[zaloguj się]
[pdf]

PRZYCZYŚĆ (13) vb pf

Fleksja
inf przyczyść
praet
sg
3 m przyczedł
conditionalis
sg
3 m by przyczedł

inf przyczyść (8). ◊ praet 3 sg m przyczedł [w tym zapis: przyczetł (1)] (2). ◊ con 3 sg m by przyczedł (1). ◊ pass inf przyczyść się (2).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w. (cztery z niżej notowanych przykładów).

1. Wyrazić o kimś a. o czymś swoje zdanie, przypisać [komu, czemu; w tym: co (9)] (10): A kthemu/ iż W.M. Pan Bog ozdobił tákim bacżeniem/ y pocżęśći y náukámi/ co tho W.W. káżdy bez pochlebſtwá przycżyść może. RejZwierc 240, 119; SZcześliwy/ komu nie przyczetł pan wády/ Ani ſye żadnéy w nim domácał zdrády. KochPs 44.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze z zapowiednikiem: to; iż (1), aby (1), zaimek względny (1)] (3): Przetho zda mi ſie że tego nie może żaden przycżyść niepowſczięgliwym/ áby z niewiádomośći grzeſzyli. GórnDworz Ff5; RejPos 334v; RejZwierc 240v; [LubWiryd 38].

Zwroty: [»sobie przyczyść«: Bo wierz mi, kto sie temi żądełki ziela tego – to jest Doświádczenia nie sparzy w serce swoje, záprawdę tákowy nie może sobie tego słusznie przywłászczyć á przyczyść, áby żył w łásce Bożej LubWiryd 38.]

»własnie, [słusznie] przyczyść« (1): ACż to mam właſnie przycżyść Włochowi chytremu/ Iż ten ná wielu rzecżach doſyć cżyni ſwemu/ Ochędoſtwem/ miernoſcią/ poſtawką y ſłowki RejZwierc 240v; [LubWiryd 38].

[Szereg: »przywłaszczyć a przyczyść«: LubWiryd 38 cf »sobie przyczyść«.]
a. Wyrazić przekonanie, że ktoś a. coś jest sprawcą lub przyczyną czegoś (4): czo iáſnie widzimy w ſlepych/ w chromych/ w vłomnych: iż chociaż by ſie tákowa vłomność przyrodzeniu przyczyść mogłá/ á wſzákoż káżdego to boli gdy co tákiego widzi w ſobie GórnDworz Ee8v; RejZwierc [193]; [ukazuje szalonę existens in lacrimis kiedy X. krakowski wyliczając victorias krola starego ojcewi twemu a memu [...] stryjewi przyczedł porażkę u Starodubu ListyPol II 1548/63; Naprzód co się dotycze wojny i nam jej nikt przyczyść nie może, tem kształtem jako teraz idzie ListyZygmAug 1565/483; DiarPos 33].

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (1); iż] (2): Aby moiey młodośći kto nie przycżedł potym/ Iżem záſzedł dáleko s tobą mowiąc o tym. RejWiz 43; SZcżęſciu tho Wáſzey Krolewſkiey Miłośći przycżyść ſie muśi Naiáſnieyſzy/ á Miłośćiwy Krolu/ iż zá żadnego Polſkiego krolá thák wiele vcżonych ludzi w Polſzcże nie było/ iáko zá pánowánia W.K.M. GórnDworz A2; [Przytem osobliwej łasce boskiej to przyczyść i Jego świętą miłość z tego wielce chwalić musiemy, iż pień który na wielkiej zawadzie do wszego dobrego rzeczypospolitej na drodze długo zalegszy leżał, ten teraz z tej drogi zrażon i zepchnion ListyZygmAug 1562/409].

2. Poczytać, uznać za coś [komu co za co = jako co] (3): áż Phines kápłan dwoie rázem przebił miecżem do ziemie/ toż mu to Pan Bog zá bárzo wdzięcżny vcżynek przycżedł RejZwierc 46v.
Zwroty: »słusznie przyczyść« (1): A thego mi zda mi ſie zá pochlebſtwo żaden ſłuſznie przycżyść nie będzie mogł/ gdyż mię s tego dobrze wyſwiádſzyć mogą ći co ſie temu lepiey niżli ia przypátrzyli RejZwierc A2.

»za złe przyczyść« (1): A wſzákoż grzech á ſpráwá żywotá ſwowolnego/ thák ſmákuie cżłowiekowi złośćiwemu/ [...] iż chociay on widzi iż to wſzyſcy ludzie bacżą/ á wſzyſcy themu rozumieią/ á wżdy on ſobie przedſię tuſzy/ iż iemu tego nikt zá złe przycżyść nie ma áni może RejPos 66v.

Synonimy: 1. przypisać, uznać; 2. policzyć, przysądzić.

Formacje współrdzenne cf CZYŚĆ.

Cf PRZYĆCION

LW