[zaloguj się]
[pdf]

PRZEGRODA (11) sb f

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
sg pl
N przegroda przegrody
G przegrody
A przegrodę przegrody
I przegrodą
L przegrodåch

sg N przegroda (5). ◊ G przegrody (1). ◊ A przegrodę (2). ◊ I przegrodą (1). ◊ pl N przegrody (1). ◊ A przegrody (1). ◊ [L przegrodåch.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII (z Cn) – XVIII w.

1. To, co przegradza, dzieląc zamkniętą przestrzeń lub zamykając otwartą przestrzeń, albo oddzielając jedno od drugiego, stanowiąc granicę i ochronę; circumscriptio, definitio, distinctio, limitatio Calep; cinctum, cingulum, disclusio, dissaepimentum, dissaeptum, praesaepe Cn (7): Vacerra item Przegrodzenie ſtáyni ná xtałt kraty álbo drabi vczinione/ przerąb/ przekracenie/ przegrodá. Mącz 471d; Limitatio – Rozdziął graniczni, przegroda. Calep 605a.
Przen [miedzy kim i kim] (1): Niepráwośći wáſze przegrodę cżynią miedzy wámi y Bogiem CzechRozm 149.
a. Ściana, mur; przepierzenie (4): Zbudwał [errata zmienia: zbudował] też ze dwudzieſtu łokiet domu/ tárćicámi cedrowemi (przegrodę) ode tłá áż do (wierzchu) śćian (marg) Wł. dwádzieśćiá łokiet domu tárćicámi cedrowymi ode tłá do śćian/ [...] To ieſt/ co było kośćiołá ſześć dzieſiąt łokći/ to on odgrodził go ná pośćieniu dwádzieśćiá łokiet od ziemie aż do wierzchu. [...] (–) BudBib 3.Reg 6/16; Calep 625a.

przegroda u czego (1): SkarJedn 237 cf Szereg.

[Zwrot: »grodzić przegrodą«: Pan Golſki theſz [ma dzierżeć ogrody] obadwa poſzpolu kthore lyezą podlye puſtego rathaiſkiego, myedzy kthoremy ogrodi bendą powynny grodzycz przegrodą, roſzmyerzywſzy na dwoyą Pan Zadorſki polowyczą, a pa Golſki drugą. dlya czynyenya ſzybye ſchkod. ZapWpolKośc 1540 8/449v.]
Szereg: »zasłona i przegroda« (1): Przetoż Apoſtołowie S. záſłony y przegrody v ołtarzá nie mieli/ dopiero Bázyli wielki wſchodnych kośćiołách to zácżął/ gdy iego Diakon ſłużąc v ołtarzá/ złym weyrzenim ná biáłą głowę ſkuſzony od cżártá był SkarJedn 237.
Przen: Przeszkoda [do czego] (1):
Szereg: »mur i przegroda« (1): Spráwiedliwy ná pocżątku mowy ſwoiey/ ſam ná ſię ſkárży: ábyć ſumnienie złe murem y przegrodą do miłośćiwego wyſłuchánia prośb twoich nie było LatHar 78.
b. [Łożysko płodu: Ale gdy ón [jeden z rodzących się bliźniąt] záś wćiągnął rękę/ wyſzedł drugi: y rzekłá niewiáſtá: Czemu przerwána ieſt dla ćiebie przegrodá? [...] (marg) Czemuś oddźielił ná ſobie oddźielenie? H⟨ebraism⟩ to ieſt, czemuś przerwał błónkę? (–) [Quare divisa est propter te maceria] [Gen 38/29] (koment) [Przegrodę] to ieſt błónkę którą płód bywa vwiniony/ którą téż przerwawſzy rodźi ſie. WujBib 47b.]
2. Miejsce wydzielone, odgrodzone (4): Septum, d⟨icitu⟩r locus circumclusus, przegroda BartBydg 142.

przegroda w czym [w tym: przegrody poczynić w czym (1)] (3): Lacubus distinguntur granaria ut separatim quaeque legumina ponantur, Przegrody w ſolech álbo w ſpichlierzách. Mącz 182c; Vcżyń ſobie ſkrzynię z drzewa Goferowego: przegrody (marg) Iwreyſkie słowo Kinnin właſnie znácży gniazdá. (–) poczyniſz (w) ſkrzyni y oſmoliſz ią wnątrz y znádworzá ſmołą. BudBib Gen 6/14; Calep 610b.

a. [Rozsadnik: Niektorzy też oracże miewáią oſobne role/ álbo zagrody/ gdźie więc ſádzą álbo też śieią náśienie ták źiela iáko y drzewek/ áby potym gdy tám wznidą á trochę odroſtą záśię ie ná inſze mieśca przeſadzáli [...]. Piſze też Katho Rzymiánin/ iż ná tákich przegrodach/ ma być źiemiá táka iákiey ono źiele álbo drzewie potrzebuie Cresc 1571 113.]

Synonimy: 1.a. mur, ściana; 2. zagroda; a. nasiennik, szczepnik.

MP