[zaloguj się]
[pdf]

PRZESTĘPSTWO (62) sb n

e oraz o jasne.

Fleksja
sg pl
N przestępstwo przestępstwa
G przestępstwa przestępstw
A przestępstwo przestępstwa
I przestępstw(e)m przestępstwy
L przestępstwie

sg N przestępstwo (10). ◊ G przestępstwa (21). ◊ A przestępstwo (13). ◊ I przestępstw(e)m (4). ◊ L przestępstwie (2). ◊ pl N przestępstwa (1). ◊ G przestępstw (1). ◊ A przestępstwa (9). ◊ I przestępstwy (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w. (z Cn).

Niezastosowanie się do poleceń lub zakazu, postąpienie wbrew nakazom; praevaricatio PolAnt, Vulg; delictum Vulg, Cn; transgressio PolAnt; commissum, contra legem factum Cn (62):
a. Nieposłuchanie, niewykonanie polecenia (16):
Zwrot: »przestępstwo [czego] karać« (1): Iáko Pan ták też Vrzędnik y Włodarz poſłuſzeńſtwá ma nabárźiey v cżeládźi y v poddánych ſtrzedz: Zapowiedźi á roſkazánia przeſtęmpſtwo karáć/ wedle ważnośći rzecży zápowiedźiáney GostGosp 8.
Wyrażenie: »rozkazania przestępstwo« (1): GostGosp 8 cf Zwrot.
α. Boskiego (zwykle o Adamie i Ewie) (15): Iż [niewiasta] mężá zwiodłá y przyczyną przeſtępſtwá byłá. 2 Kor: 11.3. 1 Tim: 2.14. WujNT Aaaaaa2v, 1.Tim 2/14, s. 723 marg.

przestępstwo czyje [w tym: G sb i pron (5), pron poss (3), ai poss (2)] (10): CzechRozm 218; iż dla przeſtępſtwá pierwſzych náſzych rodzicow w Ráiu/ wſzyſcy ludzie [...]/ ſkoro od mátki ſwoiey żywotá/ iuż ſą grzechem pierworodnym záráżeni y ſzkárádzie zmázáni. KarnNap A4; Mowi ták Apoſtoł (Rzym. 5. ꝟ 15.19. Ieſli przeſtępſtwem iednego/ wiele ich vmárło. Item bo iáko przez niepoſłuſzeńſtwo iednego cżłowieká wiele ich sſtáło ſię grzeſznymi etc. Iáko tedy tu nie mowi piſmo/ iżby wſzyſcy przez Adámowe niepoſłuſzeńſtwo sſtáli ſię grzeſznymi CzechEp 221, 206; LatHar 55, 668; WujNT Rom 5/14, 15, 17, 18.

W przeciwstawieniu: »przestępstwo ... sprawiedliwość« (1): Przeto tedy iáko przez iednego przeſtępſtwo ná wſzytkie ludźi przyſzedł grzech ku potępieniu: tákże też przez iednego ſpráwiedliwość/ ná wſzytkie ludźi przyſzło zbáwienie WujNT Rom 5/18.

Wyrażenia: »odpuszczenie przestępstwa« (1): Ktory [Adam] ácżkolwiek przeſtąpił Boże zákazánie/ y nágość ſwą do ſiebie poznał: wſzákoż áni ſie vznał/ áni ſie do BOgá náwroćił proſząc go o miłoſierdźie y odpuſzcżenie przeſtępſtwá ſwego CzechRozm 218.

»pokaranie przestępstwa« (1): Adam pierwſzy Oćiec náſz/ o południu do grzechu zda ſię być ſzátáńſką zdrádą náchylony. bo z południá trochę od Páná BOgá w ráiu ieſt ná pokaránie przeſtępſtwá ſwego náwiedzony. LatHar 55.

[»przestępstwo przykazania bożego«: A iáko nie dla Iábłká w Ráiu/ [...] Adam zgrzeſzył; ále dla przeſtępſtwá Przykazánia Bożego HerbOdpow Ss.]

»przestępstwo wolej bożej« (2): Ktory [Jezus Chrystus] téſz za nás zákon wypełnił abychmy my przeklęći dlá przeſtępſtwa woléi bożyi/ niebyli MurzNT A4; KołakSzczęśl C3.

b. Naruszenie, złamanie prawa boskiego i nakazów religijnych; grzech; peccatum PolAnt, Vulg; offensio PolAnt (41): Wyelkie miłoſierdzye Páńſkie iż on nawiętſzego przeſtępſtwá miłośćiwie nam przebacża LubPs Sv marg; BibRadz Iac 5/16; A iżeſmy wſzyſcy bez wątpienia porodzeni ſą w grzechu/ y ieſteſmy winni przed Mágeſtatem Bożym przęſtępſtwá [kust: przeſtę-] y śmierći/ rzecż pewna że vſpráwiedliwieni bywamy od ſędźiego naywyżſzego/ to ieſt wolnemi vcżynieni od grzechu y od śmierći przez łaſkę y zaſługę Kriſtuſá Páná WujJudConf 94v; CzechEp 294; WujNT Rom 4/15, 5/15, 20.

przestępstwo czego (8): gdźie [= podczas gdy] zákon/ i niektórych cerimoniéi przeſtępſtwo gardłem káráł. MurzNT 56. Cf Wyrażenie.

przestępstwo czyje [w tym: pron poss (10), G sb i pron (7)] (17): O Boże [...]/ odrzuć ie [wrogów moich] dla wielkoſći przeſtępſtwá ich/ ábowiemći ſą odpornymi przećiw tobie. BibRadz Ps 5/11, Iob 13/23, Ps 24/7, 58/4[5], Is 53/8, Os 4/8, I 478v; Wſzytkie przeſtępſtwá iego [niezbożnego]/ ktore cżynił/ niewſpomnią śię mu/ wſpráwiedliwośći ſwey ktorą cżynił żyć będźie BudBib Ez 18/22, Ez 21/29[24]; CzechRozm 219; LatHar 55, 142; WujNT Mar 11/25, 26, Rom 11/11, 12; SkarKazSej 663b.

W połączeniu szeregowym (1): [Panie Boże] nie rácż mię zátrácáć z grzechámi/ złośćiámi/ przeſtępſtwy y niedbálſtwy moimi. LatHar 142.

W przeciwstawieniu: »przestępstwo ... łaska« (1): Lecz gdźie obfitowáło przeſtępſtwo/ tám łáſká tym więcey obfitowáłá. áby iáko grzech krolował na śmierć: ták też áby łáſká krolowáłá przez ſpráwiedliwość ku żywotowi wiecznemu WujNT Rom 5/20.

Zwroty: »karać, karanie, karan za przestępstwo; przestępstwo karać; przestępstwa pokaranie« [szyk zmienny] (2:2:1;1;2): MurzNT 56; BibRadz Ier 22 arg; LatHar 119; Sſtał ſię winien wſzytkiego [Iac 2/10].) Nie [...] żeby wſzytkie grzechy były rowne: áni żeby człowiek ták cięſzko miał być karan zá przeſtępſtwo iednego przykazánia/ iáko zá przeſtępſtwo wſzytkich. Ale [...] WujNT 790; PowodPr 16, 26, 27 marg.

»odpuścić przestępstwa; odpuszczone jest przestępstwo« = dimittere peccata Vulg (2;1): Scżeſliwy ten ieſt/ ktoremu odpuſzcżone ieſt przeſtępſtwo/ á grzech pokryty. CzechRozm 207; WujNT Mar 11/25, 26.

Wyrażenie: »przestępstwo przykazania (pańskiego, bożego), zakonu, [ustaw]« [szyk 6:1] (4:3): BibRadz Ier 22 arg; LatHar 119; WujNT 541, 790 [2 r.]; przeſtempſtwem przykazánia páńſkiego/ ſnadź żydy y pogáńſtwo prześięgamy. PowodPr 27, 28; [1 Fáryzeuſzowie z przeſtępſtwá vſtaw oycowſkich ſtrofuią vcżnie Iezuſowe. 3 A Iezus onych z przeſtępſtwá przykazánia Bożego. CzechNT Matth 15 arg].
Szeregi: »przestępstwo i (a) grzech« = praevaricatio, peccatum a. iniquitas PolAnt [szyk 3:3] (6): Y wieleż ieſt nieprawoſći y grzechow moich? oznayḿże mi przeſtępſtwá y grzechy moie. BibRadz Iob 13/23, Ps 24/7, Os 4/8, I 456b marg; CzechRozm 207, 219. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»przestępstwo i nieposłuszeństwo« = transgressio et inoboedientia PolAnt; praevaricatio et inoboedientia Vulg (4): BibRadz Hebr 2/2; CzechEp 115, 281; ieſli ono ſłowo powiedźiáne przez ánioły było trwáłe/ á káżde przeſtępſtwo y niepoſłuſzeńſtwo ſpráwiedliwą zapłátę bráło: iákoż my ſię vchroniemy/ ieſli zániedbamy ták wielkiego zbáwienia? WujNT Hebr 2/2 [zawsze przekład tego samego tekstu].

»przestępstwo i winność« (1): Wyrwi mię od tych ktorzy broią niepráwoſći [...]. Abowiem otho czyháią ná duſzę moię/ á zebráli ſię przećiwko mnie mocarze/ oprocz przeſtępſtwá mego/ y oprocz winnoſći moiey [absque praevaricatione mea, et absque peccato meo] Pánie. BibRadz Ps 58/4[5].

»przestępstwo i złość« [szyk 1:1] (2): BibRadz I 478v; Nie táki P. Bog: On zápomina przeſtępſtwá náſzego y złośći ktorą mu wyrządzamy. SkarKazSej 663b. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

W przen (1): Pożyráią przeſtępſtwá ludu moiego/ á grzechem iego ſię zywią [!]. BibRadz Os 4/8.
c. Odstępstwo od Boga, sprzeniewierzenie się Bogu (4): Też y ći wſzyſcy ktorzy oczekawáią ćiebie nie záwſtydaią ſię/ ale ći kthorzy bez przyczyny przeſtępſtwá ſię dopuſzczáią/ będą poháńbieni [afficientur pudore praevaricantes gratis]. BibRadz Ps 24/3.

przestępstwo czyje (1): Idąc/ ná pámiątkę woyny oney zbudowáli [zwolnieni z wojska wojownicy Jozuego] nád Iordanem bárzo wielki ołtarz. Cżego gdy ſię dowiedźieli bráćia ich ſynowie Izráelſcy: ziáchawſzy ſię wſzyſcy do Silo w kupę/ áby ná nie iáko ná nieprzyiaćiele iáchali. wſzákże ich pierwey przez poſły przeſtrzegli: [...] Co to záprzeſtępſtwo wáſze? Cżemuśćie opuśćili Páná Bogá/ á zbudowáliśćie ſobie ołtarz świętokrayſki/ dzieląc ſię od ſłuſzby iego? SkarŻyw 504.

przestępstwo przeciw komu (1): Tedy rzekł Finees ſyn Eleázárá Kápłaná do Rubenitow/ do Gádythow/ y do Mánáſſeyczykow/ Dźiſiechmy doználi iż Pan ieſt wpośrzodku nas/ iżeſćie ſie nie dopuſćili przeſtępſtwá thego [non praevaricati estis] przećiw Pánu BibRadz Ios 22/31.

α. O szatanie [czyje] (1): Zátymże ſzło iſz w pádli w potępienie wiecżne y niewolą dyabelſką/ ktorego posłucháli/ y iego pychy y przeſtępſtwá vcżeſnycy będąc/ męki teſz iego y potępienia towárzyſzmi zoſtáli. SkarŻyw 261.
d. Niedotrzymanie własnych zobowiązań [czego] (1): wymyſlili [Żydzi] rozmaité przyśięgi na niebo na kośćiół/ na oltárz i inſzé których przyśięgami niezwalj/ iako o tem Matt 23. czytámy/ gdźie téſz pán Chriſtus tákowé ich przyśięgi iako i tu potąpiá/ i przeſtępſtwo ich/ potępionęm czyni/ powiadaiąc/ że kto przyśiągł na niebo rć przyśiągł i na boga MurzNT 21.

Synonimy cf PRZESTĘPEK.

Cf PRZESTĄPIENIE, PRZESTĘP, PRZESTĘPEK, PRZESTĘPNOŚĆ

ZCh