dawać i pożyczać« (1): Gdy vbogiego vyrzáłá/ dawáłá [...]. Tá wniey tylo przygáná byłá/ iſz dawáłá názbyt y cżęſto pożycżáłá SkarŻyw 140.
pożyczać komu (4): SZkodá że tego Ptaſzká nam ták bárzo zmięto/ Iuż ſie nam nie rozmnoży ogon mu odięto. Tylkom w tym przy nádzyei ma tám życżliwego/ Co mu iáiec pożycża on ogoná iego. Owa ſie wżdy złożywſzy ták potomká cnego/ Zoſtáwią nam PaprPan Bb4v. Cf Zwroty.
»sobie wzajem pożyczać« (1): Lepſzy fortel rodzeni Lákonowie máią/ Co ſobie iednyéy duſze wzaiem pożycżáią. KochFr 55.
»pożyczać u skrzynie; niechaj skrzynka [komu] pożycza« (1;1): Niech mi ogień wielki goré/ Y kśiąg mam pełną komore: Niechay ſkrzynká mnie ſámému/ Pożycza á nie inſzému. KochMRot A4; Komu Pan Bog dał rozum/ záwżdy ieſt ſwobodny. Wygnał chćiwość nieſytą/ wygnał ſtrách ſzkárády/ [...] Nie pożycza v ſkrzynie/ dármo nie ſzáfuie SzarzRyt C3v.
pożyczać u kogo (1): A przecżbychmy nie mieli v nich [u Słowian] bráć ſłow/ ponieważeſmy z nich poſzli/ [...] Aza lepiey inſzy cżynią/ ktorzy ſwoią rzecżą wzgárdziwſzy/ v Niemcow/ albo v Włochow ſłow pożycżáią? BudBib b4v.
pożyczać z czego (1): Niema ſie co podobáć/ kiedy kto máiąc ſwe włoſne Polſkie ſłowo/ zárzućiwſzy ono/ pożycża ná iego mieyſce s cudzego ięzyká GórnDworz F2v.
Formacje współrdzenne cf ŻYCZYĆ.
Cf POŻYCZAJĄCY, POŻYCZANIE, POŻYCZANY
LW