Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZYPASKA

Następne hasło: PRZYPASOWAĆ SIĘ »

PRZYPASOWAĆ (4) vb impf

Pierwsze a oraz o jasne.

Fleksja

indicativus
praes
	sg
1	przypasuję
2	przypasujesz
3	przypasuje

praet
	pl
3	m pers	przypasowały

impersonalis
praet		przypasowåno

praes 1 sg przypasuję (1). ◊ 2 sg przypasujesz (1). ◊ 3 sg przypasuje (2). ◊ [praet 3 pl subst przypasowały. ◊ impers praet przypasowåno.]

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.: przypasywać – przypasuję.

Znaczenia

1. Umieszczać coś dookoła czegoś, opasywać (1)
- a. [Przewiązywać czymś, otaczać w pasie]
- b. [Powodować, że coś przylega, przyciskać, dociskać (ubiór do ciała)]
2. Przymocowywać, umieszczać coś w pasie (3)
3. [Przymocowywać, przytwierdzać pasem]

1. Umieszczać coś dookoła czegoś, opasywać; subligare Cn [co] (1):

przypasować do czego (1): [Merkury] Ty oſtátnim rátunkiem: gdy rzecży nie ſłużą/ Cżyniſz ochotne nogi y puſzcżaſz ná dłużą: Przypáſuieſz do koſtek podwiąſki ſkrzydláte KlonWor 1.

a. [Przewiązywać czymś, otaczać w pasie:

Zwrot: »odzienie, szatę przypasować«: Nárámiennik.] Było to odźienie zwierzchnie/ od rámion áż do páſá/ bo ie przypáſowano. WujBib 94b; Koſzulę] Tá byłá ſzátá ſpodnia biała/ z biśioru/ którą przypáſowano WujBib 94b.]

b. [Powodować, że coś przylega, przyciskać, dociskać (ubiór do ciała) [co do kogo]:

Szereg: »przyciskać i przypasować«: Wiátr z połnocy ieſt przykry y oſtry/ ktory podrożnemu opońcżą vśilnośćią ſwą odwiewa y odkrywa/ ále nie tylko żeby ią z niego zwiáć miał/ owſzem ią do śiebie [zam. do niego] tym więcey przyćiſka y przypáſuie. GrzegŻarnPos 1597 /53 (Linde s.v. przypasać).]

2. Przymocowywać, umieszczać coś w pasie, do pasa; accingere Mącz, Cn; cingere, praecingere, succingere Cn (3): Accingo, Przipáſuię. Mącz 54a; [Przypáſuię / et przypáſam/ Accingo. Volck Vvv3].

przypasować komu (1): á gdy Krolowi Miecż do boku Arcybiſkup przypáſuie/ mowi: Accingere gladio tuo super femur tuum StryjWjaz D4v.

Zwroty: »do boku przypasować; [bok [w co] przypasować]« = accommodare lateri, cingere latus Cn (1): StryjWjaz D4v; [[Chorebus] Androgeów helm z kutaſy ná śię Y tarcz ozdobną kłádźie/ tákże y bok zaśię W Grécki miecz przypáſuie [laterique ... accommodat ensem II 393] VergKoch 48; [Priam] zbroię/ Dáremnie ná rámioná drżącé kłádźie ſwoie/ Y miecż prózny do boku ſwégo przypáſuie [et inutile ferrum cingitur II 511] VergKoch 52.]

»miecz przypasować; [co] w miecz przypasować« (2): Nad to cżlowiek idąc w drogę/ przypáſuie miecż ſwoy [Et accipit homo gladium suum]/ áby zbiiáł y krádł BibRadz 3.Esdr 4/23; StryjWjaz D4v; [VergKoch 48, 52, 231].

3. [Przymocowywać, przytwierdzać pasem [co na co]: któré [białegłowy] ſzukáiąc tákiéy drógi/ áby po śmierći mężowéy w imieniu zoſtawáły: okázowáły ſye brzemiennymi/ [...] przypáſowáły poduſzkę ná żywot/ áby były miáné zá brzemienné. GroicTyt 56 (Linde s.v. przypasać).

Formacje współrdzenne cf 2. PASAĆ.

LWil