[zaloguj się]
[pdf]

PRZEWAŻAĆ (8) vb impf

e jasne, w formach odmiennych pierwsze a pochylone.

Fleksja
indicativus
praes
sg pl
1 przewåżåm
3 przewåżå przewåżają
praet
sg
3 n przewåżało

praes 1 sg przewåżåm (2). ◊ 3 sg przewåżå (4). ◊ 3 pl przewåżają (1). ◊ praet 3 sg n przewåżało (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w. s.v. przeważyć.

1. Przewyższać wagą, być cięższym (6): Praepondero, Przeważam/ záważam/ więcey ważę. Mącz 309c.
Przen: Mieć większe znaczenie, większą wartość [co] (3): Perły/ á złoto/ y drogie kámięnié/ Vbiór téy zacnéy pánny/ y odźienié: Ale przy twarzy gáſnie vbiór złoty/ A záś vrodę przeważáią cnoty KochPs 68; KołakCath C3v; SErce/ męſztwo/ vrodá/ dźielność/ obycżáie/ Te rzecży w niedoſtatku nie ſtoią zá iáie. Byś miał ſerce nawiętſze/ byś był namężnieyſzy/ Nie miey ſzcżeśćia z doſtátkiem áliś napodlieyſzy. Acżći ſławá rzecz pewna że wſzyſtko przeważa CzahTr Bv.
a. Przechylać ramię, szalę wagi wskutek większego ciężaru [na co] (1): y ważył [anioł serce dziecięcia Machumeta] z inemi ſercy/ áno ſámo przeważáło ná ſto inych ſerc BielKron 165.
b. Przechylać się cięższą stroną w dół; przen [do czego] (1): A gotowizny [na wojnę z Turkami] gdźie ták prędko ták wiele zdobyć? Trzebá według záłożoney z Proroctwá Ionáſowego náuki/ obácżyć ktora ſtroná ábo cżęść Nawy do pogrążenia przeważa. Duchownych ſkrzynki Compoſicia á kośćielne Konfederácia ták wyprzątnęły/ żeby dla rownego pomiárkowánia trzebá ieſzcże ná tę ſtronę przyłożyć PowodPr 83.
2. Mieć przewagę, brać górę (2): Praevaleo, Przemagam/ przepomagam/ przewiciężam/ przeważam. Mącz 474d; Znáćći ſerce vprzeyme/ znáćći go po chodzie/ Kto cnoćie nie folguie/ dufáiąc vrodzie. Iuż tám hárdość przeważa/ iuż s kloby wychodźi/ Przeto ſie wzgorę wſpina/ nád inym przewodźi. BielSat N4v.

Synonimy: 2. przemagać, przewyciężać, przewyszszać.

Formacje współrdzenne cf WAŻYĆ.

Cf PRZEWAŻAJĄCY, PRZEWAŻANIE

MPi