[zaloguj się]
[pdf]

RZEMIEŚNICZY (19) ai

rzemieśniczy (7), rzemiesłniczy (4), rzemięśniczy (2), rzemieślniczy (2), rzemieślnicy (1), rzemięślniczy (1), rzemięśnicy (1), rzemieśnicy (1), [rzemieśliczy, rzemięśliczy]; rzemieśniczy Leop (3), ModrzBaz, Calep; rzemiesłniczy SarnStat (4); rzemięśniczy ComCrac; rzemieślniczy UstPraw, SienLekAndr; rzemieślnicy GostGosp; rzemięślniczy BudBib; rzemieśniczy : rzemieśnicy : rzemięśnicy GliczKsiąż (1:–:1), SkarŻyw (2:1).

Oba e jasne.

Fleksja
sg
mNrzemieślnicy fN nN
G Grzemieśnicz(e)j G
D D Drzemieśnicz(e)mu
Arzemięślniczy Arzemieślniczą A
Irzemieśniczym, rzemięśnicz(e)m Irzemieśliczu I
pl
N subst rzemieśnicze
G rzemieśniczych
D rzemiesłniczym
A subst rzemiesłnicze
L rzemieśniczych
inne formy
sg N - rzemieśnicz(e)

sg m N rzemieślnicy (1). ◊ A rzemięślniczy (1). ◊ I rzemieśniczym (2) Leop, SkarŻyw, rzemięśnicz(e)m (1) GliczKsiąż. ◊ f G rzemieśnicz(e)j (2). ◊ A rzemieślniczą (1). ◊ [I rzemieśliczu.] ◊ n N rzemieśnicz(e) (1). ◊ D rzemieśnicz(e)mu (1). ◊ pl N subst rzemieśnicze (2); -e (1), -(e) (1). ◊ G rzemieśniczych (2). ◊ D rzemiesłniczym (1). ◊ A rzemiesłnicze (2); -e (1), -(e) (1). ◊ L rzemieśniczych (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) i XVIII w.; poza tym bez cytatu s.v. rzemiesło, rzemiosło.

Przymiotnik od „rzemieśnik” ‘człowiek zajmujący się rzemiosłem’: związany z rzemieślnikiem, przysługujący rzemieślnikowi; artificis (G sg) Vulg, PolAnt; mechanicus JanStat, Cn; fabricus, fabrilis Cn (18): Vcżeni ludzye coby pocżęli bez rzemyęsnikow/ by też był nyewyedzieć yákim Filozoffem/ [...] przedſię nigdy ſie nye odrzecże pożycżáć á vżywáć prace rzerzemyęsnicey [!]. GliczKsiąż G6; Maią też Woiewodowie rzeczy rzemieſlnicze vſtáwić/ po czemu máią być przedawáne UstPraw A2; BudBib Ier 10/9; SarnStat 270, 277; [i niechaj [król] prawo kapłańskie odda kapłanowi, królewskie – królowi, rycerskie – rycerzowi, kupieckie – kupcowi, rzemieślnicze – rzemieślnikowi, kmiece – kmieciowi. Diar 1566 64; Lipowé drzewo ku rozmáitym ſpráwam rzemięſliczym bárzo potrzebné UrzędowHerb 387b].
Wyrażenia: »bractwo rzemiesłnicze, cech rzemieśniczy« = fraternitas artificum JanStat (2:1): (nagł) O Czechach Rzemięsniczich (–) okolo Czechow Mieyskich ktore volnoſcz sliachetską obrazayą rozkazvyemi voyevodąm, aby kazdy [...] ſtrzegl [...], iżby ti czechy chovane niebely ku ſkodzie volnoſczi Ziemſkiey. ComCrac 12; Przećiw Bráctwam Rzemieſłniczym śiłá Státutów iest vczynionych zá Królá Zygmuntá SarnStat 296, 297.

»rzemieśniczy mistrz« (1): Wiele rzemieśnicżych Miſtrzow [Multi opificum magistri]/ bárzo rzadko śiadáią ná ſwych wárſtáćiech ModrzBaz 36v.

»nauka rzemieślnicza« (1): Ieſliż tedy było ſłuſzno/ náukę Rzemieſlniczą Rycérſkiemu Pánu przypiſáć: czemu by ſye niemiáło godźić/ [...] częśći náuk wyzwolónych SienLekAndr a2.

»rzemieśniczy stan« = stan nieszlachecki (1): Z cżego [tj. z żywota Jezusa] ieſt vpomnienie święte/ áby nikt zrodzáiu świeckiego/ by dobrze y krolewſkiego/ butnośći y chłuby nie ſzukał/ áni teſz podłem y rzemieśnicżym ſtanem niegárdził. SkarŻyw 241.

Zestawienie w funkcji n-loc:bibl. »Padoł Rzemieśniczy« = Dolina Cieśli (1): A ſynowie Beniámin [mieszkali] w Gebá/ [...] y w Ono padole rzemieſnicżym [valle artificum]. Leop 2.Esdr 11/35.
W przen (1): Leop Ier 10/3; [przegvby byodr thvich [...] ÿako zaponÿ. ſrzebrzne hawthkÿ. ktore ſſv vdzalane rekv rzemÿeſzliczv [manu artificis]. TomZbrudzBrul Cant 7/1; Leop Ier 10/9 (Linde)].
Przen: Pieniężny, dotyczący zapłaty za usługę (1): iż ſą tácy náucżycyele/ ktorzy wyedząc náukę rzecż być poććiwą/ áby yey ſnadź tárgyem yákiem rzemyęsnicżem nye ſſpáćili/ przeto dármo yey vcżnyom ſwym vdzieláyą GliczKsiąż M6.
α. [W funkcji dzierżawczej (szeroko pojętej): Wálentianus był ſyn rzemięſnicy StryjGoniec I3.]
a. Wytworzony przez rzemieślnika (1): Aták będąc narodem Bożym/ niemamy mnimáć/ by to co ieſt Bog/ złotu ábo ſrebru/ ábo kámieniowi/ wyrzezániu rzemieſnicżemu [sculpturae artis] y wymyſlowi cżłowiecżemu podobno było. Leop Act 17/29.
b. Używany przez rzemieślników, służący im (4): Scalprum – Dłotko rzemieſnicze. Calep 950b; GostGosp 170.
Zestawienie: »rzemieśnic(z)y warstat« [szyk 1:1] (2): Gdzie kazánia cżynił [św. Wincenty]/ tám iuſz rzemieśnice wárſtáty prożne były SkarŻyw 310, 29.
c. [Będący częścią organizmu rzemieślnika: Wodka ku vmywániu rąk/ z wſzelákiey niecżyſtośći ktora ſie w iada w ſkorę rzemieśnicżą SienHerb 617b.]

Cf RZEMIEŚLNICKI

ECB