Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZYKŁADEK

Następne hasło: PRZYKŁADNIK »

PRZYKŁADNIE (8) av

a jasne; e prawdopodobnie jasne (tak zwykle w -e av).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde bez cytatu.

Znaczenia

1. Wzorowo, w sposób godny naśladowania (3)
2. Kierując się pozytywnym wzorem (2)
3. Za pomocą przykładów (2)
4. Przenośnie, alegorycznie (1)

1. Wzorowo, w sposób godny naśladowania (3):

Zwroty: »zachować się przykładnie« (1): A ták każdy obácż/ ieſli by to ſłuſzna rzecż byłá/ gdy by Senat tym ktorzy zbytki płodzą/ Biſkup im dopuśćił ſwey woley á thy karał ktorzy ſie záchowáią vććiwie przykłádnie według ſłowá páńſkiego z żonámi właſnymi pod poſłuſzeńſtwem Senatu BielKron 201.

»żyć, żywot wieść przykładnie« (1:1): BielKom D4; A cżego napotrzebniey/ i ſam [synu mój] żiy przikładnie/ Bo poddany za panem zawżdy poydzie ſnadnie KochSat C.

Szereg: »uczciwie, przykładnie« (1): BielKron 201 cf »zachować się przykładnie«.

2. Kierując się pozytywnym wzorem (2):

Zwrot: »przykładnie się sprawować [kim, czym]« = brać dobry przykład [szyk zmienny] (2): Dał Pan Bog tego krolá [Aleksandra Wielkiego] ná ſwiecie wſzem przed ocży/ áby ſie im przykłádnie ſpráwowáli/ nic wiecżnego áni trwáłego áni vſtáwicżnego ná ſwiecie być rozumieli BielKron 127, 333.

3. Za pomocą przykładów (2): Hiſtorie ſą náuką żywotá/ iáko obrázy álbo świece ſpráwam ludzkim w vmyſle świecąc/ oſtrzegáiąc nas od przygod złych/ á ku dobrym przykłádnie wiodąc BielKron 333v.

Fraza: »przykładnie mowiąc« = podając za przykład (1): Gdy woł abo oſieł wpadnie w doł, zaż nieſłuſzno ieſt idz kniemu á pomagać mu, by theż było y w ſwięto (przykładnie mouiąc) BielŻyw nlb 3.

4. Przenośnie, alegorycznie (1): Tropologice, przikladnye BartBydg 249b.

Synonimy: 4. figurate, figurnie, niewłaśnie, zasłonnie.