[zaloguj się]
[pdf]

PRZYPATRZAĆ SIĘ (27) vb impf

sie (21), się (6).

-pa- (15), -på- (12); -pa- GliczKsiąż, GroicPorz (3), Leop, BibRadz, OrzQuin, RejZwierc; -på- LubPs, RejPosWstaw, ModrzBaz, WujNT, CiekPotr, KlonWor (2); -pa- : -på- LeovPrzep (1:1), RejPos (3:2), CzechRozm (3:2); drugie a jasne.

Fleksja
inf przypatrzać się
indicativus
praes
sg
1 przypatrzåm się
2 przypatrzåsz się
3 przypatrzå się
praet
sg pl
1 m przypatrzåłem się m pers
f -m się przypatrzała m an
3 m m pers przypatrzali się
f przypatrzała się m an
fut
sg pl
2 m przypatrzać się będziesz m pers
3 m będzie się przypatrzåł m pers będą się przypatrzać
imperativus
sg pl
1 przypatrzåjmy się
2 przypatrzåj się
conditionalis
sg pl
1 m m pers by(s)my się przypatrzali
3 m by się przypatrzåł m pers by się przypatrzali

inf przypatrzać się (2). ◊ praes 1 sg przypatrzåm się (2). ◊ 2 sg przypatrzåsz się (1). ◊ 3 sg przypatrzå się (4). ◊ praet 1 sg m przypatrzåłem się (1). f -m się przypatrzała (1). ◊ [3 sg f przypatrzała się.] ◊ 3 pl m pers przypatrzali się (1). ◊ fut 2 sg m przypatrzać się będziesz (1). ◊ 3 sg m będzie się przypatrzåł (1). ◊ [3 pl m pers będą się przypatrzać.] ◊ imp 2 sg przypatrzåj się (4). ◊ 1 pl przypatrzåjmy się (1). ◊ con 3 sg m by się przypatrzåł (4). ◊ [1 pl m pers by(s)my się przypatrzali.] ◊ 3 pl m pers by się przypatrzali (1). ◊ part praes act przypatrzając się (3).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVII w. s.v. przypatrzyć się.

1. Pilnie patrzyć na kogoś a. na coś, przyglądać się, obserwować; intueri Vulg; videre PolAnt [w tym: komu, czemu (7)] (10): domá z ſlużebniki/ s párobki/ kart/ koſtek/ [syn] gráć ſie przyłoży/ chocyaby ich też ſnadź wręku nyemyał/ yedno by ſie tem tylko ktorzyby gráli przypátrzał. GliczKsiąż I7v; BibRadz Dan 7/4; Im bárźiey ſię przypatrzam, tym mniey twarz człowieká Tego mi ſię podoba CiekPotr 67; KlonWor 27; [Czemu ſie Wiślne Nimphy przypátrzáły śliczne A. Zbylitowski, Na krzciny ... Władysławowi III, Kraków 1595, )(2v (Linde s.v. przypatrzyć się)].

[Ze zdaniem dopełnieniowym: A théż thám wieśći o náſzéy Polſzce/ iż ieſli to prawdá/ lepiéy z dáleká ſłucháć/ niżli ſye domá temu/ co ſye dźieie/ á dźiać ma przypátrzáć. SolikZiem A2v.]

Zwroty: »przypatrzać się z daleka« (1): Gdy kto ſobie podpiwſzy ćiſka potroynymi/ A dobywa pieniędzy rękoma hoynymi: Przypatrza ſię złodźieiek dowćipny zdáleká/ A z nożem wybruſzonym przyſtępuie z lekká. KlonWor 36.

»pilnie (a. [pilno]) się przypatrzać« [szyk zmienny] (2): kthoremu [dziecku] gdym ſie tym pilniey przypátrzáłá [quem diligentius intuens] w iáſny dzień/ doſſlám thego że nie ieſt on moy ktoregom porodziłá. Leop 3.Reg 3/21; LeovPrzep H4v; [Stany wielkie/ odtwieráią á ćiągną ku ſobie ocży y vſzy ludzkie/ á czokolwiek vcżynią/ pilnie ſye káżdy przypatrza/ ták że ſye y ſłowo ich zátáić niemoże. LorichKosz 22 (Linde s.v. przypatrzyć się); Ná co Turnus powié/ Przypátrzáiąc ſie pilno ſtráſzney białéygłowie [oculos horrenda in virgine fixus XI 507]: [...] VergKoch 325; ZbylDroga C3v].

Szereg: »dziwować się abo ([i]) przypatrzać ([się])« [szyk zmienny] (1): Zadney rzecży więcey niema prágnąć cżlowiek Chrześćijáńſki/ iedno mieć onego coby ſię dźiwował ábo przypatrzał iego ſpráwam á chwalił ie [habere spectatorem et approbatorem suarum actionum] ModrzBaz 135v; [WerReguła 24].
a. Patrząc, oglądając poznawać, oceniać, wyrabiać sobie zdanie na ten temat (odcień pośredni między znacz. 1. i 2.) (2): Doświadczy tego káżdy kto ſye będźie przypátrzał ſpráwam Sądowym [...]/ iż rzadka ſpráwá tą drogą idźie/ iákoby wedle Práwá właſnie idź miáłá GroicPorz B4.
Zwrot: »z podziwieniem się przypatrzać« (1): Abowiem ſthąd [tj. z szacunku rodziców wobec przełożonych] przychodzi/ że y dzyatki tym wſzytkim s podziwieniem ſie przypatrzáiąc/ vcżycielom ſwym tym poſłuſznieyſze być muſzą RejPosWstaw [412]v.
2. Rozmyślać, rozważać, zastanawiać się nad czymś, też za pośrednictwem tekstu [w tym: w imp skierowanym do czytelnika, zwracającym uwagę na najistotniejszą sprawę, szczegół (4); czemu (15)] (16): Aby drudzy młodſzy ieſzcze ſye w.W. ſpráwam/ rozumowi/ wymowie/ cnoćie/ świętobliwoſći/ długo przypátrzáli/ á przypátrzáiąc ſye/ wzor ſobie á kſtałt [...] z w.W. bráli. GroicPorz B; OrzQuin X4; Ale ſie nie trzebá było ná tych ſámych ſłowách wieſzáć/ lecż ſie y temu co tám dáley ſtoi przypátrzáć potrzebá było CzechRozm 116; A ieſlićby ieſzcże y to nie doſyć cżyniło/ więc ſie też y dźiewiątey kápitule przypatrzay CzechRozm 169v, 129v, 147v; [Przełożeni [...] będą ſie ſwym powinnoſciam przypátrzáć HerbNauka v6v; HerbOdpow T3].

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: temu (1); iż (1), jeśli ‘czy’ (1)] (2): Bądźcie iáko źwierciádłem cżłowieku káżdemu/ By káżdy cżytáiąc was przypátrzał ſie temu/ Ieſliż zmázy nie nośi ná ſwym nędznym ciele RejPos C4v, 285.

Zwroty: »dobrze się przypatrzać« (2): A Coż nas w tym vwodzi iedno miły ſwiatek/ Ktory kwitnie przed námi iáko piękny kwiatek [...]. A właſnie go ſpeluncam latronum przezwáli/ Oni Mędrcy co ſie mu dobrze przypátrzáli RejZwierc 269v; CzechRozm 51v.

»przypatrzać się pilno« (1): Przypátrzayże ſye też tu pilno/ proſzę ćię/ onym cudom ná powietrzu widźiánym poſcie roku látoſiego LeovPrzep a4v.

[Szereg: »przypatrzać się i przysłuchać«: na który [sejmik] zjachaliśmy się [...] dlatego, jakobyśmy się rzeczy i sprawie samy przypatrzali i przysłuchali, jeśliby co na nim stanowiono beło AktaSejmikPozn 1587/64]
a. O Bogu i Jego działaniach (4): Lecż gdy ſie ya przypatrzam twey dziwney możnośći [...]. A wżdy chocyażeś yeſt Pan ták możny od wyeká/ Przedſię tu nye przepatrzaſz nędznego cżłowyeká LubPs C.

przypatrzać się czym (1): Piękna á krotka náuká o iedynym boſtwie we trzech perſonach ktoremu ſie więcej wiárą niż rozumem przypatrzáć mamy. RejPos 148 marg.

Zwrot: »jaśnie przypatrzać się« (1): iż záwżdy będzyeſz beſpiecżnie chodził przed Máyeſtatem Páná twego/ á co dáley tym iáſniey przypátrzáć ſie będzyeſz ſwiętemu Boſtwu iego/ y dziwnym ſpráwam iego. RejPos 207.
Szereg: »pytać się, przypatrzać się« (1): Ale oto maſz ſwieżą drogę á tárty gościniec do niego [Pana]/ vciec ſie do ſwiętey kroniki iego/ ktora ieſt ſzyroce nápiſaná o ſwiętym Boſtwie iego/ á tám ſie pytay/ á tám ſie przypatrzay dziwnym ſpráwam iego RejPos 9.
3. Starać się o coś, dbać, doglądać, dopilnowywać [komu ku czemu] (1): y przypatrzaymy ſię iedni drugim [consideremus invicem] ku pobudzániu miłośći y dobrych vczynkow WujNT Hebr 10/24.

Synonimy cf PRZYPATROWAĆ SIĘ.

Formacje współrdzenne cf PATRZYĆ.

Cf [PRZYPATRZAJĄC SIĘ], PRZYPATRZANIE

KO