Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZECHWALANIE

Następne hasło: (PRZECHWALENIE) »

PRZECHWALEBNY (36) ai

Oba e jasne; -a- (29), -å- (5); -å- WujJud; -a- : -å- SkarJedn (2:1), SkarŻyw (9:1), LatHar (18:2).

sup przenåchwalebniejszy (29), nåprzechwalebniejszy (1); przenå- : nåprze- SkarŻyw (2:1).

Fleksja

sg
m	N	przechwalebny, przenåchwalebniejszy	f	N		n	N
	G	przenåchwalebniejsz(e)go		G	przechwalebn(e)j, przenåchwalebniejsz(e)j		G
	D	przenåchwalebniejsz(e)mu		D	przechwalebn(e)j		D
	A	przenåchwalebni(e)jszy		A			A
	L	przenåchwalebni(e)jszym		L	przenåchwalebniejsz(e)j		L	przechwalebnym
	V			V	przenåchwalebniejszå		V

pl
N	m pers	przechwalebni
G		przechwalebnych

sg m N [przechwalebny], przenåchwalebniejszy (2). ◊ G przenåchwalebniejsz(e)go (6). ◊ D przenåchwalebniejsz(e)mu (1). ◊ A przenåchwalebni(e)jszy (1). ◊ L przenåchwalebni(e)jszym (1). ◊ f G przechwalebn(e)j, przenåchwalebniejsz(e)j (16). ◊ D przechwalebn(e)j (2). ◊ L przenåchwalebniejsz(e)j (2). ◊ V przenåchwalebniejszå (2). ◊ n L przechwalebnym (1). ◊ pl N m pers przechwalebni (1). ◊ G przechwalebnych (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVII w.

Znaczenia

Intens. od „chwalebny”: godny najwyższego uwielbienia, święty (36)
- a. O ludziach (12)
  - α. O Matce Bożej (8)
- b. [O dniu świętym]

Intens. od „chwalebny”: godny najwyższego uwielbienia, święty; celeberrimus Vulg (36):

Wyrażenia: »ofiara przenachwalebniejsza« = msza (1): A toć ieſt iedno świąt święcenie: Ofiáry tey przenachwálebnieyſzey/ y ieſlić co bárzo pilnego nieprzeſzkadza/ kazánia nabożne y doſkonáłe wyſłuchánie LatHar 122.

»przenachwalebniejsza świątość, sakrament« (9:3): Dekrety ábo Kanony ná świętym Trydentſkim Conciliu^m o przenachwalebnieyſzey Swiątośći Stołu Páńſkiego vcżynione. WujJud 263; Przenachwálebnieyſzy Sákráment/ raz w Wielki cżwartek poświęcony/ cáły rok dla chorych chowáią SkarJedn 345, 345; [św. Tomasz] W nabożeńſtwie barzo gorący był: á oſobliwą chęć miał ku naprzechwalebnieyſzemu Sákrámentu: co dzień S. Mſzą máiąc SkarŻyw 201, 165; W Cżwartym [rozdzieleniu] mowi ſię o vżywániu przenachwálebnieyſzego sákrámentu Ciáłá y Krwie Páńſkiey. LatHar +12v, 27, 80, 185, 213, 351, 641.

»Trojca przenachwalebniejsza (przechwalebna)« [szyk 7:3] (10): iſz Aniołowie od świátłośći przechwálebney Troyce świętey/ rozumienie máią: á zświátłośći vwielbionego ćiáłá Chryſtuſowego/ w pożytku zbáwiennego duſz ludzkich/ rádość bierzą SkarŻyw 583; o Troycy przenachwálebnieyſzey cżterech rzecży náucżył nas/ záwołány on Kátholickiey wiáry obrońcá/ [...] Athánázyuſz. LatHar 376, 17, 369, 381, 478, 605, 666, 672; WTORA CZEŚĆ KAZAŃ ROCZNYCH NIEDZIEL. NA DŹIEŃ TROYCE PRZENACHWALEBNIEYSZEY BOGA IEDNEGO SkarKaz 273.

Szereg: »przenachwalebniejszy i przenaświętszy« (1): Dźiękuię tobie/ zá poſtánowienie przenachwálebnieyſzego y przenaświętſze^go Sákrámentu Eucháryſtyiey LatHar 27.

a. O ludziach (12): Támże byli od Papieżá prezydentámi Theodor y Georgius kápłani y Ian Diakon/ ktorzy ſię ná pierwſzym mieyſcu ták podpiſali: Namieſtnicy Agatoná przenachwalebnieyſzego y vniwerſalſkiego ábo powſzechnego Papieżá miáſtá Rzymu. SkarJedn 119; SLawá y świátłość wielkich narodow/ Cżeſkiego/ Polſkiego/ Węgierſkiego/ przenachwálebnieyſzy mąſz/ Kápłan/ y męcżennik Chryſtuſow Woyćiech SkarŻyw 352, 92, 120.

α. O Matce Bożej (8): Zdrowá bądz/ náwroconych vćiecżko/ męſkiey y niewieśćiey płći opiekálnicżko/ poyśrzednicżko przenachwálebnieyſza/ y wſzytkiego świátá iednacżko. SkarŻyw 120.

Wyrażenia: »przenachwalebniejsza dziewica« (1): Przyimiſz ſługę twego w pokoiu/ zá przycżyną tey przenachwálebnieyſzey Dziewiće [!]/ ktora nam ćiebie náſzę światłość porodziłá SkarŻyw 115.

»przenachwalebniejsza (przechwalebna) matka« [szyk 3:1] (4): SkarŻyw 245; IEzu/ ktoryś záraz po śmierći/ duſzę przenachwálebnieyſzey mátki twey/ do chwały wiekuiſtey/ z niezlicżoną mocą świętych Anyołow doprowádźić racżył. LatHar 550, 14, 409.

»panna przenachwalebniejsza (przechwalebna)« (2): SkarŻyw 458; O Pánno przenachwálebnieyſza/ przedźiwną dźiś ná duſzy y ná ćiele niebieſkiey chwały iáſnośćią ozdobiona LatHar 409.

»przechwalebne poczęcie« (1): oth thymyaſth ſzwyączyly noue ſzwyątho począczya [...] tey myley panny y ſkladaly noue pyenye oyey przechwalebnym począczyu/ a ſtoyącz przed oblycznoſzczą boſką ſzpyeualy pyenye noue o tey chwalebney pannye PatKaz II 52v.

b. [O dniu świętym:

Szereg: »przechwalebny i święty«: Dźień téż śiódmy przechwalebny y święty [celeberrimus et sanctus] wam będżie: wſzelkiéy roboty ſłużebnicżéy weń nie vczynicie. WujBib Num 28/25.]

Synonim: przebłogosławiony.

DDJ