[zaloguj się]
[pdf]

PRZYJEMNY (316) ai

-em- (257), -ęm- (59).

e jasne.

comp i sup (26+9) -przyjemniejszy (35); -ejszy (5), -(e)jszy (30); sup nå- (6) LubPs (2), RejPos (3), PowodPr, na- RejPs (2), n(a)- (1).

Fleksja
sg
mNprzyjemny, przyjemniejszy, nåprzyjemniejszy fNprzyjemnå, przyjemniejszå, nåprzyjemniejszå, przyjemna, przyjemn(a), nåprzyjemniejsz(a) nNprzyjemné, przyjemniejszé, przyjemno
Gprzyjemnégo Gprzyjemnéj Gprzyjemnégo, przyjemniejszégo
D Dprzyjemn(e)j D
Aprzyjemny, przyjemn(e)go Aprzyjemną, nåprzyjemniejszą Aprzyjemn(e)
Iprzyjemnym, przyjemniejszym Iprzyjemną Iprzyjemn(e)m
Lprzyjemnym Lprzyjemnéj L
Vprzyjemny V V
pl
N m pers przyjemni, przyjemniejszy
m an przyjemni
subst przyjemné, przyjemniejszé, nåprzyjemniejszé
G przyjemnych
A m pers przyjemn(e)
subst przyjemné, nåprzyjemniejszé
I m przyjemnymi, przyjemn(e)mi
f przyjemnémi, przyjemnymi
V subst przyjemn(e)
inne formy
sg f A a. I - przyjemną

sg m N przyjemny, przyjemniejszy, nåprzyjemniejszy (52). ◊ G przyjemnégo (6); -égo (1), -(e)go (5). ◊ A przyjemny (14), przyjemn(e)go (8). ◊ I przyjemnym, przyjemniejszym (12). ◊ L przyjemnym (1). ◊ V przyjemny (2). ◊ f N przyjemnå, przyjemniejszå, nåprzyjemniejszå (53), przyjemna (1), przyjemn(a), nåprzyjemniejsz(a) (11); ~ (attrib) -å (53), -a (1) Mącz. ◊ G przyjemnéj (10); -éj (2), -(e)j (8). ◊ D przyjemn(e)j (1). ◊ A przyjemną, nåprzyjemniejszą (20). ◊ I przyjemną (9). ◊ A a. I przyjemną (3). ◊ L przyjemnéj (1). ◊ n N przyjemné, przyjemniejszé (20), przyjemno (7) [w tym RejPs, KromRozm II, KromRozm III, GórnDworz, BudBib, WujNT może av]; -é (3), -(e) (17); ~ (attrib) -é (2); ~ (praed) -é (18), -o (7); -é PatKaz III, FalZioł (3), LubPs, SienLek (2), RejPos (2), CzechRozm, ArtKanc, WysKaz; -o KromRozm II, KromRozm III; -é : -o OpecŻyw (2:1), RejPs (1:1), GórnDworz (1:1), BudBib (1:1), WujNT (1:1). ◊ G przyjemnégo, przyjemniejszégo (10); -égo (1), -(e)go (9). ◊ A przyjemn(e) (3). ◊ I przyjemn(e)m (1). ◊ pl N m pers przyjemni, przyjemniejszy (9). m an przyjemni (cum sb: ptaszkowie) (1). subst przyjemné, przyjemniejszé, nåprzyjemniejszé (27); -é (1), -(e) (26). ◊ G przyjemnych (6). ◊ A m pers przyjemn(e) (2). subst przyjemné, nåprzyjemniejszé (15); -é (1), -(e) (14). ◊ I m przyjemnymi (4), przyjemn(e)mi (3); -ymi KromRozm II, LatHar, WujNT; -(e)mi ModrzBaz; -ymi : -(e)mi RejPosWstaw (1:2). f przyjemnémi (3) RejPs, WujJud, KochPs, przyjemnymi (1) LatHar; -émi (1), -(e)mi (2). ◊ V subst przyjemn(e) (1).

Składnia comp: przyjemniejszy nad co (4), niż(li) kto, co (4), czego (1) KochEpitCat; nad co OpecŻyw, Mącz, GórnDworz; niż(li) kto, co PaprPan, LatHar, KołakSzczęśl; nad co : niż co LubPs (1:1).

Sł stp, Cn notuje, Linde bez cytatu.

1. Miły, taki, który się komuś podoba, wywołuje dodatnie odczucia, sprawia dobre wrażenie; acceptus Vulg, Mącz, PolAnt, Calag, Cn; acceptabilis Miech, PolAnt, Vulg; dulcis, gratus, iucundus Vulg, Calag, Cn; placens PolAnt, Modrz, Vulg; gratiosus Mącz, Cn; amabilis PolAnt, Vulg; pergratus, periucundus, suavis (suavissimus) Calag, Cn; beneplacens, placitus Vulg; concupiscibilis, probatus PolAnt; delectabilis, lepidus, optatus Mącz; bellus, carus, commodus, favorabilis, mellitus, plausibilis, venustus, voluptabilis Cn (277): Mącz 35c, 182a; Angenem. Przyiemny. Gratus, pergratus, acceptus. [...] Dulcis, iucundus. Periucundus, suavissimus. Plenissimus suavitatis. Dignus auribus hominum Calag 19a.
a. O przedmiotach doznań zmysłowych; zwykle: piękny (45):
α. O wrażeniach wzrokowych (14): iż mnima cżłowiek/ áby tákowe złe ludzi náturá/ náſchwał dla tego przyiemne ſtworzyłá/ żeby łatwiey głádką twarzą/ iáko myſliwcy ponętą ptaki/ zdradzáć mogli. GórnDworz Ll4v, E, G2, Dd8v; GrabowSet Y.

W połączeniach szeregowych (2): GórnDworz Ll5v; że też ieden kupiec tą drogą zá nim [księciem] iáchał/ á vyźrzawſzy kſiążę kráſne á drogim odzienim przyodziáne/ myſlił w ſwym ſercu rzekąc: [...] Otho iáko kraſny ieſt á możny y przyiemny. HistRzym 52.

W przeciwstawieniach: »przyjemny ... ponury, zwiędły i nikczemny« (2): iż piękność/ ieſt twarz przyiemna/ luba/ weſoła/ á ktora prágnie przyſtoynośći: á ſkárádość záſię twarz ponura/ przykra/ ſmętna/ mierziona GórnDworz Ll5v; Widźiałem ia po ránu piękny kwiát przyiemny/ A widźiałem záś wieczór zwiędły/ y nikczemny. KochFrag 20.

W porównaniach (2): Gwiazdy nie ſą ták cudné/ co więc świécą w nocy/ Iáko iéy té ogniſté y przyiemné ocy. PudłFr 70; Abowiem ſlicżność ich przyięmnieyſza ieſt/ niżli tu byłá Abſalonowá LatHar 599.

Szeregi: »śliczny i przyjemny« (1): O pánno przenachwálebnieyſza/ [...] Corko Syońſka: wſzytkáś ieſt ślicżna y przyiemna LatHar 410.

»przyjemny a (i) wdzięczny« [szyk 1:1] (2): oblicże iey było bárzo wdzięcżne á przyiemne [hilaris quasi amabilis]/ choćiaſz ſerce iey było bárzo ſmętne dla ſtráchu. BudBib Esth 15/8; LatHar 266.

αα. Bez uszczerbku na ciele, nieułomny, dobrze zbudowany (1):
Szereg: »mocny i przyjemny« (1): A kthogi [jaspis] będzie przy ſobie noſić/ tedy otrzyma zwicięſtwo/ y cżyni go być mocznym y przijemnym FalZioł IV 54c.
β. O wrażeniach słuchowych (7): Chwalćie páná przijemnémi lutniámi KochPs 216; y królá przechodźi/ Anno/ kto [...] ſłucha twégo śmiéchu prziiemnégo: Co wſzytkich zmyſłów zbawia mię ſmutnégo. KochFr 80.
Wyrażenia: »głos przyjemny« (2): Głos cienki cichy gładki á przyiemny, znamionuie cżłowieka ſpokoynego, cichego, taiemnego, nie ſmiałego GlabGad O3v; KochPieś 48.

»uszom przyjemny« (1): [Sławy dostali Radziwiłłowie] Nie ná bieśiádach/ áni miedzy taneczniki/ Ani vſzóm przyięmnéy ſłucháiąc Muzyki: Ale w polu pod niebem goniąc Moſkwićiná KochJez A2v.

Szereg: »wdzięczny a przyjemny« (1): ſmyſłem ſwym potim ten niedoſtatek [Demostenes swoje jąkanie] naprawił, tak iż na on cżas cżłowiek żadni naden przeſtrzenniej nie mowił/ á tak iego wdzięcżne ſłowa á przyiemne były, że ku poſłuchaniu iego mowy ludzſkie vſzy prawie przyciągał. BielŻyw 59.

Iron. [komu] (1):

W porównaniu (1): Y choćby temu kto myſlił doſyć vcżynić/ y chćiałby ták ſwym ięzykiem mowić iáko żydowſkim/ łáćińſkim/ Greckim/ mowiono: tedyby mowá iego ták wdzięcżna y przyiemna byłá ſłuchácżom/ iákoby w kiy trąbił. CzechRozm 127v.

Szereg: »wdzięczny i przyjemny« (1): CzechRozm 127v cf W porównaniu.

γ. O zapachu; zawsze w wyrażeniu: »wonia przyjemna« (5): IEſt też Aloes drzewo ktore zową połacinie Xiloaloes/ Ma wonią barzo przijemną. FalZioł III 2d, I 88c, II 11a, III 3a.

W przeciwstawieniu: »zły ... przyjemny« (1): Theż ſok pozimek s cinamonem złą wonią vſth mieni przyiemną cżyniącz. FalZioł I 52d.

δ. O smaku: smaczny (19): pobożni we wſzelákim niedoſtátku y vtrapieniu/ wſzytkim dobrym okwituią/ iáko Izráelcżycy z ſuchey opoki hoyną y bárzo przyięmną wodę cżerpáli. WysKaz 9.

przyjemny komu (1): do obudwu tych możeſz cukru przyſypowáć ilé chceſz/ á będźie chorému tym przyiemnieyſze pićié. SienLek 163v.

przyjemny ku czemu (1): Ieſtliby ludzie roſkoſzni brzydzyli ſobie to picie/ tedy [...] vcżiń klaret ſprochu ſoſnkowego korzenia ſpro [!]/ gałganowym/ hanyżowym/ maſtikowym/ á będzie przijemnieyſzy y ſmacżnieyſzy ku piciu. FalZioł I 42c.

W połączeniach pleonastycznych (3): Kwiatecżki ſie roſtrząſły po ſzyrokiey zyemi/ [...] Dawáiąc s ſiebie dziwnie rozlicżne wonnośći/ Tákież rozne owoce przyiemney wdzyęcżnośći RejWiz 3; Doſięgnąwſzy [jabłuszek płynących po rzece] ſkoſztuie/ áno dziwne ſmáki/ A dziwnego ſzcżepienia okázuiąc znáki. Dawáiąc s ſiebie wonność rozlicżney wdzyęcżnośći/ A ony dziwne ſmáki przyiemney ſłotkośći. RejWiz 177; LatHar 184.

W przeciwstawieniu: »niedobry ... przyjemny« (1): Owocz thego drzewa [brzoskwini] w Perſijey ieſt niedobry á prawie iadowiti ku iedzeniu, ale wnaſzich krainach ieſt barzo prijemny [!] á nicz nieſzkodzi kto go miernie pozywa [!]. FalZioł I 110b.

Wyrażenie: »smak przyjemny« (1): Dał im obfitość [...] Roſkoſznych maſł á onych mlek ſmáku przyiemnego LubPs gg4.
Szereg: »przyjemny i smaczny« (1): FalZioł I 42c cf przyjemny ku czemu.
Przen (13): gdy ták hoyną zapłátę robotnikom ſwym w they Winnicy [Pan] obiecowáć racży/ á zowie ie látoroſlámi ktore z niego roſtą/ iáko s práwey máćice winnice tey/ tedy też tego od nich potrzebuie/ [...] iżby przynieſli przyiemny owoc s tych látoroſli ſwoich cżáſu ſwego/ Bogu Oycu ſwemu RejPos 59v, 60.

przyjemny u kogo (1): áby ſie z niego [ziarna Pańskiego] vmnożyłá wiárá/ miłość wierna/ [...] náſládowánie ſwiętey woley iego á wyernych náuk iego. A thoć ſą nawdzięcżnieyſze zyárná á naprzyiemnieyſzy owoc v niego s tego naſienia iego. RejPos 54.

przyjemny komu (6): ale day zakwitnąc nam w cnotach wſprawiedliwoſci a wdobrych vczynkoch: z ktorych kwiatkow pochodzi zawzdy owoc przyiemny tobie naſz miły panie. RejPs 127; záwżdy [Pan] wabił á námawiał káżdego wiernego/ obiecuiąc łáſkáwą á miłośćiwą zapłátę/ ktoby iedno chciał iść robić á prácowáć do tey winnice [...]. Thák iżby był w niey rozmnażał owocz iemu przyiemny cnot ſwoich/ á wiáry á ſtałośći ſwoiey. RejPos 59v, 54, 59v, 61; Z mánny niebieſkiey ſmáku roſkoſznego cżęſto nie cżuię: ſchylam ſię z niezwyćiężonym onym Sámſonem/ y Ionátą Krolewicem do duchownego miodu/ Anyołom ſámym y niebieſkim duchom bárzo przyięmnego: á wżdy ták rzadko doświadcżam w ſercu ſwym ſłodkośći iego LatHar 234.

Szereg: »wdzięczny a przyjemny« [szyk 3:1] (4): iż my thy nędzne látoroſłki iego záwſpomożeniem ſwiętym iego/ podáć będzyemy mogli ty wdzyęcżne kwiatki á przyiemne owoce s tych nędznych gáłązek ſwoich/ á s tych obłędliwych żywotow ſwoich ku cżći á ku chwale iemu. RejPos 173, 58v, 60v, 267.
b. O przedmiotach pozytywnych uczuć, zwłaszcza radości, szczęścia (229):
α. W ocenie ludzkiej (70): y máły wroblik ráduie ſie themu gdy naydzie ſobie przyiemne mieſce pokoiowi ſwemu RejPs 125; BibRadz Ier 3/19; Nihil optatius adventu meo. Nic nie mogło być przyiemnieyſzego nád prziyechánie moye. Mącz [267]b, 189b; GórnDworz C5; á ia pieśń przyięmną Y pośrzod nocy záśpiéwam możnemu Obrońcy ſwemu. KochPs 63; kwitnącéy młodźi Táki doſtátek iego wiek zrodźi/ Iáká ná przyśćiu wioſny przyiemnéy Trawy więc bywa obfitość źiemnéy. KochPs 106; CzechEp 193; Gdźie [w cieniu lipy] goſpodárſkiéy głowy Od gorącégo látá Bróni liſt: za wſádzenié przijemna zapłátá KochPieś 40; KochSob 69; miedzy Anyoły y ludźmi vcżyniłeś [Panie Jezu] pokoy przyięmny LatHar 584, 35; WujNT 2.Cor 8/12.

przyjemny komu, czemu (7): bo to yeſth rzecz barzo pannye przyyemna kto yey przeſz pyeruorodnego grzechu począczyu vyerzy PatKaz I 13; Popularis, Co ku ludu należy/ álbo co yeſt prziyemnego poſpolſtwu Mącz 312c; GórnDworz G2, H3v; RejPos 173v; WysKaz 45. Cf »uszom przyjemno«.

W połączeniach szeregowych (3): yſz oley yeſt ſmaczny a tluſty tak ymyą maryey przeſz nabozenſtwo yeſt duſſy roſkoſzne myle ſlodkye przyyemne y duſſą thuczy PatKaz III 127; RejPos 173v; Bowiem tho [męstwo] ſpráwuie/ że ludzie cáłą chęcią zwykli ſie kuśić o rzecży vcżćiwe/ poważne/ y przyiemne: ſzkárádnymi/ nieucżćiwymi/ y ſproſnymi brzydząc ſie Phil B4.

W przeciwstawieniach: »brzydki, szpetny ... przyjemny« (2): iáko tho wſzytko com do tych cżáſow mowił brzydkie ku ſłuchániu tym pánom było: ták záſię milcżenie moie/ mnimam iż będzie ich miłoſciam bárzo przyiemne. GórnDworz H3v; WysKaz 45.

Wyrażenia: »słowa, rzecz, mowa przyjemna(-e) (niech będzie)« = verba dulcia Vulg; blanda PolAnt [szyk 5:3] (4:3:1): BierEz H4; [Kalistenesa] Ariſtoteles ku Allexendrowi poſłał, aby iego poradnikiem był, y napominał go [...] żeby przyiemne rzecży mowił ktoreby od Allexendra z radoſcią były przijęte. BielŻyw 103; Leop Prov 7/5; BibRadz Is 30/10; GórnDworz Mm2; Vſłyſzyćie wdźięczny głos/ y przyiemné ſłowá/ po których ſobie teſkni biédna moiá głowá KochPieś 9; GrochKal 9; WujNT Col 4/6. [Być może to wyrażenie zawiera elementy znacz. 2.]

»uszom przyjemno« [w ocenie formy językowej] (1): ále ia proſtak ánim mogł/ áni theż mogąc/ ważyłbym ſie był tego [wiernego tłumaczenia włoskiego tekstu]: bo widzę żeby to vſzom Polſkim przijemno nie było. GórnDworz Bv.

Szeregi: »lekki a przyjemny« (1): á brzemię moie/ to ktore ia ná was wkłádam/ ieſt bárzo lekkye á przyiemne [iugum enim meum suave est, et onus meum leve Vulg Matth 11/30] RejPos 289.

»przyjemny, (a) miły« [szyk 1:1] (2): LubPs bb4 marg; Możeſz być przyiemnieyſza miłość/ milſzy płomień/ nád then kthory ſie z widzenia naywyſzſzey pięknośći rodzi? GórnDworz Mm5. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»piękny, przyjemny« (1): Ecce quàm bonum et quàm iucundum. Iáko rzecz piękna/ iáko rzecz przijęmna Pátrzáć/ gdźie miłość pánuie wzaięmna KochPs 196.

»wdzięczny a (i) przyjemny« [szyk 7:1] (8): DZiwnie wdzyęcżny á przyiemny ieſt ten Pſalm/ kthory w ſobye zámyka opowiedánie wielkich dobrodzyeyſtw páńſkich LubPs F3, P2v; Aureola oratiuncula, Wdzięczna á przijemná powieść. Mącz 21c; ácż w tym co miło nierowno ſie cżłowiek rychley záwiedzie/ bo rzecży wdzięcżne á przyiemne pſuią rozſądek. GórnDworz Ii6, C4v, Mm2; RejPos 170v; KochPieś 9. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

W przen (3): O wſzechmogący miły Pánie [...] iárzmo to twoie bárzo wdzyęcżne á bárzo przyiemne. RejPos 170v, 289; TAk nas woła ſam Syn Boży [...]. Weźḿćieſz ná ſię iárzmo moie/ złożćieſz z śiebie złośći ſwoie/ bo wiećie iák ieſt przyiemne ArtKanc P4v.
αα. O człowieku: mile widziany, dobrze przyjmowany; lubiany; sympatyczny; mający urok osobisty; też: sławny, znany ze swych zalet (28): FalZioł I 102d; Każdy ktory panuie ma być cichy á przyiemny, dla tego aby go tim więcej wpocżciuoſci miano, niżbygo [!] ſie bano. BielŻyw 10; GórnDworz Ee3; Mądry dla powieśći ſwych bywá przyiemnym BudBib Eccli 20/13.

przyjemny komu (12): [kamień kokoszy zwany alectorius] Zonę mężowi cżyni przyiemną FalZioł IV 47d; RejZwierz 87; Mącz 268a; Zás Aſzerowi rzekł/ Błogosłáwion prze ſyny Aſzer/ będzie przyiemny bráćiey ſwey/ á omacżáć będzie w oliwie nogę ſwoię. BudBib Deut 33/24. Cf Wyrażenie.

przyjemny gdzie (7): MiechGlab 27; ná ſztych ie [szkodców] wydayćie. W cżym wierną vcżyńćie y Pánu poſługę/ Y ſobie wiecżną ſławę y dobrą przyſługę [!]. V Bogá otrzymawſzy ſobie odnieſiećie/ Y przyiemnieyſzy po wſzech kráinách będźiećie. CzahTr F2v. Cf Przysłowie.

Przysłowie bibl. [Luc 4/24: nemo propheta acceptus est in patria sua; i nawiązania do tego miejsca]: licemiernicy mowili iemu [Jezusowi]: Slychámy ijż wielkié tzuda dzialáſs w Kafarnaum/ dzialáy téż tu w ſwé oytcżyznie. Odpowiedziál pán iezus: Zádny nie ieſt przijemny w ſwé ziemi. OpecŻyw 51; Leop Luc 4/24; my záś ták zacnego mężá/ miedzy námi ſie áż do śmierći báwiącego/ ledwo imię znamy: y prace iego zá nic ſobie ważymy. Lecż ták ſie záwżdy ná niewdźięcznym świećie dźiać muśi/ iáko ſyn Boży ſam ná ſobie tego doznawſzy/ powiedźiał: Zaden/ pri/ Prorok nie ieſt przyiemny w Oycżyznie ſwoiey. ModrzBazBud ¶5; WujNT Luc 4 arg, 24; [BazHist 350]. [Ogółem 5 r.]

W przeciwstawieniu: »wzgardzony ... przyjemny« (1): Lakomſtwo cżyni ludzie wzgardzone á zawiſtne, ale ſzcżodrota przyiemne. BielŻyw 169.

Wyrażenie: »ludziom przyjemny« = probatus hominibus PolAnt [szyk 3:2] (5): [szmaragd] vzdrawia ie [ograżki], przijemnego [uzdrowionego] Bogu y ludziom cżyni. FalZioł IV 58a, IV 48c, 54a; Bo ktory przez ty rzecży [sprawiedliwość i pokój] ſłuży Kriſtuſowi/ ieſt wdźięcżny Bogu/ y przyiemny ludziam. BibRadz Rom 14/18; PaprPan E2. [Cf też β.αα. Wyrażenie BielKom E8v.]
Szeregi: »przyjemny, miły« (1): [urodzony w znaku Jowisza] Cżlowiek bywa ſprawiedliwy/ pocżeſny [...]/ przijemny każdemu mily/ wyſokiey myſli. FalZioł V 51a.

»rozkoszny, przyjemny« (1): (nagł) Nábożná rozmowa ſwiętego Bernata s panem Iezuſem nowo narodzonym dzieciątkiem. Ka: 14 (–) [...] o ſynácżku roſkoſſny nám wielmi przyiemny. OpecŻyw 18.

»sławny i przyjemny« (1): [Garzones] Są ludzie walecżni po wſzytkiey Azijey y też Egipcie dobrze ſlawni y przijemni [in tota Asia et Aegipto acceptabiles] MiechGlab 27.

»przyjemny, (i) wdzięczny« [szyk 2:2] (4): [kamień jaskółczy] noſzącego wdzięcżnego y przijemnego cżyni. FalZioł IV 50b, IV 47a, d; Placeo, Podobam ſie/ Ieſtem prziyemny/ Wdźięczny. Mącz 302a; LatHar 343.

W przen (1): S Kuropátnik zyemiánin/ Kuropátwá k temu. To przyiemni ptaſzkowie/ ſtanowi káżdemu. RejZwierz 87.
ββ. O Chrystusie (1):
Szereg: »przyjemny i ucieszny« (1): O Pánie Iezu Chryſte/ Krolu dźiwnie przyięmny y vćieſzny/ wſpámiętay ná onę żáłość/ ktorąś vćierpiał LatHar 294.
β. W ocenie boskiej: łaskawie przyjęty; często: uznawany za właściwy sposób oddania czci; pinguis Vulg (159): PatKaz III 100; WróbŻołt 19/4, G2; LubPs B3v; Offiárá ſpráwiedliwego przyiemna ieſt/ á pámiąthki iego nie zápomni Pan. Leop Eccli 35/9; WujJud 185 marg, Mm6v; BudBib Eccli 35/7; ktory [Pan Chrystus] nas pierwey vmiłował/ y ſámego śiebie ná ofiárę przyiemną wydał. CzechEp 201; twoim doſyć vcżynieniem ſpráwiłeś to/ áby przyięmne były rowne [tj. niewielkie] pokuty y prace moie/ ziednocżone z pokutą y pracą twoią/ dla mnie/ y zá mnie przez trzydźieśći lat y puł cżwártá podiętą. LatHar 147, 13; WujNT Rom 15/16, s. 693.

przyjemny u kogo (6): Abowiem pan bog ták o takim powiáda káżdem/ iż gdy on práwie vmiłował mnie [...] vmocnię náwſſem ſtan iego/ áby on też znał iż to ieſth vmnie przyiemno iż on vmiłował imię moie. RejPs 136v; BibRadz Ps 49 arg; RejPos 71, 309; Ale gdy dobrze cżyniąc bywaćie trapieni: á przedſię to ſkromnie ćierpićie: tedy tá rzecż ieſt przyiemna v Bogá CzechRozm 233; Zywot iego [św. Bonifacjusza]/ iáko ná Kápłáńſkim ſtanie był świętobliwy/ á v Páná Bogá przyiemna ſłuſzbá iego: z wiela ſię rzecży cudownych pokázowáło. SkarŻyw 527.

przyjemny komu (83): Tatz ieſt ona panna oſobné cżyſtoſci/ ktoré panieńſtwo bylo bogu przyiemno. OpecŻyw 183, 26v, 46, 64, 88, 160 [2 r.]; BierRozm 18; WróbŻołt B2, S, V, 103/34; iedno tobie ofiaruię ſkruſſone á pokorne ſerce wiedząc iż to tobie ieſt ná przyiemnieyſſa ofiárá á nigdy od ćiebie niebywa odrzuconá. RejPs 77v, 55v, 60v, 65, 76, 83v (9); SeklWyzn b4; SeklKat N2v; [Zakon jest dla grzesznych, nieposłusznych] Abowyem tákye zakon od złoſci á wyepłnyánya ſwey woley powćyąga. A yednák to iż ſye ponyekąd ponyewoley dźyeye/ bogu przyemno nye bywa. KromRozm II n2, l2v, l3 [3 r.], p2v; KromRozm III B4v; LubPs A2v, Lv marg, M3 marg, S4v marg, ff4v; KrowObr 150v, 156, 170v, Leop Lev 8/28; BibRadz I 5b marg, Zach 7 arg; Wſzákże ty rzecży [o bogach pogańskich] mądry cżłowiek v ſiebie roſtropnie záchowa/ iáko ku náuce godne/ ále nie iáko Bogu przyiemne BielKron 25; HistRzym 41; Káżdy poſthępek cżłowieká wiernego przyiemny ieſt Panu. RejPos 309 marg, 170v, 198v; RejZwierc 187; WujJud 185, 222; WujJudConf 185; Synowie/ bądźcie poſłuſzni rodzicom ſwoim we wſzytkim/ ábowiem tá rzecż przyiemna ieſt Pánu Bogu. RejPosWstaw [414]; iż my ſámi z ſiebie/ áni cżynić/ áni pocżąć/ áni nákoniec pomyſłić [!] możemy tego/ coby było dobre y Bogu przyiemne ieſliby BOg ſám tego w nas nie zácżął CzechRozm 214, 215v, 249v; KarnNap Gv; ieſli vcżynkámi Bogu przyiemnemi żywotá náſzego nieozdobimy/ żadney nádźieie możemy niemieć o zwyćięſtwie. Boć Bog vżywa posługi obcych narodow ná ſkaránie złośći ludu ſwego. ModrzBaz 108v; KochPs 77; CzechEp 49, 291, 358; ZawJeft 34; O Przenaświętſza Troyco/ rácż przyiąć tę (niepokaláną á máieſtatowi twemu Boſkiemu dźiwnie przyięmną) ofiárę/ ktorą tobie (z ſługámi twemi/ kápłany) oddáiemy LatHar 107, 76, 156, 272, 276, 301 (10); Odćięty od kośćiołá nic Bogu przyięmnego czynić nie może. WujNT 369 marg; iż rzecz ieſt dobra y Bogu przyięmna/ z domow ſwych ná mieyſcá święte y nabożne chodzić WujNT 430, 89 [2 r.], 103, 122, Rom 12/1, s. 693, 1.Petr 2/5, Zzzzz2v; PowodPr 66; SkarKaz 350b.

przyjemny przed kim, przed oblicznością czyją (9): WróbŻołt G2; Bo wten czás obroći ſie miłoſćiwie pan náſz ku prozbie pokornych ſwoich/ á będzie przed nim ich wołánie przyiemne RejPs 149; Leop 2.Par 14/2, 1.Tim 2/3; żebyſmy ſpokoyni y ćichy żywoth wiedli/ we wſzelákiey pobożnośći/ w czyſtośći. Boć to dobra rzecz ieſt/ y przed Bogiem zbáwićielem náſzym przyiemna y wdźięczna (marg) Kthára rzecz ieſt wdźięczna v Paná Bogá (–). BiałKat 196; WujNT 1.Tim 2/3, 5/4, Hebr 13/21; Tymże obycżaiem z ſtrony doſyć vcżynienia/ karnośći y rozmáite vtrapienia/ ktore my ábo kto iny zá nas cżyni/ áby były przed oblicżnośćią Páńſką przyiemne/ krew Páná Chryſtuſowá ſpráwuie. WysKaz 32.

przyjemny w oczu czyich [= komu] (1): ieſlibych był dziſia iadł ofiárę zá grzech/ izaliby to było przyiemno (marg) Wlaſnie/ dobrze. (–) w ocżu Iehowy [placuit in oculis Domini]? BudBib Lev 10/19.

N sg f w funkcji orzecznika: »przyjemna, przyjemniejsza« (2): Pocżątek żyćia dobrego cżynić ſpráwiedliwość przyiemnięyſza ieſt bárźiey niż ofiárowánie ofiar. KołakSzczęśl B3v; ábyſmy ćichy y ſpokoyny żywot wiedli we wſzelákiey pobożnośći y czyſtośći. ábowiem to ieſt dobra y przyięmna [bonum est et acceptum] przed Bogiem zbáwićielem náſzym WujNT 1.Tim 2/3.

W połączeniach szeregowych (3): Gdyż w Antychriśćie y w ſektách iego/ od ſtopy nożney/ áż do wierzchu głowy nie máſz nic zdrowego/ nie máſz nic dobrego/ y Bogu y Chriſtuſowi miłego/ y przyięmnego. CzechEp 358; cokolwiek ieſt prawdźiwego/ cokolwiek poczćiwego/ cokolwiek ſpráwiedliwego/ cokolwiek świętego/ cokolwiek przyięmnego/ cokolwiek dobrey ſławy [...] to obmyślayćie. WujNT Philipp 4/8, Rom 12/2.

W przeciwstawieniu: »przyjemny ... przykry« (1): ijż wdzięcżnoſtz dobrodzieyſtwa/ ieſt milému bogu wielmi przyiemná/ a zaſie niewdzięcżnoſtz przykrá. OpecŻyw 64.

W porównaniu (1): Bądźći przyyemna Pánye modlitwá moyá ták/ yáko kádzyenye przed tobą. KromRozm II l2v.

Szeregi: »przyjemny i lubiezny« (1): Potym powſtawſſy/ na oltárzu dziecię [Jezusa] polożyla. Niebyla ofiara bogu oyttzu od pocżątku ſwiata przyiemnieyſſá ij lubieznieyſſá/ anij będzie do ſkoncżeniá ſwiata iako ta. OpecŻyw 26v.

»miły, (a, i, ani) przyjemny« = acceptus, placens Vulg [szyk 4:1] (5): OpecŻyw 46; RejPs 65; Iż [Żołtarz Panny Maryjej] ieſt milſzy y przyiemnieyſzy Troycy Swiętey [niż Żołtarz Dawida Proroka]/ y ku vtzynieniu zá ſwe grzechy doſtáthetznieyſzy? KrowObr 156; CzechEp 358; WujNT Philipp 4/18.

»przyjemny i rozkoszny« (1): chwały y rane y wiecżorne, ktore thobie będą działac, ty tobie będą przijemne y roſkoſzne. WróbŻołt V.

»wdzięczny a (i) przyjemny« = bonus et acceptus Vulg [szyk 14:2] (16): Bo opowyedánie Ewányeliey ſwiętey/ á wyznawánie w pioſnkách/ w Pſalmiech/ możnośći Páńſkiey/ tho ieſt záwżdy nawdzyęcżnieyſza á naprzyyemnieyſza chwałá w zebrániu kościołá ſwięthego/ Pánu Bogu. LubPs A2v; Leop 1.Tim 2/3; BibRadz I 5b marg; RejPos 54, 171, 176v, 198v, 309; BiałKat 196; RejZwierc 124v; WujJud 222; áby zá zaſługami błogoſłáwioney záwſze Pánny y mátki twoiey Máryey/ y wſzytkich S. tá moiá ſpowiedź byłá tobie wdźięcżna y przyięmna LatHar 156, 301; WujNT 89 [2 r.], 122.

Iron. (1): A to ſobie ſnadź mamy zá nawiętſzy poſth á zá naprzyiemnieyſzą ſłużbę Bożą/ gdy z wielką trudnoſcią á z wielkim kłopotem nábywamy ſobie nowych á wymyſlnych potraw á żywnośći RejPos 71.

W przen (1): Będzye záwżdy Pan s tobą w tey to łodce twoiey/ iż ſie zánorzyć áni pogrążyć w niey nigdy nie będzyeſz mogł. A przynieſieſz y pozyſzcżeſz wdzyęcżny á przyiemny obłow Pánu ſwoiemu. RejPos 176v.
αα. O człowieku: wybrany, ulubiony przez Boga (39): nie racz miły panie nas zamiatowac od łaski ſwoiey owſſem tak nas ſobie ſprawowac iako by nas ſobie vczynił godnem a przyiemnem ſtworzeniem ſwoiem. Amen. RejPs 153v; LatHar 566; Ktory nas przenáznáczył [...] ku chwale ſławney łáſki ſwoiey/ przez ktorą nas przyiemnymi vczynił [gratificavit nos] w namilſzym Synie ſwoim WujNT Eph 1/6, Tit 2/14.

przyjemny komu (31): ktory wydał ſam ſiebie za nas/ aby nas wykvpił od wſzelkiei złoſci/ á v cżynił nas lud ſobie przyiemny SeklWyzn b4v; RejPos 106, 176v; LatHar 17, 28, 204, 455. Cf »przyjemny (Panu) Bogu«.

Wyrażenie: »przyjemny (Panu) Bogu, u (Pana) Boga, przed oblicznością Boga« = acceptus Deo Vulg, PolAnt; gratus Deo, placet Deo Vulg [szyk 14:13] (23:3:1): Tako ij my dzialatz mámy/ chcemyli bytz pokorni ijbogu milému przijemni. OpecŻyw [34]v, 45; PatKaz I 6, 16v; KromRozm II m2, o3v; KromRozm III B4v; Wſzytko ſie mu dobre rodzi/ Kto drogą miernośći chodzi/ Ma zdrowie pámięć doſtátek/ [...] W ſwoich rzecżach oſtrożnieyſzy/ Ludzyem Bogu przyiemnieyſzy BielKom E8v; LubPs Gv; Leop Tob 12/13; gdyż on ſam ſiebie wydáć racżył dla nas/ áby nas ſobie vcżynił lud ocżyściony á przyiemny przed oblicżnoſcią Bogá Oycá ſwego niebieſkiego. RejPos 220, 139v; BiałKat 378v; KuczbKat 425; WujJud 209v; że on [Chrystus] ieſt thá łáſká Boża zbáwienna/ [...] przez kthorą sſtawamy ſię przyiemnemi Bogu Oycu náſzemu niebieſkiemu RejPosWstaw 22, 21v, [213]; BudNT Act 10/36[35]; CzechRozm 210v, 211; SkarŻyw 328; iż ſię Bog ná oſoby nie ogląda: ále w káżdym narodźie kto ſię go boi á czyni ſpráwiedliwość/ ieſt v niego przyięmnym. WujNT Act 10/35, s. 159, Act 7/20, s. 440, Rom 14/18.
Szeregi: »miły i przyjemny« (1): iż ieſt dwoiáki koſcioł/ tho ieſt/ koſcioł wiernych Páńſkich y koſcioł ludzi złośćiwych. [...] tu káżdy obacży ná oko/ ktory ieſt milſzy y przyiemnieyſzy Pánu Bogu. LubPs Gv.

»wdzięczny i (a) przyjemny« [szyk 3:1] (4): RejPos 318; RejPosWstaw 21v; O Troyco święta/ rácż mię wyſłucháć/ y obronić [...] od wſzego złego/ [...] przez modlitwy wſzytkich Swiętych twoich/ ktorzy iedno od ſtworzenia świáta/ máieſtatowi twemu wdźięcżnymi ſię sſtáli y przyięmnymi. LatHar 17, 28.

»przyjemny i zalecony« (1): ále też z rozgrzéſzenia/ które ná ten czás otrzymawamy pewné/ iego [spowiednika] prośbą y modlitwą v Páná Bogá bywamy przyiemni y záléceni. BiałKat 378v.

W przen (1): iáko thu Ewányeliſtá piſze/ iż ſie rwáły ſieći ná on cżás onych zwolennikow Páńſkich/ gdy cżynili obłowy w imię ſłowá Páńſkiego. Thákżeć też będą rwáli á tárgáli ſieći twoie ći Sumowie á ći ſrodzy Wielorybowie mocarze á wymyſlácże ſwiátá tego/ [...] ále ſie ty przedſię nic nie lękay á nic ſie nie trwoż boć przedſię zá wſpomożeniem Páná twego zoſtáną w ſiatce twoiey ty wdzyęcżne rybki ktore ſą przeźrzáne od niego/ á ſą ná wſzem przyiemne iemu. RejPos 176v.
2. Życzliwy, przyjazny, łaskawy; acceptabilis, acceptus Vulg; amicus Mącz (18): Mącz 7d; [Modlitwa umierającego] W ręce twoie/ Pánie/ polecam duchá mego [...]. Niechay zábrzmi w vſzách myśli moiey on przyięmny głos twoy/ o P. Iezu: Dźiś zemną będźieſz w ráiu. LatHar 653.

W połączeniach pleonastycznych (2): Richley dobroć/ i łaſka/ richley chuć wzaiemna W tim [pozyskaniu miłości poddanych] ci poſłużyć może/ i ludzkoſć przijemna. KochSat B4v; Dźiękuię tobie/ zá wſzelkie miłośierdźia y litośći wielce przyięmney łáſkáwośći twoiey. LatHar 27.

Wyrażenie bibl.: »czas, rok, lato przyjemne(-y)« = czas łaski; tempus acceptum a. acceptabile, annus acceptus Vulg (7:2:1): záwżdym do cyebye wołał cżáſu przyyemnego/ Wiedząc żeś Bog miłoſierdzia LubPs Q; Leop Luc 4/19, 2.Cor 6/2 [2 r.]; CzechEp 217; LatHar 141; WujNT Luc 4/19, 2.Cor 6/2 [2 r.]; ([św. Augustyn:] Rozdźielaymy te dwá czáſy/ podobno teraz naydźiem czás miłoſierdźia/ á potym czás ſądu.) y Apoſtoł dźieli te dwá czáſy/ mowiąc: (Oto teraz czás przyięmny/ teraz dźień zbáwienia.) SkarKaz 4b.
Szeregi: »ludzki a przyjemny« (1): nierozumiem/ do cżego tych cnot tá páni vżywáć ma/ ieſli do porządku ſwego domowego [...]: cżyli do tey profeſsiey/ kthorąś iey w.m. właſną náznácżył/ tho ieſth/ áby ludzką/ á przyiemną rozmową vmiáłá káżdego zábáwić. GórnDworz X3.

»przyjemny i przyjacielski« (1): Gdy theż [poseł króla polskiego] sthemze Sandziakiem o polya mowil wſpominayącz tho ysz szyą themv doſycz nyedzieye czo Ceſ⟨arz⟩ przesz posla roſkazal. On mv odpovyecz dal nyebarſzo przyemną y przyaczyelſką LibLeg 7/34.

Przen (1): Wieczorna gwiazdo/ [...] Która dźiéwkę od mátki [...] z łoná wydźiéraſz: á dáieſz do ręki Pánienkę młodźieńcowi nieubłágánému: Co Turczyn gorzéy czyni miáſtu dobytému? Wieczorna gwiazdo/ któréy/ ná okrągłym niebie/ Ogień nád źiemią goré przyiemnieyſzy ćiebie: Która ſwoim promieniém małżeńſkié vmowy Vtwiérdzaſz/ co ſtánowią ſpólné ſtárſzé głowy. A nie złączą/ áż keidy płómiéń twóy náſtawa. KochEpitCat 110.
a. O ludziach (2):

przyjemny w czym (1): ták ia dworney pániey tho naprzod zleczam/ áby byłá ludzką/ á przyiemną wrozmowie GórnDworz V8v.

Wyrażenie: »przyjemny gościa« = życzliwy dla przybywających, gościnny (1): przyiemni gośćiá bądźćie ieden drugiego. KołakSzczęśl C.
Szereg: »ludzki a przyjemny« (1): GórnDworz V8v cf przyjemny w czym.
3. Przyjmowany (przyjęty), łatwy do przyjęcia, akceptowany; favorabilis, iucundus, plausibilis, popularis Calep, Cn; acceptus Cn (9): A roſkazánie iego [Pana] przyemne rozweſela vmyſly á wola iego wypełnioná oſwieca oczy záćmyone. RejPs 27v; Z vſth ſſalonego nie będzie przyiemna [reprobabitur] przypowieśc [!] Leop Eccli 20/22.

przyjemny u kogo (1): WysKaz 34; [do tego/ zebi szie [lege: żebyście] bez wszelakich nowich wimowek te wisszey mianowaną dan odsilaly, gdisz zadna wimowka u nas przyemna nie bendzie CorfusDocum 1593 nr 195].

przyjemny komu (2): Vſtáwiliſmy/ iż iedná monetá ma być w kroleſtwie náſzym/ ktora ma być wieczna y wagi dobrey/ ták iżby byłá ludzyom poſtronnym przyiemna. UstPraw E2v; SarnStat 405.

[W połączeniu szeregowym: Lecż oni ná ktore ty [lege: to] należało/ żadney o tem rozmowy mieć z námi niechćieli/ mowiąc/ iż to v nas iuż ieſt ratum, gratum et firmiſſimum, że Chriſtiánin nie może być Vrzędnikiem (marg) Ratum, etc. to ieſt/ pewno/ przyiemno y przemocno. (–) BudUrzęd 4.]

W przeciwstawieniu: »przeciwny a sprosny ... przyjemny« (1): Bo ácż ſą niektorzy heretykámi/ á wſzákże nie vcżą iedno pod Páná Chriſtuſowym imienim [...]: áby náuki ich przećiwne/ á ſproſne/ poważność imięniá P. Chyſtuſowego przyiemnemi vcżyniłá. WujJud 119.

Przysłowie: Pilnoſć czyni miſtrzá przyiemnego. March1 A4v [idem] March3 V4v.
Szereg: »przyjemny, (i) wdzięczny« [szyk 1:1] (2): Calep 813a; która [moneta] ma bydź wieczna y dobra w wadze/ áby innym tym byłá przyiemnieyſza y wdźięcznieyſza [gratior et acceptior JanStat 372]. SarnStat 405.
4. Skuteczny, pomocny, przydatny; acceptus Vulg (9): Niech mi te świątośći będą pomocne [...] ku przyiemney obronie/ przed ſtráſzliwym ſądem twoim. LatHar 211.

przyjemny komu (4): OpecŻyw 191; Zdáło miſye [nauczyć] [...] czego ſye krzeſciyáńſki człowyek dźyerżeć ma/ áby wymyſłow á dum ludzkich [...] zá ſłowo Boże nye przymował. Co dali bog wrychle ſye ſtánye/ yeſli tá praca náſſá ludźyom przyemna będźie. KromRozm II a2v; WujNT Rom 15/31, s. 573 marg.

W połączeniu szeregowym (1): Dzis cij twoia prátzá ieſt pożytecżná/ plakanijé przyiemné/ wżdychanijé wdzięcżné/ żalowanijé doſytz dzialaiącé ij ocżyſciaiącé. OpecŻyw 191.

Przen (1): wźiąłem przedśię nápráwić/ á w porządek przywieść/ Lékárſtwá końſkie/ od tegoż Wydawce podáné/ ktoré téż nie mniey pobłąkáne były/ iáko y przeſzłé lékárſtwá Ludzkié/ á wſzákże iákokolwiek nieporządnie/ kiedy wżdy pożythecznie/ będźie iego śianié/ iáko y mé żniwo ná targu przyiemné. SienLek 164v.
α. Którego spożywanie jest zdrowe na coś [czemu] (3): Iego [echinusa] mięſo ieſth żołądkowi barzo przijemne/ y żywot odmiękcża. FalZioł IV 34c, I 156a, II 108b.
5. Pomyślny (1): (nagł) Złączenye Saturnuſſá (–) Dnia tego nicz nyepoczynay/ [...] bo ieſt zły czaſz. (nagł) Szeſny Saturná (–) Dzyeny przyiemni/ przyłęcz ſzye ſtarym/ radczom/ oraczom/ zyemię kopay. Goski A2.
6. Należny (1): Niektorzy s kſiążąt Dariuſowych [...] ſprziſięgli ſie weſpołek áby Dariuſa zábili/ mniemáiąc áby mieli wziąć przyiemną zapłátę [acceptabilem remunerationem] od Alexandra. HistAl F8.
7. Zaraźliwy; przen (1): Nie dáy iedno z nią [żoną] ſpołkow niepotrzebnym bábam/ a owym ſzcżebyetliwym wſzetecżnym ſąſiádam. Bo wierz mi ieſli ktory ieſt wrzod przyiemnieyſzy/ Nie inácżey by Fráncá/ á iście nie mnieyſzy/ Bo gi trudno wykurzyć kiedy pocżnie łámáć [...]. Bo puść ty owcę zdrową gdzye párſzywa będzye/ Vźrzyſz á onáć o płot chodząc grzbyetem gędzye. RejWiz 59v.

Cf NIEPRZYJEMNY

ZCh, AN