[zaloguj się]
[pdf]

PRZEWROCENIE (7) sb n

Pierwsze oraz drugie e jasne; -o- (4), -ó- (2); -ó- KochCz; -o- : -ó- Mącz (4:1); końcowe e z tekstów nieoznaczających é oraz -é.

Fleksja
sg
N przewroceni(e)
D przewroceniu
A przewroceni(e).
I przewroceniém

sg N przewroceni(e) (5). ◊ D przewroceniu (1). ◊ [A przewroceni(e). ] ◊ I przewroceniém (1).

Sł stp notuje, Cn s.v. przewracanie, Linde w objaśnieniu s.v. przewrót, przewrotny.

1. Spowodowanie upadku, obalenie; eversio Mącz, Cn [czego] (1): Eversiones vehiculorum, Przewrocenie wozów álbo sanek. Mącz 488a.
2. Zmiana, zamiana, przeinaczenie (2): Momentum, exigua quaedam mutatio, et indivisibilis, Bárzo krótka á prętka przemienność/ przewirzgnienie/ przewrócenie/ vpádnienie/ też máły kąſek którey rzeczy/ mgnienie oká. Mącz 230b.

przewrocenie czego w co (1): Polaká Láchem tylko ſámá Ruś miánuie. Czy to ieſt iákoby vćinek cáłégo ſłowá/ Polak/ z przewróceniém oſtátniéy litery ćienkiéy w ſwoię hrubą KochCz Bv.

3. Anastrofa, tj. przestawienie wyrazów w obrębie związku frazeologicznego; inversio Mącz; inversio verborum Cn (1): Anastrophe, Latine inversio, Przewrocenie/ quae fit, tam in oratione quam in verbis, Ut, Italiam contra, pro, Contra Italiam. Mącz 9a.
4. Zły wpływ na ludzkie myślenie; przen [kogo] (1): [To przypominay świadcżąc przed oblicznośćią Páńſką/ áby o ſłowá walki nie wiedli/ ku żadnemu pożytkowi/ ná przewrocenie ſłucháiących. PiotrGonTrzech 70.]
Szereg: »pogorszenie albo przewrocenie« (1): Nye ſpiray ſye ſlowy: Abowim ku niczemu to nye yeſt pożyteczno yedno ku pogorſſenyn [!] álbo przewrocenyu tych ktorzy ſlucháyą. KromRozm I N3v.
5. Profanacja, pogwałcenie świętości [czego] (1): Prophanatio rerum divinarum, Kościelnych á duchownych rzeczy zgwałcenie/ Przewrocenie. Mącz 117d.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Distortio et Depravatio, Przewrocenie. Mącz 82c.

Synonimy: 1. obalenie; 2. przewirzgnienie, zamiana, zmiana; 5. zgwałcenie.

Cf PRZEWROCIĆ, PRZEWROT

ALKa