[zaloguj się]
[pdf]

RZESZOTO (58) sb n

e oraz oba o jasne.

Fleksja
sg pl du
N rzeszoto rzeszecie
G rzeszota rzesz(o)t
A rzeszoto
I rzeszot(e)m
L rzeszocie, rzeszecie

sg N rzeszoto (19). ◊ G rzeszota (2). ◊ A rzeszoto (5). ◊ I rzeszot(e)m (31). ◊ L rzeszocie (1), [rzeszecie]. ◊ [pl G rzesz(o)t.] ◊ [du N (cum nm) rzeszecie. InwSzlachKal 1579 nr 38.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Rodzaj sita; cribrum Murm, Mymer1, BartBydg, Vulg, PolAnt, Mącz, Calep, Cn; vannus Murm, BartBydg, Cn; incerniculum, reticulum iunceum Mącz, Cn; ruderarium, subcerniculum Calep (58): Murm 150; Mymer1 29; Na gliſty: lekarzſtwo. Wziąć rzeſzoto á wykrogić dno/ á zrzezać na drobne kęſy FalZioł V 91v; Mącz 339b, 354b; [Cribrum. il Criuello. Rzeſzoto. Das futter ſieb. Dict 1566 M2].

W połączeniu z przymiotnikiem określającym zastosowanie (2): Cribrum viciarium, Wyczne rzeſzoto Mącz 493a, 359d.

W porównaniach (4): Iáko w dziurkach v rzeſſothá zoſthawa proch: ták niedoſtátek cżłowiecży w myſli iego. Leop Eccli 27/5; BibRadz Eccli 27/4[5]; ćiáło iego wſzytko iáko rzeſzoto ſkłote y zdrápáne było. SkarŻyw 188; IAko wodá z rzeſzotá zárazem wypłynie/ Ták wam wſzytko nieſporo/ á ſnać z ręku ginie. PudłFr 6.

Przysłowie: I.M.X. Arcybiſkup muśiał Wędźidłá X⟨iędz⟩a K⟨anonik⟩a pierwey dobrze nie przecżytáć. Bo nie tuſzę/ áby ſię [...] od ták prożnego rzeſzotem wody mierzenia nie muśiał był pohámowáć. CzechEp 220; prożno rzeſzotem ſwym wodę cżyrpa CzechEp 234.
Zwrot: »rzeszotem podsiewać (a. przesiewać, a. wysiewać); przez rzeszoto przesiać (a. podsiewać)« [szyk zmienny] (2;3): Iako śmieći zoſtháwaią gdy przeſięwáią rzeſzotem [In concussione cribri]/ ták plugáſtwá człowiecze w myſli iego. BibRadz Eccli 27/4[5]; Incerno, Przes rzeſzoto przebiyáć Podſiewáć/ Pytlować. Mącz 49b, 68d, 197a, 227c.
Szeregi: »przetak, [albo] rzeszoto« (4): Vannus, cribrum de vimine, opalka, przetak, rzeszhoto BartBydg 165; Cribrum – Przetak, rzeſzoto, ſzito. Calep 269b, 818a, 931a; [GrzegŻarnPos 1582 719 (Linde)].

»sito, (albo) rzeszoto« [szyk 3:1] (4): Cribrum. Eyn syp ader reyter. Syto álbo rzeſſoto. Murm 145; Incerniculum, Rzeſzoto/ śyto/ albo pytlowy ſak. Mącz 49b, 68d; Calep [1015]a; [Item jeden połeć mięsa. Item 2 bronie, item 2 rzeszecie i jedno sito InwSzlachKal 1579 nr 38; InwMieszcz 1565 nr 119].

[W przen: przeto wſzytko ſię inácżey tworzy á niżli oni chcą. Bo oni máią wolą vcżynić miſkę/ álić ſie im vcżyni przeták álbo rzeſzoto GrzegŻarnPos 1582 719 (Linde).]
Przen: W polemikach religijnych (33):
Wyrażenie: obelż. »rzeszoto szatańskie, czartowskie, diabelskie« [szyk 31:2] (31:1:1): chytrość też y niezbożność tych nowych Kátholikow/ o ktorych to I.M. X⟨siądz⟩ K⟨anonik⟩ piſze iż oni okázowáli to być fałſzywym piaſzcżytym fundámentem/ y rzeſzotem cżártowſkim/ gdy by ſię kto ná ſámym ſzcżerym ſłowie buduiąc/ ſzcżerze też y prawdźiwie nie iáko kuśićiel ſzátan/ ále iáko zbáwićiel Chriſtus Pan/ mowil [!] CzechEp 109; on sam od wiáry y náuki Chriſtuſowey y Apoſtolſkiey odſtąpił/ gdy ią y wſzytko ſłowo Boże ſłodycżą y rzeſzotem dyabelſkim śmiał názwáć. CzechEp 359, 107, 110, 111 [2 r.], 112 [2 r.], 120 (31); CzechEpPOrz *3v; y fundáment tákowey wiáry [ludzi chrystyjańskich] piaſcżyſtym/ ktemu ſzátánſkim rzeſzotem [nazywa]/ przez ktore wiele ártykułow (iáko on mowi) wiáry kośćielney przepáść muśi. NiemObr 68.
Szereg: »przetak abo rzeszoto« (1): A nie tylko to/ iż ſłowá Bożego ſzcżerze/ prawdźiwie y wiernie [ksiądz Powodowski] nie mowi/ [...] ále co gorſza/ [...] kusićielową ſłodycżą/ y ſzátáńſkim przetákiem/ ábo rzeſzotem názywa CzechEp 107.

Synonimy: przetak, pytel, sito.

DDJ