[zaloguj się]
[pdf]

PRĘDZIUCHNO (24) av

prędziuchno (15), pręciuchno (9); prędziuchno BibRadz, GórnDworz (2), RejPos, PaprPan (8), WisznTr, GórnRozm (2); pręciucho LubPs (5), Mącz, GrzegŚm, NiemObr (2).

o prawdopodobnie jasne (tak w -o).

Sł stp brak, Cn: pręciuchno s.v. prętko, Linde XVII w.: prędziuchno s.v. prędko, XVII(XVIII) w.: prętciuchno s.v. prędko.

Intens. od „prędko”; celeriuscule, citule Cn (24):
1. Zużywając na coś niewiele czasu, pośpiesznie; szybkim ruchem (1): Abripere sese, Pręciuchno ſie vkráść. Mącz 346b.
[Zwrot: »prędziuchno ruchać«: Pothim obiedwię stronyę [tj. dwa roje pszczół] zaraz ksobie szkoczą Boyazn zsercza zrzucziwszi podkawszi się thloczą Skrzidelkami gdi trzeba prędziuchno ruchaiąc ŚwirPasiecz 256.]
a. [O ruchu liniowym (o człowieku): Potymem ſię do Wiednia prędźiuchno wroćiwſzy/ pilnie o rzecży w drogę potrzebne ſtárał. BusLic 2v.
Zwrot: »prędziuchno przebieżeć«: Curriculo percurre. Prędziuchno przebieſz. TerentMatKęt H4v.]
2. Szybko upływając (o czasie) (2):

W porównaniach (2): Dni wſſytki me práwie iák cień pręciuchno przeminęły/ A ia y wſzytki śiły me iáko śiáno zwiędnęły. LubPs X3v, hh6v.

Połączenie: »wnet pręciuchno« (1): LubPs hh6v cf Zwrot.

Zwrot: »pręciuchno przeminąć« (2): A práwie iák kiedy obłok wnet pręciuchno przeminie/ Ták ten co do piekłá wſtąpi tákieſz rychło záginie LubPs hh6, X3v.
3. W ciągu krótkiego czasu (o przebiegu czynności lub stanu od początku do zakończenia) (7): Ná wſzem tu cżáſy ty náſze/ ták nam rychło mijáią/ Iáko rzecży ktore ludzie ſobie zá nic miewáią. S poránku ſie iako trawká ná máły cżás zyelenią/ A pod wiecżor w grube ſiáno pręciuchno ſie odmienią. LubPs T6v; Náderby był nieſzcżęſliwy rodzay ludzki/ kiedyby duſzá náſzá/ kthora ſie miłośći prędziuchno chyći/ niemiáłá ſie cżym inym vcieſzyć iedno tym/ cżym ſie cieſzą nieme źwirzętá GórnDworz L18v; [Andrzej Taranowski] Z Minerwą záchowánie znáć że dobre bierze/ Więc y Iuno iák bacżę pátrzy nań miluchno/ Ták rozumiem z iey łáſki pan z niego prędzyuchno PaprPan M4v, Z4; Wſzák z przyrodzeniem co ſię mocowáli/ W ſwym przedſięwźięćiu prędziuchno vſtali WisznTr 24; GórnRozm Hv [2 r.]; [LubWiryd 26; ále záprawdę gniewu Páńſkiego popędliwość nie przeſpi im tego/ wrichleć ſie rozżarzy á roſpali/ á pręciuchno przed nim grzeſznicy záginą. KomentHozeasz 16; Ale kiedy poyźrzyćie w twarz Cátholikowi/ [...] Wnetki śierść iáko z wilká leźie z Heretyká. Pręćiuchno go [heretyka] rozeznaſz y od Cátholiká. ŁaszczOkulary )?(4; Sentencja B2].
a. [Łatwo, bez dłuższych wstępów, prób: Widzę, żeś ty mądry chłop, łacno w to ugodzisz; Tuszę, że i łaciną prędziuchno dogodzisz. DramStp IV 494.]
4. Po upływie krótkiego czasu (14):
a. Wkrótce (i czasem: na pewno) (3): (nagł) Wáńkowie á Chodorowſcy. (–) NIe ſłycháłeśli o nich prędzyuchno doſwiádſzyſz/ A wſzytko to w nich naydzyeſz co iedno mieć racżyſz PaprPan D3v; A Snadź on Nektánabo ácż był możnym krolem/ Kiedyby dziś chciał ſtánąć s tym to pánem [Mikołajem Tarłą] ſpołem/ Pewnieby ſwe rozumki prędzyuchno pomylił PaprPan M2, V4; [Iákoż w tym W.M. zápewne vbeśpieczam/ że zá tą Szkołą Rycerſką y Vkráináby ſię wſzyſtká oſádzić rychley mogłá/ y Siewierſkie kśięſtwo pod Moſkwićinem prędziuchnoby ſię zá czáſem rekuperowáło WerPublika 12].
[Szereg: »pewnie a pręciuchno«: [Biernat św. do Eugeniusza papieża tak pisze:] Widźiałeś co zá Biſkupi tego miáſtá Rzymſkiego w tym krotkim cżáśie ſtego świátá zeſli: ći ćię vpomnieć máią/ iáko to práwi przodkowie twoi; że y ty pewnie á pręćiuchno [certissimae et citissimae] ſtego doſtoienſtwá zeydźieſz. HerburtArt 210.]
b. Od razu, natychmiast, niezwłocznie (11): iż gdy ſie z wierną proźbą vciecże ku Pánu/ iż pręciuchno przepomni káżdego ſnadź nacięzſzego grzechu iego. LubPs L3v; Rácż mye pręcyuchno wyſłucháć o moy miły Pánye LubPs ee5; BibRadz Deut 9/16; GórnDworz Bb2; RejPos 120v; Ma Pan Bog wſzythko w mocy ſwey/ może pręćiuchno záwołáć cżego iſtotnie niemáſz áby wnet było. GrzegŚm 62; PaprPan P, Hh2; NiemObr 129; [Ia tuſzę/ że iák ſkoro o tym ſie dowiedzą/ Pręćiuchno mię Królowi oni opowiedzą. Albertus C2v].

Połączenie: »potym prędziuchno« (1): A nawięcey to ludźi obrażáło/ iż widźieli nieſtátecżność onych Oycow/ ktorzy zá Theodozyuſzá Ceſárzá: pochwaliwſzy iednę rzecż/ potym pręćiuchno/ k woli drugiemu Ceſárzowi/ zgánili/ y potępili NiemObr 140.

Szereg: »prędziuchno, bez wieści [= bez uprzedzenia]« (1): Sutkowſki nie pieśći/ Y obłoży prędziuchno ſzábliſkiem bez wieśći. PaprPan Bb2v.

MP