[zaloguj się]
[pdf]

PRZETAK (15) sb m

e jasne; -åk, -ak-.

Fleksja
sg pl
N przetåk
G przetak(o)w
A przetåk przetaki
I przetaki(e)m
L przetaku

sg N przetåk (7). ◊ A przetåk (2). ◊ I przetaki(e)m (2). ◊ L przetaku (3). ◊ pl G przetak(o)w (1). ◊ [A przetaki.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XIX w.

Znaczenia
Rodzaj sita, cedzidło; cribrum BartBydg, Calep, Cn; capisterium, vannus BartBydg; colum Calep; incerniculum, reticulum, vannum Cn (15): BartBydg 22b; [Tucja mówiła] ku boginiey Weſcie: Ieſlimći wiernie ſłużyłá/ vcżyń to przez mię iż wody do kościołá twego w przetáku donioſę/ y sſtáło ſie iey ták/ byłá prożna obmowki. BielKron 25, 25; Cribrum – Przetak, rzeſzoto, ſzito. Calep 269b; GostGosp 30; [Tamże niecki, przetaki, misy, talerze w targowem biorą. do zamku od każdego takowego statku dziesiąte naczynie biorą. LustrRus I 117; Kmieci 8, co przetaki robią, dawają przetakow 8 per den. 6 LustrSand 310].

W porównaniach (2): Ktemu/ ſtany Koronnymi brákuiemy/ Przywileie Koronné/ ták iáko ná przetáku groch z wyki przebiéramy OrzQuin B3. Cf Zwrot.

Zwrot: »jako na przetaku przesiać« (1): Tedy tám dopiero do Piotrá iednego/ rzecż ſwą obráca: vkázuiąc w nim iednym/ to wſzyſtko/ co ſie z nimi dziáło: to ieſt/ iż choćiaſz ich ſzátan kuśił/ y onych iáko pſzenicę ná przetáku przeſiać chćiał: iednák ſie oni w tym niecżuli. CzechRozm 236v.
Szeregi: »durszlak albo przetak« (2): Siárki [...] włożyć do tego iednę cżęść iáko y węgla/ ſtłucż to ſpołu dobrze/ [...] gdy ſie dobrze ſtłucże/ sſthánow ią y ſiey ią przes durſzlak álbo przes przetak. BielSpr 73; Calep 218a.

»przetak, (abo) rzeszoto« (3): Vannus, cribrum de vimine, opalka, przetak, rzeszhoto BartBydg 165; Ruderarium cribrum – Przetak, rzeſzoto. Calep 931a, 818a.

»sito, przetak« (1): Drewniánych ſtátkow wſzelákich ma bydź támże wielki doſtátek záwſze: śit/ przetákow/ y innych wymyſłow: z cżego doſtátek y ochędoſtwo bárzo ſie okázuie w domu. GostGosp 130.

Przen (2): izali iuż dla tych ſzátáńſkich ſłow ma być piſmo ś. iego [tj. księdza Powodowskiego] przetákiem/ ábo piaſzcżyſtym fundámentem wſzego kácerſtwá przez ſzátáná záłożonego? CzechEp 121.
Szereg: »przetak abo rzeszoto« (1): A nie tylko to/ iż ſłowá Bożego ſzcżerze/ prawdźiwie y wiernie [ksiądz Powodowski] nie mowi [...] ále co gorſza [...] kuśićielową ſłodycżą/ y ſzátáńſkim przetákiem/ ábo rzeſzotem názywa CzechEp 107.

Synonimy: rzeszoto, sito.

JR