« Poprzednie hasło: [PRAWNICZKA] | Następne hasło: PRAWNIK » |
PRAWNIE (61) av
a oraz e jasne.
Sł stp brak, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w.
W przeciwstawieniach: »prawnie ... gwałtem, nie juste, przez moc, nieprawnie« (3): Boć owo nie ták ieſt iáko procurátorowie mowią quod jure fit, iuſte fit, bywa śiłákroć nie juſte, choćia będźie práwnie. GórnRozm Fv; A tak gdi by to belo ſzlo prawnie/ niegwaltem ani przes moc ktoſz bi ſie bel Decretem ſprawiedliwem brzidzic mial PaprUp G; A gdy iuż [Kwintus Flawius] Sentencyą cżternaſcie Tribuum był ſkazány/ záwołał że to niewinnie odnośi. Zátym on Valerius głoſem odpowiedział/ że iemu nic ná tym ieſliſz ſłuſznie á práwnie bądź niepráwnie bywa ſkázowan ná ſmierć/ by tylko zginął Phil S.
»prawnie osądzić, osądzony« (1:1): Ktory to Sędźia gdy práwnie oſądźi/ iuſz doſyć oſądźił ſpráwiedliwie. GórnRozm F4; KlonFlis F.
»prawnie postępie (a. postępować)« = iuste procedere JanStat (2): ieſli Rektor przećiwko którému z Iurisdiciiéy ſwéy práwnie poſtąpi/ y iego wedle Státutów de Vniuer ſitate excluduie/ tedy táki ná żądánié Rektorowé z obu miaſt [...] nátychmiaſt ma bydź wygnány SarnStat 204, 1292.
»ani prawnie, ani nieprawnie« (1): A ieſli ná przerzeczonym roku przerzeczonych rzeczy nieuczyni/ [...] tedy ná tymże roku o przerzeczony zakład doſyć vczynić będźie álbo będą powinni/ żadną rzeczą áni bárwą wymyśloną/ áni práwnie áni niepráwnie [neque iudicialiter, neque extraiudicialiter JanStat 450] roku przerzeczonégo nieodkłádáiąc SarnStat 1256. [Ponadto w przeciwstawieniu1 r.]
»prawnie, (i) sprawiedliwie« (2): A iż ſię zda iakoby coś inſzego ſłuſznie y dbrże/ niż to co ieſt práwnie y ſpráwiedliwie tedy ſtąd to ieſt iż ſłuſzność zámyka ſię pod prawem prżyrodzonem/ á ſpráwiedliwość pod práwem opiſánem. GórnRozm Gv, G; [A cokolwiek ſie práwnie dźieie/ ſpráwiedliwie ſie dźieie. SzczerbSpecSax 56 (Linde)].
»prawnie a przystojnie« (1): Cżemuby nierácżey tá rzecż ſzłá práwnie á przyſtoynie [iure et aequitate]? cżemuby y z kłamſtwá y ze złodźieyſtwá nierácżey ſię káżdy wywodźił/ ábo świádkámi/ ábo iákim inſzym słuſznym ſpoſobem? ModrzBaz 61.
»słusznie a (i) prawnie« (2): Phil S; [Zygmunt III w przysiędze i konfirmacji praw:] WSzyſtki Práwá/ Wolnośći/ Przywileie poſpolité y oſobné rć. od [...] królów Polſkich/ y Wielkich Kśiążąt Litewſkich przodków moich ſłuſznie y práwnie [iuste et legitime JanPrzyw 129] wydáné/ [...] w rękách będę trzymał/ záchowywał/ ſtrzégł/ dźierżał SarnStat 133.
W charakterystycznych połączeniach: [co z kim] prawnie poczęte (2); prawnie dowieść, repetowáć [czego], skończyć, sprawiedliwości dosiąc, szukać, zstąpić, zyskać.
»prawnie dosyć uczynić« (1): Y niech będźie włożon pozew/ y ná mieyſcu tego ſłowá/ Będźieſz odpowiedał/ niech będźię [!] zámkniono/ Práwnie doſyć vczyniſz [Iudicialiter satisfacturus JanStat 538]. SarnStat 1247.
»prawnie odpowiadać« = iudicialiter respondere JanStat (20): przedśię zá złodźieyſtwá y ſzkody/ któré dobrym ludźióm y ſpráwiedliwym vczynili/ niech będą powinni práwnie odpowiádáć/ y doſyć vczynić wedle ſkazánia przez Sędźiégo náznáczonégo SarnStat 701; A ieſli ieſcze nie było wkroczono w práwo/ niech będźie zámkniony pozew tym ſpoſobem: Ná przerzeczoné rzeczy práwnie będźieſz odpowiádał. SarnStat 828; iż mu niechceſz zápłáćić ſto grzywien pieniędzy monety y liczby Polſkiéy pewnégo długu: któreś miał zápłáćić ná czás iuż przeſzły á niezápłáćiłeś: y tákżeś wiele go vſzkodźił/ práwnie ábyś odpowiádał. SarnStat 1242, 461, 1242, 1243 [4 r.], 1244 [4 r.], 1245 [3 r.], 1246 [3 r.], 1247.
»prawnie stanąć« = legitime comparere JanStat (2): tákowa wdowá pozwána gdy ná piérwſzym roku nieſtánie/ niech zápłáći winę niepoſłuſzeńſtwá ſtronie y ſądowi: á ná wtórym roku iáko záwitym będźie powinna pozwána z lifty opráwy ſwéy práwnie ſtánąć SarnStat 634, 830.
»prawnie (za)pozwać« (2): ktory [Juliusz papież] kośćielnego práwá náſláduiąc/ [...] wielebnego też Athánázego ná ſąd práwnie pozwał/ ktory ná pozew Papieſki przyiechał SkarJedn 127; KlonWor 73.
Synonimy: a. słusznie, sprawiedliwie; b. sądownie.
Cf NIEPRAWNIE
ZCh