[zaloguj się]
[pdf]

1. RZESKI (27) ai

rzeski (25), rzeszki (2), [rzecki]; rzeski : rzeszki ActReg (1:2).

-é- (1) SarnStat, -e- (1) OrzJan.

Fleksja
sg
mNrzéski nN
Grzéski(e)go Grzéski(e)go
A Arzéski(e)
Lrzéskim L
pl
N m pers rzéscy
subst rzéski(e)
G rzéskich
D rzéskim
A m pers rzéski(e)
subst rzéski(e)
I n rzéskimi

sg m N rzéski (2). ◊ G rzéski(e)go (3). ◊ L rzéskim (1). ◊ n G rzéski(e)go (2). ◊ A rzéski(e) (1). ◊ pl N m pers rzéscy (1). subst rzéski(e) (1). ◊ G rzéskich (7). ◊ D rzéskim (3). ◊ A m pers rzéski(e) (3). subst rzéski(e) (2). ◊ I n rzéskimi (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w. (cztery z niżej notowanych przykładów) – XVII i XIX w.

Przymiotnik od „Rzesza” ‘historyczne określenie państwa niemieckiego’ (22): [cesarz upominał Karola] áby [...] wſzythkim doległośćiam Rzeſkim z rádą zgodną Ellektorow dopomagał wiernie BielKron 330v; Bernard/ Sumberg Czech Niemcow/ Moráwcow/ z Saxony/ Ośḿ Fendlow miał pod ſpráwą/ z nim Rzeſkie zagony StryjKron 622, 642; Przezacni Pánowie/ nie czyńćie z kroleſtwá Polſkiego Niemieckiego Rzeſkiego miáſtá SkarKazSej 695b; [A z tym to też słychać za pewne, że wojsko rzeckie ciągnie do Prus. List S. Palczowskiego z 16 V 1576 r. [w:] DudEpist V 226; SkarProces 24].

W połączeniach szeregowych (2): Ták náſwárzywſzy ſię á nic nie ſpráwiwſzy Poſłowie Ceſárſcy/ Rzeſcy y Pruſcy odiecháli precz. StryjKron 722, 432.

Wyrażenia: »grof rzeski« (1): zpośrodku Germániey poſyłano do Prus Grofy Rzeſkie [comites imperii] ModrzBaz 74v.

»książę rzeski(e)« = władca terytorium należącego do Rzeszy, podległy cesarzowi [szyk 8:3] (11): Syem ná then czás w Spirze mieśćie Ceſarz miał/ gdzie Rzeſkie Kſiążętá były zgromádzony BielKron 306, 329 [2 r.], 330v, 331v; BiałKaz K3v; Krol Ceſárzowi/ y Rzeſkim Kſiążętom/ Zá preſport ich dziękował Grábiom/ y Paniętom. StryjWjaz B, B; StryjKron 400; Struſá z klucżem máluią/ ná mieyſcu Papieſkim/ Ktory winienby pomoc wſzem Kśiążętom Rzeſkim BielSen 11; OrzJan 83; ieſliże [apelacyja] od Kśiążęćiá Pruſkiégo ſądów, między poddánémi iego ma iśdź do Królá, ták iáko od Kśiążąt Rzéſkich áppelluią w Rzéſzéy ad Cameram Imperialem SarnStat 1143; [SzczerbSpecSax 196 (Linde); BielKron 1597 752 (Linde)].

»kurfierst rzeski« (1): dźiś Kurfierſtowie Rzeſcy przy koronáciey Ceſárſkiey [szatę zwykłą] noſzą StryjKron 667.

[»pan rzeski«: panów rzeskich łacnie się nadziewać możemy DiarPos 21.]

»rzeski sejm« [szyk 2:1] (3): Rzesza zpokoiem siedziała y teraz nie trzeba się obawiac aby motus iaki ex Imperio bydz miał, a będzieli Rzeszki Seim wiec posłac nąn ActReg 5, 4, 182; [BielKron 1597 200 (Linde)].

»szpital rzeski« = zakon krzyżacki (1): wielki Ceſárzu prośimy z pozwania ſwego/ [...] áby ſie ten to raz zá nowym obránim Krola Rzymſkiego ſyná twego wſzcżęło y wznowiono było thak ieſli by nam dobrowolnie Polacy z ſzpitála Rzeſkiego przywroćić nie chćieli/ abychmy thego z Krolem Rzymſkim ná co nam przyſiągł/ mocą dobywáli BielKron [3322].

Zestawienie: »(święte) państwo rzeskie« (3): [wybraliśmy Maksymiliana syna cesarskiego] áby ſię to święte pańſtwo Rzymſkie ná wſze ſtrony rozſzerzáło ku cżci á wiecżney ſławie świętego pańſtwa Rzeſkiego BielKron [3322], [3322], [3322]v.

DDJ