[zaloguj się]
[pdf]

PRZEWINIĆ (67) vb pf

e jasne.

Fleksja
praet
sg pl
1 m -em, -m przewinił m pers -esmy, -śmy przewinili
f -m przewiniła m an
2 m -eś, -ś przewinił m pers -ście przewinili
3 m przewinił m pers przewinili
plusq
sg pl
1 m -m był przewinił m pers
3 m był przewinił m pers
n subst były przewiniły
conditionalis
sg pl
1 m bych przewinił m pers bysmy przewinili
2 m byś przewinił m pers
3 m by przewinił m pers

fut 2 sg przewinisz (1). ◊ 3 sg przewini (3). ◊ [3 pl przewinią.] ◊ praet 1 sg m -em, -m przewinił (11). f -m przewiniła (1). ◊ 2 sg m -eś, -ś przewinił (10). ◊ 3 sg m przewinił (14). ◊ 1 pl m pers -esmy, -śmy przewinili (3); -smy (2), -śmy (1); -smy CzechRozm; -smy : -śmy ArtKanc (1:1). ◊ 2 pl m pers -ście przewinili (1). ◊ 3 pl m pers przewinili (5). ◊ plusq 1 sg m -m był przewinił (1). ◊ 3 sg m był przewinił (6). ◊ 3 pl subst były przewiniły (1). ◊ con 1 sg m bych przewinił (2). ◊ 2 sg m byś przewinił (1). ◊ 3 sg m by przewinił (6). ◊ 1 pl m pers bysmy przewinili (1). ◊ [part praet act przewiniwszy.]

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVII – XVIII w.

1. Popełnić winę, uczynić źle; admittere Modrz (65): Potym on páſterz przewinił/ A przetoż od Rzymian ięt był BierEz Q3v, G2v; RejZwierz 10; KochOdpr B3; KochPieś 47; Bo náde wſzytkie iam gorzey vcżynił/ Nád wſzytkie inſze/ iam więcey przewinił GrabowSet A4v; [Si peccaui inſcien fieri. Yeſlim przewiniłá/ z niewiádomoſćim to vczyniła. TerentMatKęt H2v; ale ieſliby ſługa Krolewſki ſmiał ſobie bráć oblubinicę Krolewſką/ nietylkoby Krola obráźił; áleby theż ták bárzo przewinił/ żeby ſpráwiedliwie żywo był w pałáiący ogień wrzucony HerbOdpow Y7; CerGór 40].

przewinić komu (12): Wſzyſtkimeś bárdzo przewinił/ Wieleś im złego pocżynił. BierEz K3v, C, G2v; Bowiemeſcie ſnadz iemu więczey przewinili Zeſcie ſie iego moci/ pańskiey prżećiwili RejJóz P6, K3v, K6v; RejKup i4v; BielKron 245v; ále Bogowie tego niedayćie/ bych ia chćiał temu źle vcżynić/ ktoż mi nic nie przewinił HistRzym 12; RejPos 167v; Ale ieſliżeć nic nie przewinili [Si vero non est iniquitas in gente eorum]/ tedy ich zániechay Pánie moy BudBib Iudith 5/18; ModrzBaz 32; [PlutBBud B2v].

przewinić przeciw(ko) komu (4): Zadney wymowki niemaſz ieſtli przeciw przijacielowi przewiniſz BielŻyw 120; BielKron 108; Trzećie lékárſtwo [przeciw karaniu za grzech]: gdy człowiek krzywdy ſwe odpuſzcza ónym/ kthórzy przećiwko niemu przewinili. BiałKat 171v. Cf przewinić przeciw komu „czym”.

przewinić przeciw komu „czym” (1): Krol iey pythał cżymby przećiw niey przewinił. HistRzym 13.

przewinić co [zawsze: co(ś), to] (9): RejJóz K3v; IEden dobry towárzyſz piyánego vbił/ Pytał: com wżdy przewinił RejFig Aa3; TEn krol [Zeleukus] práwo vſtáwił/ ktoby to przewinił/ By mu ocży wyięto/ gdyby gwałt vcżynił. RejZwierz 2v, 16v; BielKron 245v; HistHel B3v; KochPs 85; ArtKanc S17; Strofowáć przyiacielá kiedy co przewini, Nieprzyiemne to dziło: ále w wieku ludzkim Zdrowe y pożyteczne. CiekPotr 4.

przewinić w czym [zawsze: w czym (w czem), w tym] (6): Powiáday pśie coś pocżynił/ A ieſlibyś w cżym przewinił: Iżby tu odpokutował BierEz R3v, C; RejWiz 140v; Wiele ich do niego przychodźi z pokorą/ przepraſzáiąc go w tem/ w cżem mu nigdy nieprzewinili/ ále co on ſam zmyślił ModrzBaz 32; LatHar 268. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Aczem mu ia niemało yſcie w tym przewinił Iżem go był przepomniał RejJóz K6v.

W charakterystycznych połączeniach: barzo przewinić (5), namniej (2), niemało, wiele, więcej (2); nic nie przewinić (2).

Szeregi: »wykroczyć a przewinić« (1): á náſzego wyſtępku ná złą ſtronę nie ma nam nikt wſpomináć/ iákobyſmy bárzo przećiw wam wſzem wykrocżyli á przewinili BielKron 108.

»wystąpić albo przewinić« (1): Oto ná gárdło moie táiemnie czyháią/ Oto rádę/ y zchadzki co dźiéń o mnie máią/ Nie żebych co wyſtąpił/ álbo co przewinił/ Iákom żyw żadnému z nich źle nic nie vczynił. KochPs 85.

Przen [komu, czemu] (2): Tákżem ia wiele ſczęśćiu przewiniłá? KochFrag 24.

przewinić „co” (1): (nagł) Ku Fortunie. (–) COm ći przewinił ty niebácżna Páni/ Ze mi bodźieſz w bok oſtrymi rogámi. CzahTr Bv; [CzahRzeczy O2v].

a. Zgrzeszyć (30): RejKup aa4, Dd; Otom ia y z nimi ſpołuchmy zgrzeſzyli/ Y oycowie náſzy thákże przewinili LubPs hh3; Iáko ono powiedział [Jezus] o onym ſleponárodzonym/ iż nie on przewinił áni ociec iego RejPos 74, 89v, 100v, 177; CzechRozm 217v; Bácżmy iuż krześćiánie/ co nam ten Pan ſpráwił/ bo wſzytko dla nas ćierpiał/ ſam nic nie przewinił ArtKanc D13v, D19, I18, Kv; [iáko raz winá ſkoſztuią/ piiáią bárźiey/ iż iákoby iuż przewiniwſzy/ dármo grzeſzą BusLic 5].

przewinić komu (7): RejKup ſ4; RejPos 327; Ten [Dawid] potym vpadł ná oblicże ſwoie wołáiącz do Páná/ iż mnie karz moy miły Pánie czomći przewinił/ á przepuść nędznemu ludowi twemu. RejZwierc 205; GrabowSet P3v; A ták nas karzeſz/ gdyć ktory przewini/ Ze w nim pożytek twá święta kaźń cżyni. SzarzRyt A3v. Cf »Bogu przewinić«.

przewinić przeciwko komu (1): Tákież w on cżás tenże Dawid/ gdy był przewinił tenże lud iego przećiwko Pánu Bogu ſwemu y z onym krolem ſwoim/ poduſzcżył w nim cżárt pychę/ ták iż kazał licżyć poddáne ſwoie/ chcąc okázáć możność ſwoię RejPos 50v.

przewinić co [w tym: co, to (7)] (9): A tyś [Panie] naſye wſſytko włożył Co ċzłowiek ſwiatu przewinił RejKup Dd, b4v, dd7v; ArtKanc Mv; Ia tobie dźięki cżynię/ żeś godnym vcżynił Mnie twoich świętośći: á to/ comći był przewinił Odpuśćiłeś łáſkáwy GrabowSet P3v, A4v. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym; »przewinienie przewinić«.

przewinić w czym [zawsze: (ni) w czym] (3): Bo y Swiety ſię nieobrał Aby był kedy wtem wytrwał Aby niwczem nieprzewinił RejKup dd4, Q. Cf przewinić u kogo „w czym”.

przewinić u kogo „w czym” (1): Wczymeż [lege: w czymeś] vboga przewinil Abys ſtego Lyczbą czinyl. RejKup C.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze z zapowiednikiem: to; iż, że] (2): á toś iuż przewinił/ Ze co Bogu należy/ cżłowiekuś vcżynił. RejWiz 179; BielKron 163v.

W charakterystycznych połączeniach: więcej przewinić (2); nic nie przewinić (4).

Zwroty: »Bogu, Panu przewinić« (1:1): [papież Wigiliusz] Snadź to był Bogu przewinił/ iż ná drugiego to śidło kładł. BielKron 163v; bo ná świećie nie ieſt cżłowiek żadny/ coby dobrze cżynił/ á iżby też Pánu nie przewinił. ArtKanc P6.

»przewinienie przewinić« (1): iż tę ſzkodę á to przewinienie/ kthore były thy nędzne owiecżki záſłużyły á przewiniły/ ſam [Syn Boży] záſtąpił á ſam wziął ná ſię RejPos 122v.

Szereg: »zgrzeszyć, (a) przewinić« (2): Iż tobiem iedno ſámemu zgrzeſzył á przewinił o moy miły Pánie/ á v ciebie też lekárſtwá y miłoſierdzya ſzukam RejPos 327; ArtKanc Mv.
2. Zapłacić za przewinienie [komu ile] (1): Iesliby theſſz ktori thowarziſſz ieden s drugim o pieniądze grał, ilie krocz wthem doświacżon bendzie, przewiny Starſſim do Cechu sſeścz groſſy ListRzeź w. 39.
3. Przewyższyć złymi uczynkami [czym kogo] (1): Wieleś vcżynkow złych cżynił/ Aleś tym wſzytki przewinił. BierEz E2.

Synonimy: 1. wykroczyć, wystąpić; a. zgrzeszyć.

Formacje współrdzenne cf WINIĆ.

Cf 1. PRZEWINIENIE, 1. PRZEWINIONY

KO