[zaloguj się]
[pdf]

RYBA (1053) sb f

f (1053), [m [w funkcji n-pers]].

a jasne.

Fleksja
sg pl du
N ryba ryby rybie
G ryby ryb
D rybie rybåm, rybóm
A rybę ryby rybie
I rybą rybami rybama
L rybie rybach, rybi(e)ch

sg N ryba (170). ◊ G ryby (50). ◊ D rybie (6). ◊ A rybę (54). ◊ I rybą (7). ◊ L rybie (12). ◊ pl N ryby (174). ◊ G ryb (271). ◊ D rybåm (13), rybóm (9); -åm FalZioł, GlabGad (3), Leop, BibRadz (2), SienLek (2), Strum, CzechEp, WujNT; -óm BierEz, BielKron, KochMuza, LatHar, KmitaSpit, KlonFlis (2); -åm : -óm Mącz (1:2); ~ -åm (9), -(a)m (4); ~ -óm (1), -(o)m (8). ◊ A ryby (185). ◊ I rybami (48); -ami (39), -(a)mi (9). ◊ L rybach (36), rybi(e)ch (1); -ach : -(e)ch BielKron (1:1); ~ -ach (9), -åch (2), -(a)ch (25); -ach : -åch SkarŻyw (3:2). ◊ du N (cum nm) rybie (2) FalZioł IV 35d, KochPhaen 11. ◊ A (cum nm) rybie (14) OpecŻyw 52v, MurzNT Matth 14/17, 19, Ioann 6/9, Leop Ioann 6/9, BudNT Matth 14/17, WujNT Matth 14/17, 19, Mar 6/38, 41 [2 r.], Luc 9/13, 16, Ioann 6/9, [CzechNT Matth 14/17]. ◊ I (cum nm) rybama (1) KromRozm II d3v.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

1. zool. Zmiennocieplne wodne zwierzę kręgowe oddychające skrzelami, z nadgromady ryb właściwych (Pisces) lub bezżuchwowców krągłoustych (Cyclostomata); też różne inne zwierzęta wodne (np. FalZioł w rozdziale „O rybach rozmaitych” przedstawia m.in. ślimaki, małże, raki, krokodyle, foki); piscis Murm, Mymer1, BartBydg, Miech, HistAl, PolAnt, Vulg, Mącz, Calep, Cn (1030): yako Slyachathny Iacub [...] prziszeth [...] do yaszu nocznego czaszv Szkthorego pobral Ryby wasznoszczy yako Czthery kopy groszy wpolgroszczech ZapWar 1508 nr 2056, 1508 nr 2045, 2054, 2055, 1518 nr 2237; Ale gdy ná brzeg wywieźli [rybitwi swoje sieci]/ Ryby żadney nie náleźli: Iedno kámień BierEz I3, D2v, I3, O4 [2 r.], R4v; OpecŻyw 52v [2 r.], 169v; Murm 4, 43, 89 [3 r.], 92, 94, 161, 186; Mymer1 nlb 2, s. 37, 37v; MetrKor 57/120v [2 r.], 59/282v [2 r.]; Gelatina, galareta, pisces congelati, na zymne rybi BartBydg 63v; TarDuch C8 [2 r.]; BObr ieſt zwierzę pſu podobne/ ſkorę ma oſciſtą/ [...] ogon barzo tłuſthy rybie podobny FalZioł IV 7d; Druga riba ieſt Kruk morzki [nazwa ryby], dla tego ieſt rzecżon: iż kracże iako kruk FalZioł IV 32c; Delphin thelko ſam z rib/ w ſobie nie ma żołci. Gdy vmrze, tedy ſie do niego zbieżą/ á wziąwſzy go miedzy ſię: thedy go nioſą na głębią, aby go drugie riby inſze nie z ijadły [!] FalZioł IV 33d; ACtor piſze otich ribach iże Gardus ieſth riba rzecżna/ [...] ieſth podobna Venduſzowi/ iedno iż Gardus ma cżyrwone ocży á obie ribie ſą ſrzednie. FalZioł IV 35d; Zaiąc [nazwa ryby] ieſt riba iadowita FalZioł IV 36b; (nagł) Timus. (–) [...] ieſt morzki dziw iako pies, w morzu ſie lęże/ ale ſie na ziemi paſie. Plinius o nim piſze: iże ieſt riba dworna barzo FalZioł IV 40c; MInog ieſt riba długa, cżarna, W rzekach ſie rodzi FalZioł IV 44a; Powiada tako Auicenna: Iże Riby ku żywnoſci ſą lepſze: kthore ſą ſrzedniego wieku/ ani ſtare/ ani młode/ kthore nie ſą mięſa miąſzſzego/ ani ſmierdzączego FalZioł IV 45b; Drugie/ kthore ſą riby wilgotney y miękkiey naturi, iako ſą Kleſzcże/ Czerty/ vkleie/ y inſze takowe Ty lepiey piecz/ ſmażyć w oliwie FalZioł IV 46b, +7b, +7 żp, *5a, I 50c, 146c (109); BielŻyw 1 [3 r.]; Takież y riby vſzu nie maią, á to dla zawady pływania GlabGad C; Takież y riby nie maią mleka. Bowiem w nich ieſt inſza ſprawa przyrodzenia ktore ſie nie ciepłem ale zimnem wodnim ſprawuie GlabGad H5v; Cżemu riby iedzą ſwe dzieci gdyż tego żadne zwierzę nie cżyni. GlabGad H8v, D, D4v, D8v, E5, E7v (41); MiechGlab nlb 25, s. 25, 26, 28, 61; KłosAlg G; RejPs 153; LibMal 1544/92, 1554/186; SeklWyzn f2; kazał im [Aleksander żeglarzom] ſpráwić ſąd nieiáki ze skłá bárzo iáſnego/ thák iżby przezeń przeglądał y widział wſzytko. [...] á ták ſie puſćił w głębokoſć morską, Będąć tám widział rozmáite ryby y roznych farb/ máiąc niekthore ſpoſob zwierząt ziemskich HistAl M5v, I7v, K3, K4, M3 [2 r.]; KromRozm I [L3], Ov; MurzNT 13v [3 r.], Matth 7/10, 14/17, 19, Ioann 6/9, 11; yáko piſſe S. Márek/ á ná wyeczor yą [zgraję ludzi] pyęćyorgyem chlebá á dwyemá rybámá [Jezus] nákarmił KromRozm II d3v; KromRozm III C7v; BielKom E7v; LubPs Yv; KrowObr 233v, 241; Słychałeś o Ionáſie iáko w rybye pływał RejWiz 111v, 111v, 131; Ieſt tu iedno dziećię/ kthore ma pięćioro chlebá ięcżmiennego/ á dwie rybie Leop Ioann 6/9, *A3v, Num 11/5, 4.Esdr 5/7, 16/12, Luc 11/11 [2 r.], Ioann 6/11, 13; RejFig Cc2v [4 r.]; IAko Morze wymiáta/ ná brzeg zdechłe ryby/ Tákże ten Podkomorzy/ też cżyni bez chyby. RejZwierz 79v, 23v, 125, bb2v; BibRadz I 1c marg, Num 11/5, 2.Esdr 13/16, I 288d marg, Ion 2/1 [2 r.] (13); Purpurá ieſt rybá/ ktora cżaſze noſi ná ſobie/ ſniey ſok biorą ktorym drogie ſzáty fárbuią. BielKron 267; WIeloryb ieſt iáko gorá bliſko Iſlándiey/ tákie ryby okręty wywracáią BielKron 295; [rybitwi] rybę iednę ktora ma ná głowie ſkorkę iáko mieſzek/ thę rybę puſzcżą do wody vwiązáną ná długiey nići/ oná rybá wielkość ryb náchwyta/ bo ieſth bárzo prętka/ y nákłádźie zá ſkorę ná głowę ryb inych: potym rybitwi wyćiągną ią z rybámi. BielKron 442v, 24, 29, 36v, 39v, 40 (61); Ichthyotropheum, Sadzáwká/ Stáwek/ ſadz gdzie ryby chowáyą. Mącz 164a; Loligo vel Lolligo, Rybá máyąca głowę miedzy nogami á czarną kreẃ z ſiebie puſzcza by inkauſt gdy yą ymowáć chcą yáko y Sepia Mącz 197a; Testae, Wſzelákie ryby w skorupách ſie chowáyące/ yáko ſą żołwie. Mącz 452a; Verriculum, Niewód/ śieć ná ryby. Mącz 485c, 2d, 39a, b, 50c [2 r.], 55a (58); Wſzythki Ośierdźia ſoku niedobrego [te są]/ iáycá ptáſze przepiekłe [...]. Miedzy Rybámi/ kthore klijowáte/ błotne/ álbo przez łuſki: oprocz Náynogow. SienLek 8v, 4, 5, 5v, 6v, 9v (14); RejAp 113v; GórnDworz H2v; Y dał iemu [rybitw Grzegorzowi] chlebá ryb y wody/ áby iadł HistRzym 37v, 24 [3 r.]; A gdy tho vcżynili/ zágárnęli wielką wielkość ryb/ ták iż ſie ſieć ich pádáłá RejPos 173v, 5v, 39v, 114, 142v, 256, 345, 354v; KuczbKat 405; RejZwierc 10v, 108v [2 r.], 111v, 199v [3 r.], 200 [2 r.], Bbb2; BielSpr 54; WujJud 130, 195v; Corzánie też ktorzy mieſzkáli w nim [w Jeruzalem] noſili ryby y wſzytki ine towáry/ á przedawáli w Ieruſzalimie ſynom Iudſkim w Sżábáth. BudBib 2.Esdr 13/16, Ex 7/18, 21, Deut 4/18, Is 50/2; Támże będźieſzli chćiał zbuduieſz Sadzáwki przy ónym Młynie/ ku przechowániu Ryb/ [...] Y czáſu ſpuſtu ónego Stáwu/ będźieſz miał kędy Ryby ſádzáć. A zá iedną pracą Młynarz przyźrzyć [= przyjrzy ci] Sadzáwek/ żeby znich Ryb nie krádźióno. Strum I3v; v nas Stáwu ſtrzegą/ áby żadna Rybá nie zeſzłá z niego. Strum K3v; Bo o tym wiédz kthóra źiemiá dobrze Zbożé rodźi/ ná tákiéy téż źiemi w Stáwie dobrze Ryby roſtą. Strum P2, D2, E4 [2 r.], G3v [2 r.], H4v, I [3 r.] (54); BudNT Matth 7/10, 14/17, 19, 15/36, Ioann 21/11, 13, Luc 11/11 [2 r.]; CzechRozm 16v; támże pod górą Rámeburg Ochrá rzeká/ bierze w śię ſtruſzkę: którą w ónym mieyſcu ledwié ryby poczuwſzy/ zdycháią. Oczko 4, 4 [2 r.], 9v, 24v, [42]v, [43]v; KochPs 158; [Paula] Okrom świąt ledwie kiedy z oleiem iádłá/ á coſz mowić o winie/ o mleku/ o rybách/ o miedzie/ ábo iáycách/ y innych ſmácżnych potrawkách SkarŻyw 141, 102 marg, 202 marg, 224, 309, 311 [2 r.] (20); MWilkHist K4v [3 r.]; StryjKron 72; ZapKościer 1582/40v; CzechEp 205, 293 [2 r.], 321 [2 r.]; KochFr 50; BielSjem 7v; PudłFr 33 [2 r.]; ArtKanc I3; PaprUp K2; ActReg 25, 162; Fuscina – Oſc ktorą riby biią. Calep 444a; Muria – Bigos z ribi. Calep 681a; Squamae – łuska na ribie albo na węzu. Calep 1002a, 231a, 347b, 471a, 499b, 808b [3 r.] (15); Sieći ná ryby rozmáite/ do wielkich y máłych ſtáwow/ dźiać GostGosp 84; Gdźie rybniki ſą/ á ryby zwykły oddycháć/ máią to źimie opátrowáć/ iákoby mogły ryby trwáć/ á nie pozdycháć. GostGosp 84, 68 [2 r.], 84 [3 r.], 100 [3 r.], 104, 130 (19); GrabowSet C4, L, Xv; LatHar 57; RybGęśli B; Záſię podobne ieſt kroleſtwo niebieſkie niewodowi zápuſzczonemu w morze/ á z káżdego rodzáiu ryb zgromadzáiącemu. WujNT Matth 13/47, Matth 7/10, 14/17, 19, 15/36, 17/27 (30); SarnStat 644, 682, 1313; SkarKaz 121a [2 r.]; CzahTr Bv; Lákoma kácżká też nieprzyiaćielem Wielkim ieſt rybom z przeſtronym gardźielem. KlonFlis B4v; Ryb też doſtátek práwie dobrey wody Rodzą ieźiorá/ ſtáwy/ rzeki/ brody. KlonFlis C2, B3, B4v, C, C2v, D, E3v, E4; KlonWor 55; SzarzRyt C2v; [ReuchlinBartBydg G4v; BielKron 1551 3 [2 r.]; MurzNT 13v (Linde); A co się tycze targowego od ryb słonych, tedy mieszczanie wybierają na pożytek miejscki vigora privilegii imper sibi concessi. LustrRus II 166; Dict 1566 H3v; WujPosN 1584 I 185 (Linde)].

W połączeniu z nazwą [nazwa + ryba (17), ryba + nazwa (11)] (28): OKuń riba ieſt z białich rib/ ma na ſobie łuſkę oſtrą y twardą FalZioł IV 42b, IV 32b; MiechGlab nlb 15, 22; anym mv vylovil ryb ploczicz hy karpy hy na pozithek svoy nyeobroczil ZapWar 1538 nr 2428, 1538 nr 2520, 2521, 1550 nr 2672; RejZwierz 116v; Ieſt też tám Murix rybá teyże mocy co y Purpurá. BielKron 267; Rokien rybá po Włoſku Ráiá/ cżłowieká w morzu vmárłego/ áby zwierz morſki nie pożárł/ záchowywa y broni. BielKron 295v; Po zmartwych wſtániu żydowie tey wiáry ſą/ iż będą ieśc [!] Zwierzę iedno ktore więtſze niż wſzytek świát/ tákieſz rybę Lewiátán/ á wino pić BielKron 463v, 102v, 293v, 295 [2 r.], 433v; Salsamentum, Wſzelákie rzeczy ſolone/ yáko ſą riby sledzie węgorze/ mięſo/ słoniny Mącz 364d; Simones, [...] Est etiam cognomen Delphinorum, [...] Delphinowie riby morskie Mącz 394a, 143b; RejZwierc 81v; Wiele ſie ich też ná to zgadzáło Hetmánow ſtárych iż táka ordynácya ná kſztałt Ryby Káráſiá ieſt pożytecżnieyſza niż gránowita BielSpr 23, 10, 23, 31v; SkarŻyw 47; KlonŻal B2 marg; Calep 302a.

W połączeniach szeregowych (również dwuczłonowych) z nazwami innych zwierząt (96): OpecŻyw 149v, 193; FalZioł kt, +6v, I 46a, IV 1; Cżemu nie ktore rzecży żywe ſercza nie maią, iako riby, raci, wężowie etc. GlabGad E4v, C, Dv, I7v, L2v; MiechGlab 62; KłosAlg A3; Wſſytko to co widzimy/ dlá nas [Pan Bóg] ſtworzyć raczył Niebo ziemię/ żywioły/ y inſſe pożytki Ptaki ryby zwierzętá y owoce wſſytki. KlerWes A4; HistAl H7, M5v; GliczKsiąż C6; LubPs C; KrowObr 111; Pátrzże co wicher cżyni/ gdy ſie wzgorę kręći/ Y drzewinę połomi/ y wodę pomąći. Ryby wzgorę wynieſie ſpołu y z żábámi RejWiz 150, 5; Leop Gen 1/26, Soph 1/3, 1.Cor 15/39; RejFig Aa; RejZwierz 103v; Y zadrżą od oblicżności moiey ryby morſkie/ pthacy powietrzni/ y źwierzętá polne/ nád tho káżda gádźina płazáiąca ſię po źiemi/ y wſzyſcy ludźie kthorzy ſą ná źiemi BibRadz Ez 38/20, Gen 1/26, 28, 9/2, 4.Esdr 6/47; Piſze Iozephus/ iż też nápiſał Sálomon o káżdym drzewie przypowieść ſwoię/ pocżąwſzy od Izopu áż do Cedrowego drzewá. Tákże o źwierzętach/ o ptácech/ o rybiech/ y o wſzelkim ſtworzeniu. BielKron 79; Tá źiemiá [Westerych, tj. zachodnie Niemcy] ieſt vrodna/ zboża y innych żywnośći doſyć w niey okrom winá. Bydłá/ źwierzu/ ryb rozmáitych y rzecżnych y ſtáwowych doſyć. BielKron 284, 1v, 8, 76v, 81v, 146 (24); KwiatKsiąż P2 [2 r.]; Vivarium, Locus in quo vel aves, vel pisces, vel ferae continentur. Sadz/ ſadzawká/ ogród/ lesicá do chowánia ptaków/ ryb/ y zwierząt. Mącz 500b, 108c, 271b, 332b, 376d; á wſzákże iż iednák rzecz nietylo potrzebna/ ále téż wielce pożytéczna/ nietylo źiołam imioná wiedźieć/ ále téż bydłá/ źwiérząt/ ptaków/ ryb/ y robáctwá SienLek 195, 6v, 40, 95v, 141; RejPos 67v, 337v; Pátrzayże iáko tu widzimy ná tey nędzney zyemi rozmáite roznośći w przyrodzeniu/ ták miedzy źwirzęty/ tákże miedzy rozlicżnymi ptaki/ rybámi/ drzewy/ y miedzy ziołj rozmágitemi RejZwierc 2v, 72v, [121]; Drudzy záśię z rybámi j ptakow pożywáią/ powiedáiąc/ że y te według Moizeſzá z wody pocżątek máią. WujJud 195v, 196; Strum E4v; Oczko 29v; KochPs 11; ieśli dobroć/ moc/ mądrość iego [Pana Boga] znáć ná każdem ziołku/ drzewie/ robacżku/ rybie/ ptaku/ zwierzęćiu/ [...] dáleko to więcey y hoyniey cżłowiekowi y miłośnikom ſwym cżyni. SkarŻyw A3; Potym y wody okraśił y nápełnił/ tworcá wſzego/ áby miáły ſwe obywátele: y nácżynił wnich wielorybow y ryb/ rodzáiow y ſmákow rozmáitych SkarŻyw 259, 259, 271; ZapKościer 1580/11; StryjKron 395; CzechEp 7, 293; Altilis – Tuczoną rzecz badz zwierz, ptak albo riba. Calep 55b, 1131b; GostGospSieb +4; KołakSzczęśl C3; WujNT 11, 791 marg; WysKaz 12; Náturá wſzyſtkorodno [!] źwierzętom sierść dáłá/ Ptakom piorá/ á rybom łuſki ſprzypráwiáłá. KmitaSpit C4, C4v; KlonFlis B4v; SzarzRyt B4.

W porównaniach (51):

~ Jako comparatum (11): Thorpus ieſt riba iako ſqatina [tj. gatunek rekina] ktora miaſto grzebienia ma chrzęſlkę FalZioł IV 40b; Dubiel tez ieſt riba ku Karaſiowi podobna, rodzi ſie z karpia y z Karaſia FalZioł IV 41b, IV 30c, 32b, 42c; W teyże rzece Táchnin/ ſą ryby co z morzá wychodzą podobne ludzyem/ głową/ ocżyma/ rękomá/ y inſzymi cżłonkámi BielKron 433v; Ieſt też w tey rzece Gámbre kroleſtwá rybá wielka ná kſztałt wołu morſkiego BielKron 452, 452v; Cephalus a Graecis dicitur, quem latini vocant Mugil, Rybá nieyáka okuniowi podobna ale głowę więtſzą ma. Mącz 48a, 215d, 237d.

Jako comparandum (40): GlabGad A3; GliczKsiąż K5; Przyrownywa [prorok] świát Morzu á ludźi rybam/ á Nábuchodonozorá rybitwowi BibRadz I 471a marg, Hab 1/14; BielKron 433v; Mącz 301a; GórnDworz M2; HistRzym 50v; A ták ſie tu wſzyſcy iáko mizerne ryby goniemy po tym nędznym morzu burzliwego ſwiátá tego. RejPos 331, 331; RejZwierc 72v; [ksiądz kanonik] w poſtáći cżłowieká podłego/ racżył ſzátáná iáko rybę wędą oſzukáć y vłowić. CzechEp 203, 7, 204 [2 r.]; ReszPrz 67; Nie wzgardzay mnie/ ácż chćiwie/ Cżęſto/ iák rybá/ do wędy ſie ſpieſzę GrabowSet S4v; WujNT 211; WysKaz 12; iż Bog (zá ludzkim nierządem) dopuśćił/ iż ludźie iáko ryby/ ſámi ſie wyiadáią. PowodPr 79; SkarKaz 118a; CiekPotr 50; Więc iák Rybá bez wody/ zoſtáwiona zdycha/ Ták on teraz ſerdecżnie/ bez ſwey miłey wzdycha. PaxLiz C2; Przedſię on [kupiec] płynie iák rybá ná wędę KlonFlis D4v, E4 [2 r]; KlonWor 27; [SkarKaz 91a (Linde)]. Cf »chodzić jako ryby w odmęcie«, »drżeć jako ryba«, »wegnać jako ryby w matnię«, »jako ryby w odmęcie«. ~

W charakterystycznych połączeniach: ryba błotna, chrapowatej skory, chrzęstowata, cienka (2), cudna, czworogranista, czyrwona, czysta, długa (podługowata) (5), dobra (4), drobna (2), dworna, dziwna (2), harda, jadowita, klijowata, mała (6), miąższa, mizerna, mnożna, niema, niemała, okrągła, okrutna, pieczona (8), płaska, (nie)pospolita (5), pyszna, słona (solona) (6), smaczna, (nie)smrodliwa (2), sroga (2), stara, sucha (suszona) (4), surowa, szkodliwa, świeża (2), trefna, tward(sz)a (4), zdechła (3), (nie)zdrowa (4), zimna (2), zła (co nagorsza) (6); ryb(y) brzuch, ikra, jucha, kości, materyja, mięso, oczy, sadło, skora (2), zwono [= ość grzbietowa], żołć, żywot [= brzuch] (2); ryb(y) imiona (2), mnożenie (4), moc, obfitość, obyczaj, przechowanie (5), przekupień, rodzaj (39), samiec, sieć, stado, urodzaj, wyobrażenie, złodziejstwo; z ryb(y) bigos, krew, lak, myto (2), polewka; rybę(-y) (po)bić (2), (po)brać (3), chować (4), dawać (podać) (4), jeść (zjadać) (23), karmić, kupić (kupować) (3), maczać [w czym], obwieść siecią, polać [czym], pożywać (5), przeda(wa)ć (4), przesolić (nasalać) (3), przywieść do brzega, puścić (do wody) (2), rozcinać, rozmnożyć, siec, skąsać zębami, suszyć (4), tuczyć, ugotować, (u)warzyć (4), wędzić (2), wozić, wsadzić (sadzać) [gdzie] (5), wymiatać (wymiatować) (na brzeg) (2), wywlec, zabijać (3), zacinać, zrodzić, żywić; ryb nachwytać, najadać się, [ile] zagarnąć (5); ryb jedzenie, przysadzanie; na ryby dziać sieci, zastawiać panwie; na ryby sieć (2), wędka (2), złodziej.

Przysłowia: yáko rybá rybą żywá/ ták cżłowyek cżłowyekyem ma ſie wſpyeráć. GliczKsiąż K5.

Magis mutus quam piscis proverbium, Mniey álbo bárziey milczący niżli rybá. Mącz 301a.

[Piesći nie wzleći/ rybá nie vtonie. BielawMyśl C2v.

Więtſza rybá mnieyſzą zié Albertus D4.

[małe dzieci] Do gránia/ do lekkich świeckich błazeńſtw iáko rybá do wody: do paćierzá y nabożeńſtwá y ſtátku cnot pobożnych leniwi y ćieleſni. SkarKaz 91a (Linde).]

Frazy: peryfr. »[kogo] ryby jedzą« = o topielcu (1): iuż Ceſárzá w morzu ryby iedzą/ niemaſz ſie go przecż obawáć BielKron 221v.

»ryba pływa (a. płynie, a. przypłynęła), pływająca, pławna« [szyk zmienny] (7:2:1): thy riby [sepie] pływaią parami FalZioł IV 38d; GlabGad H8v; Rybá w ſzyrokim morzu iáko byſtrze pływa/ A wżdy gdy chce ten cżłowiek w iego ręku bywa. RejWiz 50; vmywał ſobie Thobiaſz nogi w rzece/ przypłynęłá k niemu wielká rybá [piscis immanis exivit Vulg Tob 6/2] BielKron 97v; Nautilus, Nieyáki rodzay ryb brzuchem wzgorę pływáyących. Mącz 243a, 459a; RejZwierc [121]; KochPieś 32; W miękkiey pływáią wodźie bez pochyby/ Morſkie potwory y rozlicżne ryby KlonFlis B4v, E3v.

»ryby się trą« = o tarle, okresie godowym u ryb (2): Ná Wioſnę v ſtáwow kędy ſie ryby trą/ ſtraż záwſze ma bydź GostGosp 106, 165.

»ryby się wyikrzyły« = o tarle, okresie godowym u ryb (1): Támem obacżył iż ći Proteſtantium (iáko ſię zowią) Theologowie/ iáko gęſi iáycá ſwoie wſzyſtkie wyſiedźieli/ álbo iáko ryby ſię wyikrzyły ReszPrz 67.

Zwroty: »ryby brać [= łowić]« [szyk zmienny] (3): Rybitw ieden ná ieźierze/ Gdzie więc ryby cżęſto bierze: Sieći tám ſobie rozrzućił/ Aby nimi co vchwyćił. BierEz H4; BielKron 464v; W rzéce ma [gospodarz] gęſté więćierze/ Czáſem wędą ryby bierze KochSob 70.

»chodzić jako (a. by) ryba(-y) w odmęcie« = nie wiedzieć, co robić, być zdezorientowanym [szyk zmienny] (5): A baczycieſz nacz tu teraż nam to wſzytkim wyſzlo Iż teraż chodziemy wſzytci by w odmącie ryby RejJóz P2v, F3v; RejPos [108]v; Wſzyſcy chodzą práwie iáko głuſzy á iáko ryby w odmęcie RejZwierc 194, 198.

»drżeć (a. zadrżeć) jako (a. by) ryba« (4): RejKup bb3; Lękł ſie [młodzieniec] áż ſtánął wſzytek ná poły zemdláły/ Zádrżał wſzytek by rybá/ włoſy ná nim wſtáły. RejWiz 82v, 70v; Pátrz ná koniá gdy ſie zápali/ á on z onego ćichucżkiego sſtánie ſie wneth iáko ſzalony/ będzie drżał iáko rybá RejZwierc 75; [Przyiácháł drży by rybá/ wywlecżoná zwody RymszaDeket 25].

»ryby(-ę) łowić (a. wyłowić, a. ułowić itp.), łowiący, łapać; ryby się łowiły; ryb (na)łowić, łowienie (a. ułowienie, a. połow itp.), łowisko« = piscari Mącz, Calag, Calep, JanStat, Cn; capere pisces Vulg, Mącz; venari pisces Mącz, Cn; expiscari Mącz; piscatura JanStat; piscatio, piscatus Cn [szyk zmienny] (61:3:1;1;5:34:1): Izem ya nyevylovyl rib pospolythych yego tho yesth sczvk karpy gy gynych wgego sadzawcze na gymyenyv Regulach gwalthem ZapWar 1516 nr 2195, 1504 nr 2017, 1516 nr 2195, 1521 nr 2221, 1527 nr 2350 [2 r.], 1534 nr 2411 (12); Rybitw ieden [...] Siedział ná brzegu dął w piſzcżeli. Prze piſkánie mniemáiąc być/ Iżby mogł ryby połowić BierEz I2, I2, I3; OpecŻyw 39v; Szcżuka ieſt riba rzecżna/ [...] Lowem inſzych rib mnieyſzych żywie FalZioł IV 36d, V 50v; BielŻyw 56, 57; Tak morze naigrawa wielorib, gdy chcze łapac riby ku pożywieniu WróbŻołt iiv; ſieći w morze dla łowienia ryb [ad comprehendendum pisces] nie wpuſzcżamy HistAl I5v; KrowObr 233v; Leop Is 19/10; PAchołká ſąſiádowi/ ſąſiad przykázowáł/ A zá dobrego ſługę/ pewnie obiecował. Iże ſie nie poſroma Koniá wychędożyć. Ieść vdziáłáć/ drew vciąć/ y rybę vłowić. RejFig Cc3v; RejZwierz 103v; Abowiem go [Piotra] był ſtrách ogárnął/ y wſzytki co przy nim byli/ z onego łowienia ryb [in captura piscium] ktore zágárnęli. BibRadz Luc 5/9, I 288d marg, Luc 5 arg; OrzRozm S4v; Ták vtrátnym był [Nero]/ iż kazał ſieći dzyáłáć ze złotá/ á ryby imi łowić BielKron 145, 182v, 294v, 420, 433, 442v, 452v [2 r.]; KwiatKsiąż P2 [2 r.]; Funda, Procá/ też ſák którym riby łowią. Mącz 139b; habemus hamatilem piscatum, Lowienie ryb wędą. Mącz 153a, 143c, 152d, 194b, 301a [2 r.], 483c; SienLek 193; HistRzym 11v, 33v, 38v, 81v; RejPos 174, 176, 176v, 277v; RejZwierc 111, 124v, 199; Strum E4; Calag 194a; [Piotr] Nieumiał nic iedno ſię Bogu korzyć/ á ryby łowić. SkarŻyw 595, 596, 597, 599; StryjKron 51, 350; ZapKościer 1582/40v; CzechEp 203, 204 [2 r.]; WerGośc 216; Cetariae – Przerwi vmorza gdze wielkie riby łowią y naſsalaią. Calep 185a, 471b, 808b; GostGosp 62, 166; LatHar 213; WujNT przedm 40, Luc 5/9, s. 211, 299, Ioann 21 arg, 3; JanNKarKoch F4; (nagł) Inwentarz dóbr Koronnych, álbo Summáriuſz. (–) [...] Brzegi morzkie, kędy Burſztyny, Lowiſká ryb morzkich y inné prȩrogátiwy, któré w ſobie zámyka Dominium maris. SarnStat 105; Nie płotámi/ ále śiéciámi ryby łowić trzebá [non sepibus, sed retibus piscandum sit JanStat 1099]. SarnStat 682, 742, 917, 1070, 1071, 1073 [2 r.] (19); KlonFlis A4; [OrdynWiej 1574 nr 42].

»poimać ryby; jęcie ryb« [szyk zmienny] (5;1): Captura piscium, Ięcie ryb. Mącz 35b; Poimáli wielkość ryb/ ták iſz wyćiągnąć ich niemogli. SkarŻyw 599, 596; Rzekł im [uczniom] Ieſus: Przynieśćie z tych ryb ktoreśćie teraz poimáli [Afferte de piscibus, quos prendidistis] WujNT Ioann 21/10, Luc 5 arg, Ioann 21 arg.

»skrobać, (o)czosać rybę(-y)« = desquamare Murm, Mymer1 (2:1): Desquamare, Dye ſchupen herab thun Skrobáć ryby. Murm 90; Mymer1 37; Desquamare piscem, Oczoſáć rybę. Mącz 411b; [Skrobacz, Czossacz, Spravicz ryby desquamare pisces ReuchlinBartBydg Ov].

»sprawi(a)ć (a. sprawować), rozebrać, wywnątrzać (a. [wywnątrzyć]) rybę(-y)« [w tym: sprawić, rozebrać (1)] = desquamare BartBydg, Mącz; exenterare BartBydg; exdorsuare a. exenterare piscem Mącz (6:1:1): Exentero, vipytvacz, wywnątrzacz ryby BartBydg 220, 217v; Exdorsuare piscem, Spráwić/ Rozebráć rybę/ Ná ſztuki zrzezáć. Mącz 110c, 104a, 411b; HistRzym 38v; SkarŻyw 102; [Wywnątrz tę rybę/ y ſerce iey y żołć y wątrobę zchoway ſobie Tobias B4v, Av].

»wegnać jako ryby w matnię« (1): [Turcy] Cżołá wielkie cżynią/ Rogi zákrzywione ſtáwią/ iáko gdy Niewod idźie w Wodźie/ godząc ná to iákoby nieprzyiaćielſkie woyſko oſkocżyli w koło á wegnáli w pośrzodek iáko ryby w máthnię BielSpr 55.

»wyciągać (a. wyciągnąć) ryby« (6): [wielkie czerwone ptaki] wielkoſcią ſwą nápełniwſzy brzegi onego ieziora/ wyciągáły ſniego ryby y węgorze HistAl H7, M2v; Strum H4v; y wyćiągnął Piotr wielkich ryb ſto pięćdzieśiąt y trzy. SkarŻyw 599, 599; Y cżáplá choćia nie ſtáwia więćierzy [...] Wyćiąga mnoſtwo ryb do ſwoiey kuchnie Aż nimi cuchnie. KlonFlis B4v.

Wyrażenia: »ryba jezierna« = piscis lacustris Murm [szyk 2:2] (4): Murm 89; LIpcza mieſiącza chczeſzli zdrow być/ waruy ſie od zbytniego ſpania/ od parzenia/ od rib ieziernych FalZioł V 47v; Acżkolwie wſzytkie riby ſą nie zdrowe wſzakoż iedne więcey niż drugie, więcey morſkie niż iezierne albo rzecżne GlabGad H8; StryjKron 395.

»ryba kamienna [= żyjąca wśród kamieni]« (2): Złe wilkośći w człowiecze ćienczą/ [...] Kopr/ Rutá/ rzodkieẃ/ Hányż/ Kmin/ Ięczmien/ Ryby kámienne/ ptacy gorni/ máli y wielcy SienLek 9v, 8v.

»ryba (jest) morska, w morzu, z morza« = piscis marinus Murm, Mącz; piscis maris Vulg, PolAnt [szyk 54:29] (80:2:1): Murm 89; Paiąk [= pająk morski, skorupiak] ieſth riba morzka rzecżona tako: iż vchem biie/ bo ma na kończu ſkrzelow oſtre koſci FalZioł IV 30c; ta riba Conger ieſt morzka długa/ na then kſtalłt [!] iako węgorz FalZioł IV 32b; Vranſcop ieſt riba wielka morzka FalZioł IV 40d, +7b, IV 30a, 31b, c, 32b (13); GlabGad E7v, H8; LubPs C; Vcżyńmy cżłowieká ná obraz y podobieńſtwo náſze/ á niechay będzie przełożony rybam morſkim/ ptakam powietrznym/ bydlętom ziemnym/ y tudzież wſzytkiey ziemi Leop Gen 1/26, Num 11/22, Soph 1/3; SArgus rybá ieſt w morzu/ co Kozę rad widzi RejZwierz 116v; BibRadz Gen 1/26, 28, 9/2, Num 11/22, Ez 38/20, Os 4/4, Hab 1/14; BielKron 1v, 8, 293v, 294v; Concha, Wſzeláka rybá morska/ która ná ſobie czáſzkę álbo skorupę ma/ yáko yeſt Rák/ Zołẃ/ etć. Mącz 62c; Crusta, [...] łuská ná niektorych morskich rybách. Mącz 69c; Rubellio piscis, Nieyáki rodzay morskich ryb. Mącz 359a, 34a, 50c, 63b, 99a, 143b (35); SienLek 7v; HistRzym 50v; Pan rozgniewawſzy ſie kazał go wnet vłápiwſzy do ſádzawki wrzućić gdzie Mureny były ſrogie ryby morſkie áby go roſtárgáły. RejZwierc 81v; vyrzał do brzegu płynącego Delphiná/ rybę wielką morſką/ á oná ná ſwym grzbiećie ćiáło vmárłe nieśie. SkarŻyw 47, 259; KlonŻal B2 marg; Calep 185a [2 r.], 681a, 819a; Adam poki pilnował przykazánia Bożego w Ráyſkich roſkoſzách mieſzkał/ y wſzyſtkie źwięrzętá [!] niebieſkie/ ptaſkowie/ y ryby morſkie/ y inne źiemſkie źwierżętá onemu służyły. KołakSzczęśl C3; WujNT 791 marg; SarnStat 105.

»narybienie, [przysadzanie] ryb (w stawiech); ryby sadzać do stawu« = wpuszczenie (wpuszczanie) narybku; wpuszczać narybek (4;1): O Nárybiéniu/ y o Mnożeniu Ryb w Stáwiéch/ wſzelákich. Strum O2v, O2, O3 żp, Q, Q2 żp; [między św. Michałem, a św. Marcinem przypadają tam pilne roboty i powozy około narybienia, łowienia, przysadzania ryb etc. OrdynWiej 1574 nr 42].

»nieme ryby« (1): Do tego mi pomożćie/ o Boginie święté/ Sczęśćiąc przyiáźnią ſwoią prace mé záczęté. Wam wolno dáć y niemym rybóm głos łábęći KochMuza 26.

»jako (a. by) ryby(-a) w odmęcie« [szyk 5:3] (8): PRáwiechmy by w odmęcie/ zátrwożone ryby/ Goniemy ſie po ſwiátu/ weſpołek bez chyby. RejZwierz 125; RejPos 174v; [prorok Izajasz] opowiedáiąc támże y potym/ niewolą ludu Izráelſkiego/ á zoſobná Ierozolimcżykow/ áby ich ták iáko ryb w odmęćie bez poćiechy y nádźieie o wybáwieniu przyſzłym z oney niewoley opowiedźiáney nie zoſtáwił/ tymi ſłowy ich ćieſzy iż [...] CzechEp 153. Cf »chodzić jako ryby w odmęcie«.

»ryba rzeczna, jest rzek« = piscis fluvialis Murm [szyk 14:3] (16:1): Murm 89; ACtor piſze otich ribach iże Gardus ieſth riba rzecżna/ barzo ſmacżna y wdzięcżnego ſmaku FalZioł IV 36a; IAżdż ieſt riba rzecżna, podobna ieſth ku okuniowi/ ſtanem, łuſką y wielkoſcią ſwoią. FalZioł IV 42c; TA riba [łosoś] ieſth rzek wielkich: kthore w morze wpadaią FalZioł IV 44c, IV 36d, 41a, d, 42a, 43a (11); GlabGad H8; BielKron 284; Pisces fluviatiles, Rzéczne ryby. Mącz 131c; A z Ryb/ Morſkie gorſze niż Rzeczne SienLek 7v; StryjKron 395.

»ryba stawowa« (7): KArp ieſt riba rzecżna y ſtawowa FalZioł IV 41a; Sadło kożdey riby/ morzkiey, rzecżney, ſtawowey, y z kądkolwiek będzie, Gdy roſpuſci oleiem/ przycżyniwſzy cżyſtego miodu, cżyſci ocży od zaćmienia FalZioł IV 45b, IV 41d, 42a, 43a; BielKron 284; Tóż théż rozumiéy o Okuniu/ o Płoćicy/ o Vkliéy/ bo tho ſą właſné Ryby Stáwowé. Strum Qv.

»wodna ryba« (1): Ták też y Sżkutnik przykład bez pochyby/ Poiął od pławney y od wodney ryby/ Ktorey rzecż właſna ieſt w wodźie przebywáć/ Y po niey pływáć. KlonFlis E3v.

[Zestawienia: »ryby białe« = ryby poławiane siecią z przestronnymi okami, np. karp, leszcz, sum [szyk zmienny]: tak dał sprawę urzędnik, iż go [stawu] nie rybią, ale się sam rybi szczukami, kleszczami i innemi białemi rybami. LustrSand 241, 220; Item sadzawek trzy, we dwu ryb potrosze białych. InwZiemKrak 34.

»ryby danne« = danina z ryb: Ryby danne – Rybnego tego roku zjednali na kóp 3 ryb suchych – pstrągów albo lipieni LustrKrak I 177.

»ryba kolcowa« = przekazane rybakom ryby stanowiące wynagrodzenie za połów: Którym rybakom jest zwyczaj dawać, kiedy przydą z roboty, chleba, piwa, ryb drobnych. Item kiedy z popławami idą, rybę kolcową: kiedy 3, panu 2, kolcową trzecią; abych też najwięcej podniósł, za każdym wzniesieniem kolcowa jedna rybakom. InwSzlachKal 1592 nr 55.]

Zestawienia w funkcji nazw gatunkowych: »biała ryba« = Merlangius merlangus L. (Rost.); witlinek, ryba z rodziny dorszowatych (Gadidae), żyje w północno-wschodnim Oceanie Atlantyckim oraz połączonych z nim morzach; foca Murm, Mymer1, BartBydg (3): Murm 93; Mymer1 37; Foca – phoca, dorszh, byala ryba BartBydg 59v.

»platańska (a. platajska) ryba« = Scophthalmus maximus (L.); skarp, turbot, duża ryba z rodziny nagładowatych (Scophthalmidae), żyje w przybrzeżnych wodach Europy, bocznie spłaszczona jak flądra, dawna nazwa Psetta maxima (L.) (2): Psitta, Latine Passer genus piscis, Plátánska rybá. Mącz 328d, 282d.

»psia ryba« = Squatina squatina (L.); anioł morski, raszpla, ryba chrzęstnoszkieletowa z rodziny raszplowatych (Squatinidae) długości około 1,5 m o ciele spłaszczonym grzbietobrzusznie, żyje głównie przy dnie w Morzu Śródziemnym i północnowschodnim Oceanie Atlantyckim; squatina Murm, Mymer1, BartBydg; cinaedus Cn (3): Murm 93; Mymer1 37v; Squatina, piscis, catula maris, psya ryba BartBydg 149.

Szereg: »ryba i (a) źwierzę morskie (a. wodne)« (2): GlabGad H4; Ryb á źwierząth morſkich wielka moc ieſth/ kthore trudno przez figur [tj. bez rycin] wypiſowáć BielKron 295.

Jako ostatni człon we współrzędnych połączeniach dwu- lub wieloczłonowych: »(też) i (albo) wszelakie (a. insze, a. inne, a. wszytki) ryby« (9): Raki y wſzytki riby ktore maią ſkorupę/ piſze iż theż o nich powiada Galienus: ſą odmiękcżaiącze żołądek FalZioł IV 31a, I 46a, V 94v; GlabGad E4v; wielorybowie też y inſze ryby wielkie przychodziły do niego [Ipse autem belue veniebant usque ad eum] HistAl M5v; Pinna [= małż] item, Nieyáki rodzay żołwiów morskich álbo ynſzych ryb w skorupách ſie chowáyących/ które poſpolicie podle ſiebie drugiego żołwiá máią. Mącz 300c; SienLek 7v; W iednéy [sadzawce masz chować] Kárpie więtſzé/ w drugiéy mnieyſzé/ w trzećiéy namnieyſzé: w drugich Sczuki/ Okunie/ álbo y wſzelákié Ryby brákuiąc ié ſobie. Strum N3, H4v.

W przen (1): ARiſtipus mędrzec Cyrenenſki [...] tak rzekł, [...] y cżemuż bych ia też niezcierpiał vplwania ſlinami abich wielką rybę vłowił, to ieſt, cznotę cirpliwoſci. BielŻyw 57.
Przen: O wiernych Kościoła chrześcijańskiego (w nawiązaniu do słów Jezusa: „uczynię was rybakami ludzi”, tj. przewodnikami duchowymi, apostołami) (4): LatHar 258; [á ieſli to głupi/ ktory ſię rybołowem zowie/ á przy wodźie nie mieſzka: śieći nośi/ á nigdy ich nie zápuſzcża: dáleko ten nierozumnieyſzy/ ktory plebanem ſię zowie/ á przy plebánijey nigdy nie mieſzka/ ryby w Litwie/ á rybołow [tj. ich pleban] w Polſzcże. SkarŻyw 1585 670].
Zwrot: »ryby poimać; ryb poimanie« (1;1): Nieprzeſtáiąc święty Rupert ná onym ták wielkim ryb rozumnych [tj. księcia bawarskiego, jego dworu i ludu] poimániu: prośił Kśiążęćiá áby go wodą do innych miaſt w Noryku poſłał/ ná opowiádánie Ewánieliey świętey innemu pogáńſtwu SkarŻyw 231; SkarKaz )(3.
Wyrażenia: »łowienie ryb« (1): y łowienie ono ryb wielkich/ to ieſt/ Ceſárzow y Krolow do wiáry/ więcey ſię od Sylweſtrá pocżęło/ niżli od Piotrá świętego. SkarŻyw 601.

»ryba wielka« = ktoś znaczący (1): SkarŻyw 601 cf »łowienie ryb«.

a. sg w funkcji coll. (18): Tho mytho zrib wlvczkv nyeſprawyedliwye od beczky yedney ieſly ribą brano Od Beczky rib wyelkich 10 ſczvk mnyeyſzich 24 Staroſta MetrKor 57/120v [idem] 59/282v; Z tey źiemie [z Norwegii] rybá idzie do Niemiec z rodzáiu oſłow morſkich/ ktorą ſuſzą w mrozy ćięſzkie/ zową tę rybę Niemcy Stokffyſz/ bárzo ią Niemcy rádzi iedzą. BielKron 293v; Abowiem w tákim ſtáwie [na cztery lub pięć łokci] lepiéy Rybá rośćie/ y ſtaw ſye nie rad chwaśći/ y záplugáwi. Strum D2, D2, G4, K2, K3v [3 r.], K4, Qv, Q2; [Mojżesz w Gen 1/26 nie mówi, że Bóg nakazuje człowiekowi:] niech pánuie/ ále áby pánowáli. Nád to nie nád rybámi/ ále nád rybą. CzechRozm 16v.
Fraza: »ryba idzie na tarło« = o tarle, okresie godowym u ryb (1): Y tráfili ſye táki Staw coby go dawno nie ſpuſzczano pod ónym ſtáwem ſpuſzczónym/ tym iego lepſza. Abowiém ná Wioſnę Rybá wſzeláka idźie ná Tárło przećiwko wodźie z ónego Stáwu dolnégo. Strum K4.
Zwrot: »rybę sadzać« = wpuszczać narybek (1): Nápuśćże do ónéy Sadzawki Wody y Kárpiętá do niéy wſadź [...] á ſtrzeż thego/ ábyś tám żadnéy inſzéy Ryby nie ſadzał Strum P.
Wyrażenie: »ryba morska« (1): ięzykiem ſwym wedle właſnośći iego y zwycżáiu poſpolitego mowił [Mojżesz, tj. księga Genesis]/ cżęſtą odmiánę w licżbie cżyniąc. Iáko to gdy mowi/ Vcżyńmy cżłowieká: álić záś wnetże: á niech pánuią nád rybą morſką. CzechRozm 16v.

Jako drugi człon we współrzędnym połączeniu dwuczłonowym: »i wszelaka ryba« (1): Abowiém to ieſt nalepiéy Kárpiowi y wſzelákiéy Rybie/ kiedy ſye Wodá przegrzéwa w Stáwie. Strum P4v.

2. astron. Nazwa konstelacji gwiezdnej (23):
a. Ryby, gwiazdozbiór (a. jego część) nieba północnego znajdujący się w pobliżu równika; także znak Zodiaku (w pl; w sg – tylko o części gwiazdozbioru); Pisces Mymer1, Mącz, Cn (19): Mymer1 3v; Thedy w ten cżas [tj. w zimie] tych troie znamion przechodzi [Słońce]. Na pocżąthku Kozorożcza, ktore znamię ieſth ſpodnie. W poſrzodku Wodnika. Na kończu Riby. FalZioł V 54v, V 50v; (nagł) Náuká o puſzcżániu krwie. (–) Zyłámi nie puſzcżay iedno gdy Mieſiąc ieſt w tych známionach. [...] W Ráku/ okrom płucnych żył. W Rybach/ okrom nog áż do roſkroku. Goski *, *4v; Pisces in plur. pro signa coelesti, Ryby/ známię yedno ze dwunaśćie známión niebieskich. Mącz 301a; DZiewiętnaſtego roku od láthośiego licząc/ będźie wielkie Złączenie zwierſchnich Plánetow/ w wtorey częśći Ryby známieniá niebieſkiego LeovPrzep E3, E4v; á ieſli ſpoyrzyſz w támte ſtrony/ Vyźrzyſz ryby/ z tych iedná iáſniéy połyſkuie Y bárźiéy pułnocnégo Aquiloná czuie. KochPhaen 10; W Koło koniá/ dwie rybie przed ſobą ſye chronią KochPhaen 11, 9, 14, 15, 24 [2 r.]; [będźie w tencżás Schod álbo złącżenie Słońcá z Mieſiącem/ w Rybách znáku niebieſkim MusProgn A4, A4, C].

W połączeniach szeregowych (2): W niey [w zimie] ſie mnoży melankolija kolera z zimnoſci pochodzi, Trwa w biegu Słonecżnym pod Kozorożczem, Wodnikiem y Ribami. FalZioł *8v; KochPhaen 20.

Wyrażenia: »Pułnocna Ryba« = północna część gwiazdozbioru Ryb (1): lewé Andromedy rámię Pułnocnéy ryby śięga KochPhaen 10.

»Ryby wodne« (1): Po Kozorożcu Wodnik/ potym Ryby wodné/ Więc Skop/ więc Wół vklękły/ więc Bliźniętá zgodné. KochPhaen 20.

»znamię Ryb« (1): Acz ſye to przedśię tráfia/ kiedy ſye trą [karpie] pod známieniém Ryb/ tedy ſye rychléy zrybiáią ikry ich/ y w wielkim Stáwie Strum O3.

b. Ryba Południowa, gwiazdozbiór nieba południowego (w sg) (4): KochPhaen 15 cf niżej.
Zestawienie: »Ryba Południa« (3): (nagł) Rybá. (–) POniżéy Kozorożcá rózna piérwſzych rybá: (Południą zowią) ſkłáda wzrok ná Wielorybá. KochPhaen 15; Z Rybámi wſchodźi Rybá południa poſpołu KochPhaen 24, 20.
3. [n-pers:
Zestawienie: Acta Stanislai Ryba cum Mathia dicto Zięba. [...] Jaśkowicz, dictus Zięba, zeznał dobrowolnie, iże jako był obwinił Stanisława Rybę ławicznika [...] o rzeczy Katarzyny, [...] żeby on korzys[t]ną rzeczą w domu swym wiedzieć miał. KsięgaSądIwk 1587 nr 119.]

Cf RYBOGONY, RYBOJED, RYBOK, RYBOŁOW, RYBOŁOWIENIE, RYBOŁOWNY, RYBOŁOWSTWO, WIELGORYB, WIELORYB

MN