[zaloguj się]
[pdf]

PRZYPATROWAĆ SIĘ (442) vb impf

sie (328), się (114).

Oba a oraz o jasne (w tym w pierwszym a 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf przypatrować się
indicativus
praes
sg pl
1 przypatruję się przypatrujemy się
2 przypatrujesz się przypatrujecie się
3 przypatruje się przypatrują się
praet
sg pl
1 m przypatrowåłem się, -em, -m się przypatrowåł m pers
3 m przypatrowåł się m pers przypatrowali się
n subst przypatrowały się
fut
sg pl
1 m będę się przypatrowåł m pers będziemy się przypatrować, przypatrować się będziemy
2 m będziesz się przypatrowåł, przypatrować się będziesz m pers
3 m będzie się przypatrowåł, przypatrować się będzie m pers przypatrować się będą, będą się przypatrować, będą się przypatrowali
imperativus
sg pl
1 przypatrujmy się
2 przypatruj się przypatrujcie się
3 niech, niechåj się przypatruje niech, niechåj się przypatrują
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy się przypatrowali
2 m byś się przypatrowåł m pers
3 m by się przypatrowåł m pers by się przypatrowali
f by się przypatrowała m an
n by się przypatrowało subst by się przypatrowały

inf przypatrować się (69). ◊ praes 1 sg przypatruję się (16). ◊ 2 sg przypatrujesz się (3). ◊ 3 sg przypatruje się (20). ◊ 1 pl przypatrujemy się (7); -emy (1), -(e)my (6). ◊ 2 pl przypatrujecie się (1). ◊ 3 pl przypatrują się (23). ◊ praet 1 sg m przypatrowåłem się, -em, -m się przypatrowåł (12). ◊ 3 sg m przypatrowåł się (16). ◊ 3 pl m pers przypatrowali się (12). subst przypatrowały się (2). ◊ fut 1 sg m będę się przypatrowåł (2). ◊ 2 sg m będziesz się przypatrowåł (3) RejPos (2), RejZwierc, przypatrować się będziesz CzechRozm (2). ◊ 3 sg m będzie się przypatrowåł (2) RejWiz, RejPos, przypatrować się będzie RejAp (1). ◊ 1 pl m pers będziemy się przypatrować RejPos (1), przypatrować się będziemy JanNKar (1). ◊ 3 pl m pers przypatrować się będą (3), będą się przypatrować (3), [będą się przypatrowali]; przypatrować się będą BudBib, NiemObr; będą się przypatrować RejAp; przypatrować się będą : będą się przypatrować RejPos (1:2). ◊ imp 2 sg przypatruj się (64). ◊ 3 sg niech, niechåj się przypatruje (7). ◊ 2 a. 3 sg przypatruj się (2). ◊ 1 pl przypatrujmy się (15). ◊ 2 pl przypatrujcie się (9). ◊ 3 pl niech, niechåj się przypatrują (3). ◊ con 2 sg m byś się przypatrowåł (8). ◊ 3 sg m by się przypatrowåł (12). f by się przypatrowała (2). n by się przypatrowało (1). ◊ 1 pl m pers bychmy się przypatrowali (12). ◊ 3 pl m pers by się przypatrowali (11). subst by się przypatrowały (3). ◊ part praes act przypatrując się (93), przypatrująć się (1); -ąc : -ąć MycPrz (1:1).

Sł stp brak, Cn: przypatruję się, Linde bez cytatu: przypatruje się s.v. przypatrzyć się.

1. Pilnie patrzyć na kogoś a. coś, przyglądać się, obserwować; też widzieć, być naocznym świadkiem; considerare PolAnt, Modrz, Vulg, Cn; intueri Calep, Vulg, Cn; videre PolAnt, Vulg; inspicere Modrz, Cn; prospicere PolAnt; observare Modrz; aspectare, aspicere, contueri, spectare Calep; contemplari, perspicere Cn [w tym: komu, czemu (101)] (136): Chłopyętá gdy go [Rurała] obacżyły/ [...] yęły mu ſie przypátrowáć GliczKsiąż H7v; RejWiz 76; RejZwierz 64v; Nie dźiwuyćieſz ſię themu we mnie żećiem ieſt przycżerńſza/ ábowiem ná mię vderzyło ſlońce (marg) Iákoby chćiał rzec/ [...] nie chćieyćieſz mi ſię przypátrowáć tylko ták z wierzchu/ áni mię wedle ſwego zdánia poſądzayćie. (–) BibRadz Cant 1/5, Dan 7/8, 1.Mach 6/62; GórnDworz E3v, O8v; ktorzy [prostaczkowie] z rádoſcią cżekáli obietnic Páńſkich/ á przypátrowáli ſie ſpráwam iego RejPos 66v; ktorzy [ludzie] byli iedni iuż práwie poználi to ſwięte Boſtwo w cżłowiecżeńſtwie zyáwione/ drudzy ſie mu dopirko przypátrowáli/ á wierzyć poczynáli RejPos 111v, 9, 9v, 76v, 81, 83 (14); Ktorzy ćię vyzrzą przypatrowáć ſię tobie będą/ oglądáią ćię (rzekąc)/ tenli to mąż ktory trząsł ziemią/ y ſtrząſał kroleſtwy? BudBib Is 14/16, Dan 7/8, Eccli 49/10; A ácżkolwiek tákowe wády dworſkie náyduią ſię y miedzy inſzymi ſtany/ ále iż obycżáie dworſkie ſą iáko w ſparze/ káżdy ſię im więcey przypátruie [in oculis omnium maxime positi sunt] ModrzBaz 12v; Oczko 3v; Przypátruyćie ſye murom/ y páłacóm złotym/ Abyśćie mogli opiſáć ie potym. KochPs 72; ktory [Attyla] ſię vbiorem [lege: ubiorom] y oſobie Papieſkiey cżći godney zdumiáły przypátrował SkarŻyw 318, 99 [2 r.], 479, 593; CzechEp 102, 371; á iuż znáczné były Twego męſtwá początki: Kto ſye przypátrowáł/ Káżdyć w té ſłowá/ álbo tym równé winſzowáł/ [...] KochJez A2v; NiemObr 104; KAchná ſyę każe w łáźni przypátrowáć/ Ieſlibych ią chciał nágo wymálowáć KochFr 15, 79; KochSz C; A ten ktory przy piecu śiedźiał/ przypátruiąc ſię temu młodźieńcowi/ ktory gorzałkę ſzynkował/ [...] cżekał co zá koniec miał być oney bieśiády. WerGośc 231; KochPieś 22; PudłFr 66; KochWr 40; bo na nierząd sam wszyscy narzekaią vDworu iakosz y sąm sie potrosze temu przypatruię. ActReg 171; Calep 996a; GostGosp 72; Cżemu [gospodarności A. Gostomskiego] ſie przyiaćiele y ſłudzy przypátruiąc/ vprośili áby kart kilkánaśćie Dozoru domowego nápiſáć kazał GostGospSieb +3v; KochFrag 23; iam ſie w tym [w sprawach wojskowych] nieſchował/ Anim ſie żołniérzowi iák żyw przypátrował. WyprPl A2; LatHar 152, 245; Oglądały grob [Luc 23/55].) Te święte niewiáſty z wielkiego nabożeńſtwá przypátrowáły ſię grobowi/ y ſtrzegły go/ ku czći naświętſzego ćiáłá Páńſkiego. WujNT 293, Luc 1/2, 23/49, Act 3/12, 7/32, 17/23, s. 451 marg; SarnStat 461; A tego [kwiatu] piękne Nimphy vſtáwnie pilnuią Y iego ſię nadobney bárwie przypátruią. WitosłLut A3, A3; KlonFlis H4; [człowiek leniwy i gnuśny] Wſtawſzy idźie do Kárcżmy/ ieſli ma co groſzy. [...] Cżęſto ſię przypátruiąc w karćiętá ſię wpráwi: O ſzcżudłki/ o orzechy: potym groſze ſtáwi. KlonWor 34, 61; PudłDydo A2v.

przypatrować się na co (1): Ták iákochmy tu máło wyſzſzey ſłyſzeli/ iáko ſądy Páńſkie bárzo trudne ſą ku wyrozumieniu/ kto ſie ná nie tylko cieleſnemi ocżymá przypáthrowáć będzie. RejAp 130v.

przypatrować się miedzy kim (1): iż on [św. Maciej] w proſtocie ſwoiey chodził/ dziwuiąc ſie á przypátruiąc ſie miedzy zwolenniki Páńſkiemi onym dziwnym ſpráwam Páná ſwoiego RejPos 289v.

przypatrować się skąd (2): Cżemu [religijnemu przywództwu małego św. Atanazjusza nad innymi dziećmi] ſię z przygody Alexánder Biſkup Alexándryiſki z dáleká/ y z tákiego mieyſcá/ gdzie go widzieć ony dzieći nie mogły/ przypátrował. SkarŻyw 388; CzahTr D3v.

przypatrować się gdzie [= na co] (1): Gdzie miło/ thám ocży/ pilnie ſie przypátruią GórnDworz Cc4v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: temu (1); zaimek pytajny (3), iż (2)] (5): LubPs A2; RejWiz 166; Pátrzayże pilno/ co oni omylacże á oni podſtępnicy wnet vcżynili: wyſtáwili mu [Jezusowi] cżłowieká opuchłego/ przypátruiąc ſie co z nim cżynić będzye. RejPos 225; Oczko 21v; iż nieták tego żáłował [św. Chryzostom] y opłákiwał/ gdy zboyce ćiáłá ludzkie po drogách rozbijáli: iáko gdy ſię przypátrował/ iż dla przeklętego ſrebrá/ złotá/ [...] y Bogá wielka háńbá/ y ludźi wielka ná duſzy zgubá potykáłá. PowodPr 49; [CorfusDocum 1564 nr 124].

W połączeniu tautologicznym: widząc przypatrować się (2): Widząc przypátrowałem ſię [Videbam] áż po zbierano [!] ſtolki BudBib Dan 7/9, Dan 7/11.

W połączeniu szeregowym (1): niechcemy áby który ięzyk miał co nád nas, ieźdźimy do nich [tj. za granicę], vczymy ſie ich: przypátruiemy ſie wſzyſtkiému, y wzór máło nie we wſzyſtkim od nich bierzemy JanNKar Dv.

Fraza: »oczy (oko) się przypatrują(-e)« [szyk zmienny] (4): GórnDworz Cc4v; iż iedno tákie ocży ſą błogoſłáwione/ ktore ſie ták przypátruią temu Boſtwu ſwiętemu/ iáko ſie przypátrowáły ocży ich [apostołów] ſwięte. RejPos 294v, 337v; Iák ſłonecżney świátłośći/ Oko ſię przypátrowáć Nie może: ták krewkośći Ludzkie/ prozno gotowáć Myśl/ máią [lege: myśl mają,] ſłowá/ twe chwały ráchowáć. GrabowSet N4v.
Zwroty: »z bliska się przypatrować« (1): Wolno iéy [duszy w czasie snu człowieka] w niebie gwiazdom ſię dźiwowáć/ Y ſpórnym biegom zbliſká przypátrowáć. KochFr 57.

»z daleka się przypatrować« (5): Iż też to pewnie wiem [...]/ á z dálekám ſie theż gdzyeś [...] przypátrował themu: Iż Pan Bog. W.W. oſobliwą chuć s przyrodzenia ku Muzycze [...] dáć racżył. LubPs A2; RejPos 87, 347v; O ieſliże ieſzcze nie więtſzą przyczynę ma ná nas [Pan] niżli ná ony nędzne Ierozolimczyki/ kthorzy byli ieſzcze nie práwie doyźrzeli woley/ Boſtwá/ y Máyeſtatu iego ſwięthego/ iedno że ſie ták z dáleká przypátrowáli iemu. RejZwierc 195; SkarŻyw 388.

»dobrze się przypatrować« (1): Ktorem [Ulissesa i Menelaosa] ja w dom swoj przyjął i z chucią czestował, A tamem sie obiema dobrze przypatrował KochMon 26.

»przypatrować się głosowi« = skierować wzrok w stronę, skąd dochodzi głos (1): Y przypatrowałem ſię głoſowi ſłow wielkich [Videbam tunc propter vocem sermonum grandium] ktore mowił rog BibRadz Dan 7/11.

»oczyma się przypatrować« (4): Paweł ſwięty [...] tákże y głos ſłyſzał tákże ſie y ocżymá przypátrował dziwney tey wielmożnośći. RejAp AA3, 130v; RejPos 260; muśiał tám podobno X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ przytym być, y rękomá ſię tego dotykáć, y ocżymá przypátrowáć, iż to ták iáko żywą prawdę prowádzi CzechEp 149.

»pilnie (a. pilno) się przypatrować« [szyk zmienny] (9): RejWiz 166; Prot B2; ſpythał go [Tatarzyna] łágodnemi ſłowy Biſkup/ dla cżegoby mu ſie ták pilno przypátrował. GórnDworz P, P, Cc4v; TAmże pod iego [Niedźwiadka, tj. gwiazdozbioru o tej nazwie] grzbietem przypátruy ſye pilnie/ Równéy wadze: ále tá nie gore ták śilnie. KochPhaen 4; Contueor, Fixo obtutu aspicio – Pilno ſzie przipatruię. Calep 254b, 103b; CzahTr D3v.

Szeregi: »dotykać się i przypatrować« (1): y rzekł im [Jezus uczniom]: [...] Oglądayćie ręce moie/ y nogi: żećiem ia tenże ieſt: dotykayćie ſię y przypátruyćie [palpate et videte] WujNT Luc 24/39.

»dziwować się a (i) przypatrować (się)« [szyk 3:1] (4): wſtąpił [Zacheusz] ná drzewo ktore bliſko ſtało/ [...] á z dáleká ſie dziwował á przypátrował onemu dziwnemu cżłowiecżeńſtwu Páná náſzego. RejPos 347v, 289v; ActReg 96; KochFr 57.

»przypatrować się a przysłuchawać« (1): gdyż oni Biſkupi/ Fárizeuſzowie [...] wzgardzáli á poſmiewáli ſie z onych nowozyáwionych ſłuchow á powieśći/ o przyſciu á o zyáwieniu Meſyaſza tego. A nie tylko áby ſie temu przypátrowáć á przyſłuchawáć mieli/ ále [...] zákázowáli o tym mowić RejPos 288.

»albo przypatrować się, albo skosztować« (1): A záwżdy mu [swowolnemu przyrodzeniu młodego człowieka] ſie tego chce/ áby ſie cżemu nowemu álbo przypátrowáło/ álbo go iákożkolwiek theż ſkoſztowáło RejZwierc 18v.

Przen (5): Acz gdy ſię przypátruię tey ſłąwney [!]/ Koronie/ Widzę Okręt ná Morzu co bez máłá tonie. Prot B3v; iż contráfet iey [pięknej twarzy] do ſercá nioſą [oczy]/ á duſzá imie ſie onemu obrázowi z luboſczią przypáthrowáć GórnDworz Mm; CzechRozm A8.

W porównaniu (1): ábyś ſię w nich [w psalmach] iáko w źwierćiedle ſámemu ſobie przypátrował LatHar 158.

Szereg: »dziwować się abo przypatrować« (1): A miey záwżdy then to wdzięcżny obraz męki Páná ſwego przed ocżymá duſze ſwoiey: á nie tylko ábyś ſie mu iedno dziwowáć ábo przypátrowáć miał/ ále przeyźrzy ono ſláchetne ſerce iego RejPos 107.
α. O Bogu (7): Gdyż ieſt ták dobrotliwa tá wielmożność iego [Boga]/ Iż nie cżyni nigdy nic nieſpráwiedliwego. [...] A iáko práwy mocarz ſobie roſkázuie/ Gdy ſie tym ſwieckim burdam dziwnie przypátruie. RejWiz 142; Abowiem Pan thák mowił do mnie/ Vſpokoię ſię á będę ſię przypátrował w mieſzkániu moim/ iáko pogodá po dżdżu BibRadz Is 18/4; RejPos 201, 288v; Lecż Bog oćiec wiecżny/ ſobie ſię przypátruiąc/ rodźi myśl śiebie ſámego CzechEp 256; A Bog wſzelkiey lutośći pełny/ przypátruiąc ſię ſkruſzonemu/ [...] odeymie władzą złym przygodam GrabowSet A3.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Y mówią/ zać to ſą boſkie zabáwy/ Przypátrowáć ſye/ iákie ludzkie ſpráwy. KochPs 108.

a. Patrząc, oglądając poznawać, oceniać, wyrabiać sobie zdanie na ten temat (odcień pośredni między znacz. 1. i 2.) (19): Y owſzem przypátruiąc ſie tu ſtworzonym rzecżam/ ábychmy vznawáli iáka ieſt dobroć Páńſka LubPs X5; Bo ten Philozoph [Teofrastus] y ná dworzech bywał/ y ludzkim ſie ſpráwam przypátrował. RejWiz 63v; Tákże też ty tám przypátruiąc ſie rozlicżnym ſpráwam ludzkim ſnádnie będzieſz mogł rozeznáć co pierzgá á co wdzięcżny miod. RejZwierc 24, A3v, 18v, 24, 160v, Aaa4v; Aleć záprawdę trzebá ſię przypátrowáć obycżáiom tego kto ma być obieran [Omnino mores eius, qui deligendus sit, inspici oportet] ModrzBaz 74; A ktoby nie wierzył [w prawowierność greckiego kościoła]/ kazáli [luteranie] mu tám iácháć do Grecyey/ y tám ſię rzecżam przypátrowáć. ReszPrz 68; GrabowSet A2; JanNKar D2.

przypatrować się na kim [= na czyim przykładzie] (1): Niéchay ſye ná mnie páńſkim ſądóm przypátruią/ Którzy fortunie rząd przypiſuią KochPs 59.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze: zaimek pytajny] (2): A ták tu potrzebá káżdemu mądrémv y bacznemv Pánu/ przypátrowáć ſye doſtawſzy dobrégo cnotliwégo ſługi/ co zá ſługá ieſt Strum R3; ModrzBaz 11v.

Zwrot: »pilnie (a. pilno), z pilnością się przypatrować« [szyk zmienny] (2:1): SLuſznie tedy cźelnieyſzym [!] oſobam [...] bywa roſkazano/ áby z wielką pilnośćią á długo wſzytkiemu śię przypátrowáli [ut animis intentissimis ... omnia considerent]/ [...] obacżáiąc ſpráwę/ o ktorą w rádźie rozbieránie ma być ModrzBaz 26v, 11v; zwiedźiłeś część niemáłą świátá. Przypátruiąc ſye pilno wielkich Królow ſpráwie KochPam 80.
Szeregi: »obaczać a przypatrować się« (1): áby [młodzieniec] pilnie obacżał á przypátrował ſię [ut id observet]/ co też w obcych źiemiách zá obycżáie/ co zá práwá/ co zá kárność/ áby to záſię wroćiwſzy ſię do domu/ vmiał drugim powiedźieć ModrzBaz 11v.

»oględować i przypatrować się« (1): MA to bydź obwárowano: áby którzy ná ſądźie śiedzą pilnie oględowáli y przypátrowáli ſie [intendere et considerare JanStat 438] oſobie/ która czyni iáki zapis SarnStat 758.

»ani przypatrować się, ani się uczyć« (1): ábyś ſie tákim [złym] obyczáiom áni przypátrował/ áni ſie ich vczył RejZwierc 20v.

b. Oglądać Boga w niebie (4): co [tj. nierozdzielność Trójcy św.] tu iáſnie duchowie ſwięći y Anyołowie ſwięći wyznawáią / ktorzy ſie vſtáwicżnie przypátruią temu Máieſtatowi ſwiętemu. RejAp 68v; SkarŻyw 127; W tych ſłowiech okázuie Chriſtus pan/ iż chwałá iego/ nie vſtánie/ ktorey y w onym żywoćie przyſzłym/ wierni ſię przypátrowáć będą NiemObr 112; LatHar 602.
2. Rozmyślać, rozważać, zastanawiać się nad czymś, też za pośrednictwem tekstu; considerare PolAnt, Modrz, Calep, JanStat, Cn; intueri Calep, Vulg, Cn; perspicere Modrz, Cn; contemplari Calep, Cn; videre PolAnt; cernere Modrz; circumspicere, dispicere Cn [w tym: komu, czemu (203)] (230): Bo ſie ten [Solon] przypátrował ludzkim obłędnoſciam RejWiz 170; RejZwierz A2v, A6v; Przypátruie ſię ſpráwiedliwy domowi złośnikowemu BibRadz Prov 21/12; KwiatKsiąż B4v; Ale wierni Páńſcy nic ſie tym beſtiam nie dziwuią/ nic ſie ich wſzetecżnym ſpráwam nie przypátruią RejAp 143v; áleć tu Pan mocno powiedáć racży/ iż ſie tákiemu duchowi przypátruy/ iákiżkolwiek ieſt/ tylko iżby był duchem prawdy RejPos 284, 8v, 231, 284, 304v, 336; A przypátruiąc ſie tey dziwney ſpráwie/ co dáley to więcey ſie o tym zámyſláwáć muśimy. RejZwierc 1v, 18 [2 r.], 18v, 20v, 23v, 104v, 129v; Pilnuy ſtátecżnego/ á przypátruy ſię ſzcżyremu/ bo potym (tákiemu) mężowi pokoy. BudBib Ps 36/38[37]; MycPrz II A; CzechRozm 47v, 90, 161v; ModrzBaz 101; SkarJedn 308, 376; KochPs 179; Pierwey muśi dni cżterdzieśći náſzemu ſię zakonowi przypátrowáć ten/ ktory do nas wſtąpić chce SkarŻyw 134, [236], 310, 362, 383; Gdy ſię dáley nabożeńſtwu Papieſkiemu przypátruię/ y tym więcey w Piſárze iego wglądam/ tym więcey rożnośći/ y pomięſzáney gliny fundámentu ich náyduię. CzechEp 230, 86, 155, 214; KochJez A2; NiemObr 7, 152, 168; ReszList 142; KochProp 15; KochWrJan 18; Przipatruiac ſie dawnem ſprawam w Kroleſtwie tym [...]/ vmiſlelem wam krotko pokazac iako ſie ktoripan [!] przeciwko przodkom naſzem [...] zachowal PaprUp A2; WujNT Hebr 13/7, Aaaaaa2v; Błogoſłáwiony ktory ſię temu [tj. przemijalności dostatku] przypátruiąc w cżás pocżyna rádzić o ſobie. WysKaz 45; JanNKar D4; SarnStat 600 marg; PowodPr 12; Y ſam ſię Zácheuſz ſobie przypátruiąc/ [...] vyrzał iedno wielkie plugáſtwo w domu ſwoim SkarKaz 457b, 387b.

przypatrować się do czego (1): iżem ſie część ze zwyczáiu/ część też z ludzkich przypadkow przypátrował do wſzytkiego/ niechciałem też tego zániecháć/ ábych też wżdy był iákiey pámiątki nie zoſtáwił temu narodowi ſwemu RejZwierc 210.

przypatrować się z czego (2): A tu s tey roſpráwy ſwiętey temu ſie napilniey przypátrowáć mamy/ iáko v Páná nie ieſt żadne brákowánie oſob RejPos 37, 4.

przypatrować się ku czemu (1): pilnieyſze ieſt nam/ ábychmy ſie przypátrowáli ku temu celowi á ku tym kreſam/ ku ktorym Pan rzecż ſwą tu ſtánowić á przywodzić racży. RejPos 300v.

przypatrować się w czym [= w tekście] (6): Cżemu ſie w tym pſalmie napilniey przypátrowáć mamy. LubPs P2v marg, R2v marg, R5v marg; Cżemu ſie w tey Ewányeliey przypátrowáć mamy. RejPos 54v, 20v, 314v.

przypatrować się w czym [= na podstawie czego] (1): ZAcna/ á kiedyś nieprzewyćiężna KOrono Polſka: gdy ſie tobie teraz w tym wálnym zgromádzeniu przypátruię/ [...] niemogę ſie zátrzymáć z onym ſerdecżnym ku tobie áffektem PowodPr 4.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: temu (7); zaimek pytajny (14), iż (3), jeśli, li ‘czy’ (3), jako ‘że’ (1), zaimek względny (1)] (21): Przipatruy że ſię dobrze/ kto ſię na co godzi KochSat C; RejAp 12v, 180v; A thu w tey ſpráwie ſwiętey napirwey ſie mamy przypátrowáć temu/ iż iuż nam przyſzedł ten obiecany krol RejPos 20v; [Józef i Maryja] práwie ſie byli zádziwowawſzj zumieli/ ſłiſząc dziwne rozmowy á dziwne powieśći o dzieciątku o onym/ á przypátruiąc ſie nie tenli to iuż ieſt/ ktory z dawná ſwiátu [...] obiecan y prorokowan był. RejPos 28v, 37, 162, 217v, [219]v, 284, 315, 336; RejZwierc 135, 184v; cżáſu weſołego bądz weſoł/ á cżáſu ſmętnego przypátruy ſię cżemu to Bog nápuśćił. BudBib I 341c marg; MycPrz II A2; NiemObr 98; KochFr 57; ReszList 175; Máłych też rzeczy ktore w ſobie máią zákrytą moc/ nie pomiátaymy: ále ſie temu przypátruymy/ czego inni w nich nie widzą. SkarKaz 84a; tu témi káráktermi nowèmi [...] przypátrowáć ſie będźiemy, co to iest Ortográphia Polſka JanNKar D3.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia bliższego lub do przydawki przy dopełnieniu w zdaniu nadrzędnym [w tym: zaimek pytajny (4), jako ‘że’ (2), iż (1)] (7): Iuż ſie też [wierny] będzye pilnie przypátrował káżdey krześćiáńſkiey powinnośći ſwoiey/ co ſobie á co káżdemu ſtanowi ſłuſznie powinowát ma być. RejWiz A3v; káżdy ſie im [twoim cnotom, królu] niechay przypátruie/ iákiemi cie Pan Bog ieſzcże z młodośći twey Krolewſkiey vpominki á dáry/ opátrzyć á obdárowáć racżył. RejPos A3, 4v, 264v; Tám on miły ſtáruſzek ruſzon tymi ſłowki/ Przypátruiąc ſie ſpráwam oney białeygłowki. Iáką rzkomo pokutę zá grzechy cżyniłá/ A iák chytrze ná oycá ze wſząd záchodziłá. HistLan D2; RejZwierc 18v, 169v; ále przypátruiąc ſie Ludźiem ninieyſzego cżáſu/ iáko ſą rozmáitych rozſądkow/ áffekthow/ y żawiśći [!] [...] widźimy: [...] BielSpr 75v.

W połączeniach szeregowych (6): Ale co my rzecżemy niebożątká/ ktorzy áni ſie pytamy/ áni ſie przypátruiemy/ áni przeſtawamy ná mądroſciach iego [Pana] RejPos 230, 86, 230, 250, [278]; A ták álbo cżytaj álbo ſie wżdy cżego vcż/ álbo ſie cżemu przypáthruy/ á rozeznaway ſobie/ vpátruiąc nadobnie czo lepſze á czo gorſze. RejZwierc 23v.

Zwroty: »dobrze się przypatrować« (2): LEnná/ Zaſtáwy/ Dożywoćia/ Frymárki y Funduſze po Alexándrze [...] odpráwuiąc/ dobrze ſie liſtóm przypátruiąc/ Decretáſmy czynili SarnStat 93 [idem] 85.

»przypatrować się w myślach swoich« (1): iż on [tj. Pan] nieomylnie obiecał dáć mieyſcá tákie ná poſmiech á ná fábułę obcym narodom/ y koſcioły ich [odstępców]/ ták iż ſie będą dziwowáć/ przypátruiąc ſie w myſlach ſwoich/ á pytáiąc ſie co ſie tho nád nimi sſtáło. RejPos 350.

»pilnie (a. pilno), z pilnością się przypatrować« = diligenter considerare Calep, JanStat; diligenter intueri Calep [szyk zmienny] (33:2): Cżemu ſie w tym Pſalmye s pilnoſcią przypátrowáć mamy. LubPs R5v marg, P2v marg, R2v marg; RejWiz A3, A3v; RejZwierz 70; Napierwey tedy każdy z oſobna ma ſię ſwemu vmysłowi pilno przypátrować KwiatKsiąż B; RejAp 12v; A przypátruy ſie pilnie żywotom/ ſpráwom/ á poſtępkom [...] ludzi ſwiętych á wiernych iego RejPos 277v, 4, 37, 217v [2 r.], [219]v, 233, 298, 315; RejZwierc 20, 21, 184; gdyż ſie mądry nie náſáme [!] ſłowá ſpuſzcża/ ále rádſzey rzecży ſie cáley [!] y przedſięwźięćia [lege: przedsięwzięciu] piſzącego pilnie przypátruie. CzechRozm 130v, 191v; ModrzBaz 14, [41]; gdyż w owéy Dyſputácijey/ kthórąſmy o Merkurijuſzu mieli/ náturze á własnośći ſye iego pilno przypátruiąc/ okázáć ſye może/ iáko [...] Oczko 2; KochPs 170; CzechEp 107, 126, 365; CzechEpPOrz *3; Y możeż to X⟨ięże⟩ K⟨anoniku⟩ zgodą iednoſtáyną názwáć? temu to może perſwádowáć/ ktory w ty rzecży nigdy nie wglądał/ ábo ieſli wglądał/ tedy ſię temu pilnie/ y z rozſądkiem nie przypátrował. NiemObr 135, 98; ActReg 31; Calep 251a; SarnStat 758.

Szeregi: »dziwować (a. podziwować) się a (i) przypatrować (się)« = cernere et mirari Modrz [szyk 2:1] (3): SLuſznieby ſie thu miał káżdy pilnie przypátrowáć/ á pilnie ſie podziwowáć tym opátrznoſciam á tym obietnicam RejPos 217v; Iż niech ſie káżdy dziwuie á przypátruie ſie mocy ſmiertelney RejZwierc 169v; ModrzBaz 14.

»nie myślić ani się przypatrować« (1): Boć ſie iedno táki káżdy trwogi boi/ ktory o niey nigdy nie myſli/ áni ſie iey przypátruie/ áni żadney przypráwy nie ma/ czoby ná ſię cżáſu oney nienádzieſzney potrzeby ná ſię włożyć miał. RejZwierc 166.

»przypatrować się i (a) przysłucha(wa)ć« [szyk 2:1] (3): GroicPorz C2v; Słuchayże záſię co piſano w Moiżeſzu á w Prorocech/ nic inego iedno ábyś ſie przypátrował á przyſłuchawał onym obietnicam/ onym wyrokom Duchá ſwiętego RejPos 116, 176.

»rozmyślić się (a. rozmyślać) i (a) przypatrować się« [szyk 1:1] (2): tu ſie przypátruy á rozmyſlay ſobie/ kto to ieſt á iáki to ieſt co to ſpráwiłá ſwięta wielmożność iego. RejAp 180v; RejPos 217v.

»rozważać a przypatrować się« (1): ROzważáiącz ſobie z dáleká/ á pilnie ſie przypátruiąc [...] rozlicżnośći cżáſow dziſieyſzych/ [...] nicz inſzego pewnieyſzego áni náleść áni rozeznáć ſiebie nie vmiem iedno iż [...] RejZwierc 184.

»uczyć się a (i) przypatrować się« [szyk 4:1] (5): iż ich [twoich rodziców] cnot/ przykłádow/ y obycżáiow/ wiele ſie ludzi mogło vcżyć/ y im ſię pilno przypátrowáć. RejWiz A3; Pátrzayże cżego ſie tu vcżyć/ á cżemu ſie tu ſłuſznie przypátrowáć ma káżdy wierny Páńſki. RejPos 319v, 162, 298, 319v.

»uważać i przypatrować się« (1): Lecż káżdy boiący ſię Bogá/ niechay pilnie vważa/ y temu ſię przypátruie/ komu podobniey wierzyć: [...] NiemObr 98.

»wględać i przypatrować się« (1): tedy mię do tego práwie iákoby gwałtem przyćiſnął [ksiądz kanonik]/ żem też w te Kátholiki nowe/ wględáć muśiał/ y onym ſię przypátrowáć. CzechEp 128.

α. O zjawiskach akustycznych (2): przes ktorą vmieiętnośc [!] [śpiewu i gry na instrumentach] rozmaitym przyrodzeniam y mocąm dźwiękow przypatruiemy ſię KwiatKsiąż I3; CzechEp 376.
a. Rozmyślać o Bogu i Jego działaniach (niekiedy z dodatkowym elementem ‘obserwując naocznie ich przejawy’); intelligere PolAnt (96): Nád wſſytkyemi rzekámi mocnye gi [fundament] zbudował [Pan]/ Aby ſie iego mocy káżdy przypátrował. LubPs F3v, M4, R2; Acż ich máło [...]. Ktorzy wzgardzáią niſkość ſwiátá omylnego/ Przypátruiąc ſie ſpráwam Bogá niebieſkiego. RejWiz 76v, 115; RejAp AA4, 55; A ták wolę ia s tymi tłuſzcżámi náſládowáć Páná ſwoiego/ á przypáthrowáć ſie ſwiętemu Boſtwu iego RejPos 83, 9, 11, 56v, 70, 76v (32); Obacżay to Iiowie/ ſtoy/ á przypátruy ſię dziwom Bożym. BudBib Iob 37/14, Ps 27/5; LatHar 386; SkarKaz 84a.

przypatrować się z czego [= na podstawie czego] (2): mamy ſie mu [Panu] przypátrowáć z właſnych dziwow iego RejPos 11, [323]v.

przypatrować się od kogo czego (1): ktore [zbłąkane owieczki] ſie tułáły [...]/ máło wiedząc/ tylko s piſmá á od Prorokow oſthátká ſie przypátruiąc á náſłuchawáiąc/ o ſwiętym Boſtwie iego [Pana]. RejPos [323]v.

przypatrować się czym (3): Abráhám przypátrował ſię Bogu wiárą/ choćiaſz zwierzchu iedno tilko ludźi widźiał. BibRadz I 9d marg; Iáko Pan ty ocży błogoſłáwić racży/ ktore ne [!] tylko ſpráwam iego ále wiárą moczną przypátruią ſie ſwięthemu Boſtwu iego RejPos 207v marg, 294v.

przypatrować się w czym [= w tekście] (2): RejAp 112; Tákże ieſt iákoby iedną przeſtrogą/ áby ktho onych pierwſzych ſłow iego [Izajasza]/ ktore powiedział/ [...] nie chćiał ſobie wedle rozumu ſwego wykłádáć áni ſie ná nich wedle litery wieſzáć: ále ſie rácżey w nich duchowi Bożemu przypátrowáć CzechRozm 135.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): ále nam to ieſt pilnieyſza/ ábychmy ſie temu przypátrowáli/ co Pan nád wiernymi ſwemi á nád ſługámi ſwemi cżynić [...] racży. RejPos 296v.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia w zdaniu nadrzędnym [w tym: zaimek pytajny (2), iż (1)] (3): Thu ſie trzebá w they Roſpráwie pilno przypátrowáć Duchowi ſwiętemu/ co nam tu przez tego Apoſtołá náſzego iáſnie opowiedáć racży. RejAp 112; áby ſie ná potym [...] káżdy wierny iego przypátrował ſwiętemu Boſtwu iego/ iż on [...] może wſzytko co chce vcżynić RejPos 255v, 305.

W połączeniach szeregowych (2): Coż nam tedy ieſt napilnieyſza/ iedno ſie vcżyć/ ćwicżyć/ á przypátrowáć themu Boſtwu w tym cżłowiecżeńſtwie zyáwionemu RejPos 294v, 160.

Fraza: »oczy się przypatrują« (5): A ieſli ten ciemny miſtrz ſtrzeże ocżu nędznego cżłowieká/ áby ſie nie przypátrowáły Boſtwu Páná ſwoiego/ thedy ieſzcże tym pilnieyſzy vſzu RejPos 204; Tákiem ocżom Pan błogoſłáwi ktore ſie przypátruią Boſtwu iego. RejPos 208v marg, 85, 207v, 294v.
Zwroty: »z daleka się przypatrować« [szyk zmienny] (14): Abowiem tho záwżdy bywał obycżay Duchá ſwiętego/ iż poſpolicie pod zákryciem ſwiátu oznáymował táiemnice Boſtwá ſwego/ áby tylko wierni temu ſie z dáleká przypátrowáli RejAp AA3v; iżechmy v niego [Pana] wzgárdzeńſzy á w więtſzym omierżeniu/ niżli ći niewiernicy á ći wymyſlácże zakonu ſtárego/ ktorzy ſie wżdy z dáleká przypátrowáli Boſtwu iego RejPos 230; Iż ia wam moi mili ſynacżkowie dam poznáć táiemnice Boſtwá ſwego/ ále inſzym tylko pod przypowieſciámi/ thák iż ſie będą przypátrowáć y przyſłuchawáć z dáleká/ á nic nie vźrzą áni nie zrozumieią. RejPos 294v, 156, 160 [3 r.], 183, 183v, 184v (13).

»przypatrować się mocno« (1): nic ſie nie lękay á nic ſie nie thrwoż żadnemi omylnemi wąthpliwoſciámi ſwiáthá thego/ á przypátruy ſie mocno ſpráwam Páńſkim RejAp BB6v.

»oczyma się przypatrować« [szyk zmienny] (4): iż tu Ian ſwięty powiáda/ iż ſie obroćił nie tylko áby ſłyſzał/ ále áby widział kto nań woła/ to ieſt/ áby ſie przypáthrował y ocżymá cieleſnemi/ y rozmyſlániem duchownym/ prawdziwemu głoſowi Páńſkiemu. RejAp 12v; A gdy ſie ták wiernie będzyeſz przypátrował á przyſłuchawał tymi vſzymá y ocżymá cieleſnemi temu ſwiętemu Boſtwu iego/ pewnie gi oglądaſz okiem w oko RejPos 207, 182, 207v.

»pilno (a. pilnie) się przypatrować« [szyk zmienny] (3): A tu ſie przypátruy pilno Boſtwu y cżłowiecżeńſtwu Páná ſwego. RejAp 16, 112; RejPos 37v.

Szeregi: »dziwować się a przypatrować (się)« [szyk 7:1] (8): obiáwił ſie [Pan] pogánom á cudzoziemcom/ tylko iż ſie dziwowáli nowym dziwom iego/ á przypátrowáli ſie dziwney możnośći iego. RejPos 37v; Ludzye prośći [...] idą á ćiſną ſie do niego/ z dáleká ſie dziwuiąc á przypátruiąc ſwiętemu Boſtwu iego. RejPos 160, 37v, 126, 204, 245, 319, 351. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»patrzyć a przypatrować się« (1): ále ſie im [sprawom Pańskim] trzebá przypátrzyć ocżymá duſznemi/ [...] ktore ták pátrzą á przypátruią ſie ſwiętemu Boſtwu iego. RejPos 211v.

»przypatrować się a (i) przysłuchawać (a. nasłuchawać, a. słuchać)« [szyk 2:2] (4): Iż to owſzem błogoſłáwieńſzy/ ktorzy nie widząc/ thylko z dáleká náſłuchawáiąc á przypátruiąc ſie ſwiętemu Boſtwu iego/ vwierzyli iemu. RejPos 117v; będą záſlepione ocży twoie/ [...] y ták będą ogłuſzone vſzy twoie/ iż chociabyś też potym rad y ſłuchał y przypátrował ſie/ ále prożno RejPos 197, 207, 294v.

»nie pytać się ani przypatrować« (1): nic ſie nam nie trzebá pytáć áni przypáthrowáć głębokoſciam tym tych dziwnych táiemnic Páńſkich. RejAp 17.

»przypatrować się i rozumieć« (1): iż to ieſt nawdzyęcżnieyſza ſłużbá iemu [Panu] w dzień ſwięty iego/ [...] iżbyś ſie vcżył y przypátrowáć y rozumieć o ſwiętym Boſtwie iego. RejPos [226]v.

»uczyć się a przypatrować« (2): Abowiem toć ſą [...] gotowośći náſze/ vſtáwicżnie wiernie á ſthale dufáć Pánu Bogu ſwemu/ [...] á vſtáwicżnie ſię vcżyć á przypátrowáć ſwiętey woley iego RejPos Ooo4v, 296v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»(nie) widzieć i (ani) przypatrować się« [szyk 1:1] (2): GrabowSet T4; y owſzem wzgárdzone zoſtáią [rzeczy boskie] v tych/ ktorzy ich zákrytey drogośći y zacnośći nie widzą/ áni ſię iey przypátruią. SkarKaz 82a.

»znać a przypatrować się« (1): Doſyćby było nędzniku ábyś thy znał á przypáthrował ſie prawdziwym ſłowom Páná ſwego RejAp 18.

3. Uwzględniać w postępowaniu, podejmowaniu decyzji; zwracać na coś uwagę; considerare PolAnt; advertere, attendere JanStat [w tym: w imp skierowanym do czytelnika, zwracającym uwagę na najistotniejszą sprawę, szczegół (55); komu, czemu (36)] (71): OToż ſie tu przypátruy tey zacney oſobie/ Ktora ieſt wyſtáwiona tu ná ptzykład [!] tobie. LubPs A6; RejWiz A4; RejAp 24v; GórnDworz A2v; A tu dáley ſie przypátruy ieſzcże lepiey záſlepieniu nędznego cżłowieká RejPos 322v, 227, 251, 277, 286, 293; vmysliłem był De Ruina Romani imperij wáſzym Wielmożnoſćią [!] gwoli dáć drukowáć. Ale gdym ſie cżáſowi krotkiemu przypátrował [...]. Przyſzły mi ku ręku Kxiążecżki o Lifflándckiey źiemi KwiatOpis A2v; RejZwierc 31; Dufaiąc ſwey ſtałośći to przedſię niebráli. Iż był [Jagiełło] tákim Tirannem Pańſtw ich ſkaśca k temu/ Przypátruiąc ſie drugi ſpaleniu świeżemu. Ktore im był vtzynił WierKróc Bv; A Ták bráćia święći/ zwánia niebieſkiego vcżęſtnicy/ przypátruyćie ſię poſłáńcowi y árcyoffiárnikowi wyznánia náſzego Chriſtu Ieſuſowi. BudNT Hebr 3/1; NiemObr 124.

przypatrować się na kogo (1): Przypátruymy ſię wſzyſcy ná Syná Bożego/ Iáko śię on tu zniżył ArtKanc B3v.

przypatrować się o czym (1): ktorzy [apostołowie] wſzytkich wobec/ wſzytkiego tego [...] vcżyli. O cżym przypátruymy ſię Apoſtolſkim ſłowom NiemObr 85.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: temu (7); zaimek pytajny (19), iż, że (15), jako ‘że’ (6)] (39): Przypátruyże ſie dáley/ iż nie wiecżnie thá nieſláchetna ſzáráńcża temu nędznemu ſwiátu ſzkodzić ma RejAp 78v, 10, 12v, 23v, 53v [2 r.], 81v (11); Przetho Dworzánin muśi ſie pilnie przypátrowáć/ iákiei ći będą myſli/ przy kthorych trefnowáć ma GórnDworz S2v; PRzypátruyże ſie thu káżdy krześćiáńſki cżłowiecże [...] dziwnym ſpráwam ſwiátá tego/ á iáko Pan [...] ná nim wſzythko poſtánowic [!] racżył. RejPos 114v, 30v, 54v, 69, 177v, 183v (17); RejZwierc 142; Oczko 2v, 3; KochPs 70; CzechEpPOrz **2; My tedy vſłyſzawſzy Andrzeiowé zeznánié/ y ktemu ſie przypátruiąc/ iż igrá y krotochwilá nie ma ſie śćiągáć ku iákiému obráżeniu álbo ránieniu: Andrzeiá w tákowéy mierze ſkázuiemy/ áby doſyć vczynił Barteldowi zá ránę. SarnStat 620, 186, 894, 919; GosłCast 6.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia bliższego lub do przydawki przy dopełnieniu w zdaniu nadrzędnym [w tym: iż (4), zaimek pytajny (4), jako ‘że’ (2)] (10): A ták tu ſie przypátruy tey dziwney iſtnośći/ Iákie to tám ſą ſtany/ nie náſzey bácżnośći. RejWiz 155; RejAp 19, 35v; A Tu ſie wnet przypátruy dziwney ſpráwie Páná tego/ iż thu wſpomináć racży pięć mądrych á pięć ſzalonych dzyewic. RejPos [340]v, 18v, 27v, 66v, 157v, 195v; ArtKanc B3v.

Zwroty: »przypatrować się dobrze« (1): Téż przypátruiąc ſie dobrze [attendentes JanPrzyw 18] temu/ iż przerzeczeni króleſtwá náſzégo obywátele [...] przywileiom ſwym [...] vbliżyli: [...] SarnStat 894.

»mocnie przypatrować się« (1): A thu iuż mocnie á pilnie ſłuchay á przypátruy ſie/ gdyżeś iuż ſłyſzał iáki tho ſrogi wrzod ná ſobie nośiſz RejPos 327.

»ostrze się przypatrować« (1): Byſtrość/ mówi pan/ hámuyćie: A oſtrze ſye przypátruyćie/ Zem ia bóg KochPs 70.

»przypatrować się pilno (a. pilnie)« [szyk zmienny] (21): Tu ſie iuż przypátruymy pilno/ iáko Duch ſwięty groźi nędznemu ſwiátu RejAp 81v, 12v, 53v [2 r.], 140v; GórnDworz S2v; A thu ſie dopirko pilnie przypátruymy/ komu ten Pan ná powſtánie á komu ná vpádek przyść racżył RejPos 30v, 27v, 54v, 241, 252v, 273 (12); RejZwierc 4, 142; GosłCast 6.

Szeregi: »czytać a przypatrować się« (1): tu iuż dopirko cżythay káżdy á przypátruy ſie co ſie dzyało RejAp 166v.

»dziwować się a przypatrować się« (1): A Ták moy miły brácie dziwuy ſye á przypátruy ſie ze wſząd dziwnemu zámieſzkániu náſzemu. RejZwierc 195.

»patrzać a przypatrować się« (2): Oto pátrzay á pilnie ſie przypátruy nędzniku/ iż też były Konciliá y zacni ludzye w Dámáſzku y w Ieruzalem RejPos 283v, 157v.

»słuchać (a. przysłuchawać) a przypatrować się« [szyk 2:1] (3): Wy wyerni ſłuchaycie á przypátruycie ſie co Pan obyecowáć racży niewyernikom ſwoim á co też wyernym ſwoim RejAp 146v, 19; RejPos 327.

»przypatrować (się) a uczyć się« [szyk 1:1] (2): RejPos 283v; Ale ſie tu vcżmy á pilno przypátruymy/ iż Apoſtoł powiáda/ [...] RejAp 12v.

4. Starać się o coś, dbać, doglądać, dopilnowywać [czemu] (5): RejPos 221v; iakoż w Koronie ták wielkiey/ w Páńſtwie ták ſzerokiem/ ſzkodá bydź nie ma/ gdy ſię Krol iáko goſpodarż domu nie prżypátruie rżeczam/ ktore popráwy potrżebuią GórnRozm K.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Iuż y ięzyk/ y vſzy/ y ocży/ ſtáraią ſie o to/ á przypátruią ſie temu/ co ieſt ſwiátá thego/ á co widzą wſzytkoby rádzi pożárli RejPos 85.

Przysłowie: Kto ſzácuie cudze ſpráwy/ Ná ſwym bywa błazen práwy. Niech ſie pilno przypátruie/ Swemu co cudze ſzácuie. RejZwierc 236.
Zwrot: »pilno się przypatrować« (1): RejZwierc 236 cf Przysłowie.
Szeregi: »dbać albo przypatrować się« (1): O ſrogiſz to miecż [Pański] á ſrogie ſiecżenie iego/ gdzie to iáſnie widzimy y tu zá żywotow ſwoich/ iedno iż o to dbáć/ álbo ſie przypátrowáć temu álbo nie ſmiemy/ álbo nie vmiemy RejAp 24.

»starać się a przypatrować się« (1): RejPos 85 cf Ze zdaniem dopełnieniowym.

Synonimy: 1. baczyć, badać, doględać, obaczać, obserwować, oględać, oględować, pilnować, pozierać, śledzić; a. obaczawać, poznawać; 2. obserwować, przestrzegać; 4. dbać, doględać, obaczawać, opiekać się, opiekować się, pieczołować, pieczołować się, pilnować, starać się, troskać się, troszczyć się.

Formacje współrdzenne cf PATRZYĆ.

Cf PRZYPATROWANIE, PRZYPATROWANIE SIĘ, PRZYPATRUJĄCY SIĘ

KO