Słownik polszczyzny XVI wieku - przedłużyć się

« Poprzednie hasło: PRZEDŁUŻYĆ

Następne hasło: (PRZEDMIANOWAĆ) »

PRZEDŁUŻYĆ SIĘ (16) vb pf

sie (10), się (6).

e jasne.

Fleksja

inf	przedłużyć się

praet
	sg
3	f	przedłużyła się
3	n	przedłużyło się

conditionalis
	sg		pl
3	m	by się przedłużył	m pers
3	n	by się przedłużyło	subst	by się przedłużyły

[inf przedłużyć się.] ◊ fut 3 sg przedłuży się (5). ◊ 3 pl przedłużą się (2). ◊ praet 3 sg f przedłużyła się (1). n przedłużyło się (1). ◊ con 3 sg m by się przedłużył (2). ◊ n by się przedłużyło (1). ◊ 3 pl subst by się przedłużyły (4).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Znaczenia

A. O czasie: przeciągnąć się poza wyznaczony czas; potrwać dłużej lub za długo (14)
B. O tekście: być (za) długo omawianym (2)

A. O czasie: przeciągnąć się poza wyznaczony czas; potrwać dłużej lub za długo (14): Ieſtli pod boki miękko á nie boli około ziobr: chociaby też nieiako ſpuchło/ wſzakże gdy ſie przed palczem vgina á nie boli/ acżkolwiek ſie taka niemocz nieiako przedłuży, á wſzakoſz ſzkody nie vcżyni. FalZioł V 13v; SienLek 21.

przedłużyć się komu (2): Snadź nawięcey ſiedmdzieſiąt lat tego nędznego wieku/ Przedłuży ſie tu ná ſwiecie mizernemu cżłowieku. LubPs T6v. Cf »przedłuży się żywot«.

[przedłużyć się czym: Gdzie gdyby insi posłowie bez śrzedzkich radzić nie chcieli, podobno by się we Śrzedzie inny sejm złożyć musiał, czym sejm musiałby się przedłużyć. ListyZygmAug 1554/293.]

Z określeniem ilości czasu (1): LubPs T6v cf przedłużyć się komu.

Bezpodmiotowo [podmiot logiczny w D (1), w G a. D (1)] (2): Sąśiedzi śię wymowili/ Iż ſwey rzecży pilni byli: Roboćie śię przedłużyło BierEz O; BielKron 84v.

Frazy: [»czas się przedłuży [na czym]«: dzierżemy to o TM jako o wiernej a życzliwej radzie naszej, iż i ten czas, który się przedłuży na ściągnieniu [pieniędzy] nagrodzi się [...] roztropną a mądrą i życzliwą radą TM ListyZygmAug 1561/344.]

»przedłużą(-y) się dni (żywota), żywot, lata żywota« [w tym: komu (1)] = prolongantur dies Vulg, PolAnt; adduntur anni vitae PolAnt; protelantur dies Vulg (5:3:1): Leop Deut 5/33, 6/2; BibRadz Iob 6/11, Prov 9/11; RejPos 63v, 81v; A nie dba żadny áby ſie o to ſtárał/ áby temu żiwotowi w cżym folgował/ áby mu ſie przedłużył. Iedno iáko iákim kárwem álbo grubym oſłem ták im vſtáwicżnie robi/ á przedſię chce áby długo żyw był. RejZwierc 157; Cżći oycá twe^go y mátkę twoię/ áby ſię przedłużyły dni twoie ná ziemi/ ktorą Iehowáh Bog twoy da tobie. BudBib Ex 20/12; LatHar 400.

Zwroty: »dalej się przedłużyć« (1): Abowiem coż ieſt zá moc moia żebych wytrwáć mogł? ábo kthory koniec moy będźie ieſliby ſię dáley przedłużył żywot moy [si prolongavero vitam meam]? BibRadz Iob 6/11.

»trochę się przedłużyć« (1): Przeto rzekłá oná niewiáſtá do Heliaſzá: Przyſzedłeś do mego domu/ áby ſie trochę przedłużyło złośći [tj. niedoli] żywotá mego [ut rememorarentur iniquitates meae Vulg 3.Reg 17/18]/ á áby zábił ſyná mego. BielKron 84v.

B. O tekście: być (za) długo omawianym (2): Przeto y to nie záwádźi/ iż ſye o tym [tj. o wilgościach] przedłuży mowá/ á owſzém gdyż s tąd człowiek wielé miernośći poiąć może SienLek Vuu3.

Zwrot: »nazbyt się przedłużyć« (1): Widzę że ſię tá ſpráwá názbyt przedłużyłá/ Wierzmi że mnie ſamemu nie ku mysli byłá. Prot C2v.

Synonim: A. przewlec się.

Formacje współrdzenne cf 1.DŁUŻYĆ.

Cf PRZEDŁUŻENIE