[zaloguj się]
[pdf]

PRZERAŹLIWY (11) ai

e oraz a jasne.

comp przeraźliwszy (1).

Fleksja
sg
mNprzeraźliwy fNprzeraźliwå nNprzeraźliwsz(e)
Iprzeraźliwym Iprzeraźliwą I
pl
N subst przeraźliw(e)
A subst przeraźliw(e)
I n przeraźliw(e)mi
V subst przeraźliw(e)

sg m N przeraźliwy (2). ◊ I przeraźliwym (1). ◊ f N przeraźliwå (1). ◊ I przeraźliwą (1). ◊ n N przeraźliwsz(e) (1). ◊ pl N subst przeraźliw(e) (2). ◊ A subst przeraźliw(e) (1). ◊ I n przeraźliw(e)mi (1). ◊ V subst przeraźliw(e) (1).

Składnia comp: przeraźliwszy niżeli co (1).

Sł stp brak, Cn s.v. przenikający, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

1. Ostry, łatwo przebijający, przeszywający; penetrabilis Vulg (10): [On [Wulkan] záraz zwykły płomien poczuie/ y świéży Ogién który po kośćiách zwątlonych przebięży/ Nieináczéy iáko zwykł piorun przeráźliwy Zerwány z błyſkotnégo gromu migotliwy Błyſcząc chmury przenikáć [tonitru cum rupta corusco ignea rima micans percurrit lumine nimbos VIII 391]. VergKoch 229.]
Przen (10):

W połączeniu szeregowym (1): Boć żywe ieſt ſłowo Boże y ſkuteczne/ y przeráźliwſze niżeli wſzeláki miecz po obu ſtron oſtry WujNT Hebr 4/12.

W porównaniu (1): WujNT Hebr 4/12 cf W połączeniu szeregowym.

Wyrażenie: »miecz przeraźliwy« (1): Ich [ludzi srogich] ięzyk dotkliwy Miecz ieſt przeráźliwy/ Słowá ſtrzały żywé/ Niewinnym ſzkodliwé. KochPs 91.
a) Wywołujący silne emocje, wstrząsający, wzburzający (8): Gniéw twóy/ pánie/ rozdął morzá: gniéw przeráźliwy Rozſádźił źiemię KochPs 24; Gdźie mam vćiéc przed duchem twym przeráźliwym? Gdźie ſye ſkryć przed obliczem twoim ſtráſzliwym? KochPs 202.
α) Wzruszający, serdeczny, wdzięczny (1):
Szereg: »przeraźliwy i wdzięczny« (1): Lecz wſzelákiemi poćiechámi y namowámi lekki czyni [Jezus] on żal ich [wyznawców]: ſłowy ie dźiwnie przeráźliwemi y wdźięcznemi kołyſząc/ y tuląc. SkarKaz 548b.
β) Uszczypliwy (1): Dicteria – Mowki ostre a przerazliwe. Calep 320b.
γ) Straszny (3): Ieſli długi á ſrogi/ Szturm niebeſpiecżny/ á wichry ſtráſzliwe/ y wody przeráźliwe/ Cichną/ vlżáiąc trwogi GrabowSet K2; Przynośi zbytnia vfność przeraźliwe Szkody. GrabowSet Y2; twarz przeráźliwą Krwią czarną płeć zmiéſzáłá. GosłCast 26.
δ) Przekonywający (1):
Szereg: »skuteczny i przeraźliwy« (1): Gdźie ſie też záś ná on cżás y náucżyćiele tákowi pokáżą [...] y inſzy Zborowi ſłudzy: ktorych ſłużebność zborowa/ będźie ſkutecżna y przeráźliwa/ że im ludźie záraz vwierzą iáko ono Piotrowi y inſzym wierzyli. CzechRozm 182v.
2. Zwycięski; przen (1):
Wyrażenie: »wojska [= hufy anielskie] przeraźliwe« (1): CHwalćie Páná Anyeli iego niezwyćiężni/ Y ktorzy/ świętą wolą cżynićie potężni/ Chwalćie Bogá zaſtępow/ woyſká przeráźliwe/ Ktoreśćie roſkazánia iego pełnić chćiwe. GrabowSet R2v.

Synonim: 1. ostry.

Cf [PRZERAŹNY]

ALKa