Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZEGŁUSZAĆ

Następne hasło: [PRZEGNANIE] »

PRZEGNAĆ (6) vb pf

e prawdopodobnie jasne (tak w prze-); a jasne.

Fleksja

inf	przegnać

praet
	sg		pl
3	m	przegnåł	m pers	przegnali

conditionalis
	sg
3	m	by przegnåł

impersonalis
praet		przegn(a)no

inf przegnać (2). ◊ praet 3 sg m przegnåł (1). ◊ 3 pl m pers przegnali (1). ◊ con 3 sg m by przegnåł (2). ◊ [impers praet przegn(a)no.]

Sł stp notuje, Cn s.v. przeganiam, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia

1. Zmusić do przemieszczenia się na pewnym terenie (6)
- a. Goniąc, popędzając zmusić zwierzęta domowe do przejścia przez jakiś teren, przedostania się na drugą stronę (5)
- b. O wietrze: siłą zepchnąć wodę, powodując jej spiętrzenie (1)
2. [Wyorać przegon, tj. głęboką bruzdę do odpływu wody]

1. Zmusić do przemieszczenia się na pewnym terenie (6):

a. Goniąc, popędzając zmusić zwierzęta domowe do przejścia przez jakiś teren, przedostania się na drugą stronę; agere Cn [co (żywotne)] (5): GDy iednego pytáli/ gdyby roſá byłá/ Ná łące/ á po nieyby chodziłá Kobyłá. A onby ią chciał vkráść/ iákoby ią przegnał/ Iżby żadny ná roſie/ kędy ſzłá nie poznał. RejFig Dd5; [Nadto wołów za wolnościami mieśckimi także przez dawania mostowego na rok niniejszy przegnano 20664. LustrRus II 38].

przegnać przez co [przez przestrzeń] (2): (nagł) Iáko Gęśi chędogo przez dwor przegnáć. (–) IEdnego też pytáli/ gdy przez dwor chędogi/ Iákoby Gęśi przegnał/ by nie zmázał drogi RejFig Dd5v.

przegnać przez co [przez linię] (1): Drugie powiedzial przed namy ysz niektorzi livdzie Zamkv Bialohrodzkiego y Kylyskiego przegnaly owcze swoye przes granycze y na ziemy waſchey paſly LibLeg 10/67.

przegnać dokąd (1): Cżáſem przepłynie rzekę bydlę rádo/ Cżáſem zá wodę leći gęśi ſtádo/ Trzebá zbłąkáną przegnáć trzodę onę/ Ná tę tu ſtronę. KlonFlis C3; [ale iż w nim [folwarku] owce zdychały, przeto to, co zostało, przegnano do folwarku Barglevic LustrMalb II 70].

b. O wietrze: siłą zepchnąć wodę, powodując jej spiętrzenie [co skąd dokąd] (1): Wſzákże iſz przez cáłą Ieſień wiátr ſrzedni miedzy wſchodem á południem vſtáwicznie ſrodze wiał/ przegnał wodę morſką od tych kráin ku Angliey y Hiberniey/ iſz ią iáko gorę nieiáką ná ſobie dzierżał StryjKron 26.

2. [Wyorać przegon, tj. głęboką bruzdę do odpływu wody:

Zwrot: »pługiem przegnać [do którego miejsca]«: Puściła też ta to pani Potocka przerzeczonemu Wociechowi Małkowi z tej strony domu Włodykowskiego od miedze Mazurowej na szerzą po groblą stawku na tejże rolej ogród nawiesny i pługiem przegnać rozkazała także po węgieł górny prawy domu Włodykowskiego. KsięgaSądIwk 1590 nr 159.]

Synonimy: 1. przepędzić; 2. wyorać.

Cf [PRZEGNANIE]