Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POŻYRADŁO

Następne hasło: [POŻYRCA] »

POŻYRAJĄCY (11) part praes act

pożyrający (8), pożerający (3); pożyrający Leop (2), BibRadz, Mącz, Phil (2); pożerający SkarŻyw; pożyrający : pożerający BudBib (2:2).

o oraz a jasne; pożerający z tekstów nie oznaczających é.

Fleksja

sg
m	N	pożyrający	f	N	pożerającå
	G	pożyrając(e)go		G
	A			A	pożerającą

sg m N pożyrający (5). ◊ G pożyrając(e)go (4). ◊ f N pożerającå (1). ◊ A pożerającą (1).

Sł stp: pożyrający, Cn brak, Linde XVIII w. s.v. pożrzeć: pożerający.

Znaczenia

1. Łapczywie zjadający (4)
- a. O zwierzętach (2)
2. W różnych znaczeniach przenośnych (7)
- a) Niszczący, unicestwiający, niosący zagładę (6)
  - α) Fizycznie (4)
  - β) Pod innym względem (2)
- b) Pochłaniający (1)

1. Łapczywie zjadający; devorans Vulg, PolAnt; comedens PolAnt (4): BibRadz Iudic 14/14; Omnivorus, Wſziſtko pożyráyący. Mącz 263d.

a. O zwierzętach (2): Leop Mal 3/11; Złáie też dla was (ſzáráńcżą) pożeráiącą/ że wam nie będzie káźić owocu ziemie BudBib Mal 3/11.

2. W różnych znaczeniach przenośnych (7):

a) Niszczący, unicestwiający, niosący zagładę; devorans Vulg; ardens, consumens PolAnt [w tym: kogo, co (3)] (6):

α) Fizycznie (4):

W porównaniach (1): Leop Thren 2/3; [Póydźie bowiem wprzód ogien/ iáko piekło pożyráiący: po nim záśię płomien párzący JanWróż 31].

Wyrażenia: »(jako) ogień pożyrający« (4): Odwrocżył zá ſie wſpák práwicę ſwoię od oblicżá nieprziyáćielſkiego: y zápálil w Iákobie nieinácżey iáko ogien páłáiącży/ pożyráiący w koło [et succendit ... quasi ignem flammae devorantis in gyro]. Leop Thren 2/3; A pozor świátłośći Iehowy (był) iáko ogień pożeráiący ná wierzchu gory [sicut ignis ardens in vertice montis] przed ocżymá ſynow Izráelowych. BudBib Ex 24/17; Od Iehowy Ceweothá náwiedzan będzieſz/ gromem y poruſzeniem y głoſem wielkim/ wichrem y nie pogodą/ y płomieniem ogniá pożyráiącego [et flamma ignis consumente]. BudBib Is 29/6, Iob 31/12; [JanWróż 31].

β) Pod innym względem (2):

Wyrażenie: »pożyrający ogień« [szyk 1:1] (2): Tákowe tedy zápalenie Oycżyzny widząc dobry Obywátel/ wſzelákim ſpoſobem ma ſie o vgáſzenie tego/ ták bárzo ſzkodliwego/ á wſzytki pożyráiącego/ ogniá ſtáráć Phil O, O.

b) Pochłaniający [kogo] (1):

Wyrażenie: »ziemia pożerająca« (1): Obrzymowie ſą wtey ziemi ktorą nam obiecał Bog/ ludzie walecżni/ pożyć ſię nam niedádzą: miáſtá máią murámi obtocżone áż do niebá/ ziemiá nieſzcżeśliwa pożeráiącą obywátele ſwoie [Terra ... devorat habitatores suos Vulg Num 13/33]. SkarŻyw 500.

Synonim: 1. żrący.

Cf POŻYRAĆ