[zaloguj się]

PRAWNIE (61) av

a oraz e jasne.

stp brak, Cn notuje, Linde także XVIIXVIII w.

Kierując się prawem, stosując prawo; legitime Vulg, JanStat, JanPrzyw, Cn; iudicialiter JanStat, JanPrzyw; iure Modrz; iuste JanStat; civiliter, ex iure, lege(-ibus), ex lege, per legem Cn (61):
a. Zgodnie z ustanowionym prawem; tak jak prawo stanowi, nakazuje; przepisowo, prawidłowo (27): Tho miáſto [Parnawa] y Zamek/ I. K. M. Polſkiemu przes iednoſtáine Krzyzackie podánie práwnie przysłucha. KwiatOpis B2v; MycPrz II C4v; SarnStat 1153; Sapienći, chytrkowie, choć fałſzuią iáwnie, przećię mowią, że ſię to wſzytko dźieie práwnie. KlonWor **v.

W przeciwstawieniach: »prawnie ... gwałtem, nie juste, przez moc, nieprawnie« (3): Boć owo nie ták ieſt iáko procurátorowie mowią quod jure fit, iuſte fit, bywa śiłákroć nie juſte, choćia będźie práwnie. GórnRozm Fv; A tak gdi by to belo ſzlo prawnie/ niegwaltem ani przes moc ktoſz bi ſie bel Decretem ſprawiedliwem brzidzic mial PaprUp G; A gdy iuż [Kwintus Flawius] Sentencyą cżternaſcie Tribuum był ſkazány/ záwołał że to niewinnie odnośi. Zátym on Valerius głoſem odpowiedział/ że iemu nic ná tym ieſliſz ſłuſznie á práwnie bądź niepráwnie bywa ſkázowan ná ſmierć/ by tylko zginął Phil S.

Zwroty: »prawnie karać, karan(y)« = iudicialiter punire JanStat (1:3): przetoſz ták zły obycżay [publicznej spowiedzi] niech będzie oddalon: áby [...] [ludzie] ſwych grzechow nieprzjiaćiołom/ ábo vrzędnikom/ ktorzy ie práwnie káráć mogą/ nie obiawiáli SkarŻyw 320; SarnStat 1076, 1100; KlonWor 16.

»prawnie osądzić, osądzony« (1:1): Ktory to Sędźia gdy práwnie oſądźi/ iuſz doſyć oſądźił ſpráwiedliwie. GórnRozm F4; KlonFlis F.

»prawnie postępie (a. postępować)« = iuste procedere JanStat (2): ieſli Rektor przećiwko którému z Iurisdiciiéy ſwéy práwnie poſtąpi/ y iego wedle Státutów de Vniuer ſitate excluduie/ tedy táki ná żądánié Rektorowé z obu miaſt [...] nátychmiaſt ma bydź wygnány SarnStat 204, 1292.

Szeregi: »prawnie i (to jest) wedle kanonow« [szyk 1:1] (2): Lecż to [małżeństwo kapłana] nie ieſt wedle kanonu (to ieſt/ práwnie) ále wedle myśli ludzkich SkarŻyw 456, 89.

»ani prawnie, ani nieprawnie« (1): A ieſli ná przerzeczonym roku przerzeczonych rzeczy nieuczyni/ [...] tedy ná tymże roku o przerzeczony zakład doſyć vczynić będźie álbo będą powinni/ żadną rzeczą áni bárwą wymyśloną/ áni práwnie áni niepráwnie [neque iudicialiter, neque extraiudicialiter JanStat 450] roku przerzeczonégo nieodkłádáiąc SarnStat 1256. [Ponadto w przeciwstawieniu1 r.]

»prawnie, (i) sprawiedliwie« (2): A iż ſię zda iakoby coś inſzego ſłuſznie y dbrże/ niż to co ieſt práwnie y ſpráwiedliwie tedy ſtąd to ieſt iż ſłuſzność zámyka ſię pod prawem prżyrodzonem/ á ſpráwiedliwość pod práwem opiſánem. GórnRozm Gv, G; [A cokolwiek ſie práwnie dźieie/ ſpráwiedliwie ſie dźieie. SzczerbSpecSax 56 (Linde)].

»prawnie a przystojnie« (1): Cżemuby nierácżey tá rzecż ſzłá práwnie á przyſtoynie [iure et aequitate]? cżemuby y z kłamſtwá y ze złodźieyſtwá nierácżey ſię káżdy wywodźił/ ábo świádkámi/ ábo iákim inſzym słuſznym ſpoſobem? ModrzBaz 61.

»słusznie a (i) prawnie« (2): Phil S; [Zygmunt III w przysiędze i konfirmacji praw:] WSzyſtki Práwá/ Wolnośći/ Przywileie poſpolité y oſobné rć. od [...] królów Polſkich/ y Wielkich Kśiążąt Litewſkich przodków moich ſłuſznie y práwnie [iuste et legitime JanPrzyw 129] wydáné/ [...] w rękách będę trzymał/ záchowywał/ ſtrzégł/ dźierżał SarnStat 133.

α. Zgodnie z prawem bożym, sprawiedliwie (2): Idźie/ idźie bóg prawdźiwy/ Idźie ſędźia ſpráwiedliwy: Ten świát práwnie będźie ſądźił/ A lud wedle prawdy rządźił [Iudicabit orbem terrae in aequitate et populos in veritate sua. WujPs 95/13]. KochPs 145 [idem] 148.
β. Zgodnie z regułami (1): Bo y w gonitwách prácuiący nie bierze wieńcá/ áżby práwnie wygrał [nisi legitime certaverit]. WujNT 2.Tim 2/5.
b. Przed prawem, w sądzie; sądownie (34): Prziſzedwszy przed prawo naſze miasteczka Kośćierziny [...] [Piotr Gostomski przyniósł] te rzeczy ktore mial przy sobie weGdańſku dziatek pozoſtalych po Sliachetny Zophiey, wedlug rozdzialu ktory iest prawnie vczynion zoicem tich dzieći Marćinem Smukalą. ZapKościer 1580/5; Dla tego vſtáwiamy: iż gdy rzecz álbo práwo będźie z kim práwnie poczęté o którykolwiek wielki wyſtępek [...] SarnStat 760; A wſzákże on piérwſzy poſseſsor/ práwnie będźie mógł ſzukáć y repetowáć ſwéy ſpráwiedliwośći/ ná onym który ſie wwiązał w przerzeczoné dźiedźictwo/ podług poſtępku práwá SarnStat 1167, 276, 415, 945, 1114, 1244; Będąc w cżym vkrzywdzony: gdźie niemoże práwnie Spráwiedliwośći dośiąc/ Cżyni o nię iáwnie. KlonWor 30.

W charakterystycznych połączeniach: [co z kim] prawnie poczęte (2); prawnie dowieść, repetowáć [czego], skończyć, sprawiedliwości dosiąc, szukać, zstąpić, zyskać.

Zwroty: »czynić prawnie« (1): o któré winy/ coram officio Capit. y nie opuſczenié rzeczy wysſzéy miánowánych [tj. zajętych koni, wołów, wozów]/ vkrzywdzonému wolno będźie czynić práwnie SarnStat 1161.

»prawnie dosyć uczynić« (1): Y niech będźie włożon pozew/ y ná mieyſcu tego ſłowá/ Będźieſz odpowiedał/ niech będźię [!] zámkniono/ Práwnie doſyć vczyniſz [Iudicialiter satisfacturus JanStat 538]. SarnStat 1247.

»prawnie odpowiadać« = iudicialiter respondere JanStat (20): przedśię zá złodźieyſtwá y ſzkody/ któré dobrym ludźióm y ſpráwiedliwym vczynili/ niech będą powinni práwnie odpowiádáć/ y doſyć vczynić wedle ſkazánia przez Sędźiégo náznáczonégo SarnStat 701; A ieſli ieſcze nie było wkroczono w práwo/ niech będźie zámkniony pozew tym ſpoſobem: Ná przerzeczoné rzeczy práwnie będźieſz odpowiádał. SarnStat 828; iż mu niechceſz zápłáćić ſto grzywien pieniędzy monety y liczby Polſkiéy pewnégo długu: któreś miał zápłáćić ná czás iuż przeſzły á niezápłáćiłeś: y tákżeś wiele go vſzkodźił/ práwnie ábyś odpowiádał. SarnStat 1242, 461, 1242, 1243 [4 r.], 1244 [4 r.], 1245 [3 r.], 1246 [3 r.], 1247.

»prawnie stanąć« = legitime comparere JanStat (2): tákowa wdowá pozwána gdy ná piérwſzym roku nieſtánie/ niech zápłáći winę niepoſłuſzeńſtwá ſtronie y ſądowi: á ná wtórym roku iáko záwitym będźie powinna pozwána z lifty opráwy ſwéy práwnie ſtánąć SarnStat 634, 830.

»prawnie (za)pozwać« (2): ktory [Juliusz papież] kośćielnego práwá náſláduiąc/ [...] wielebnego też Athánázego ná ſąd práwnie pozwał/ ktory ná pozew Papieſki przyiechał SkarJedn 127; KlonWor 73.

Szereg: »słusznie a prawnie« (1): á táki káżdy zá pracą y zá nákład ſwóy [tj. za wytropienie przestępstwa] tákowych towárów wyſzpiégowánych będźie miał czwartą część/ gdy tego ſłuſznie á práwnie dowiedźie. SarnStat 1233.

Synonimy: a. słusznie, sprawiedliwie; b. sądownie.

Cf NIEPRAWNIE

ZCh