[zaloguj się]
[pdf]

OBACZAĆ (228) vb impf

o oraz drugie a jasne (w tym w a 2 r. błędne znakowanie) ◊ W inf -bå- (56), -ba- (35); -bå- RejZwierz, RejAp, RejPosWiecz3, GrzegŚm, RejZwierc (6), RejPosWstaw, Calag, CzechEp, ReszList; -ba- MurzHist, GroicPorz (4), BibRadz (2), GrzegRóżn, Mącz, SienLek (2), KuczbKat (9), ModrzBaz (7), WerGośc; -bå- : -ba- LubPs (11:2), RejPos (30:3), CzechRozm (1:2). ◊ W pozostałych formach: -bå- (117), -ba- (5); -bå- : -ba- MurzNT (4:1), BibRadz (7:2), RejPos (15:1), CzechEp (6:1).

Fleksja
inf obåczać
indicativus
praes
sg pl
1 obåczåm obåczåmy
2 obåczåsz
3 obåczå obåczają
praet
sg pl
1 m obåczåłem, -m obåczåł m pers
3 m obåczåł m pers obåczali
n obåczało subst
fut
sg pl
1 m będę obåczåł m pers obåczać będziemy
2 m będziesz obåczåł m pers będziecie obåczać
3 m obåczać będzie, będzie obåczåł m pers obåczać będą
imperativus
sg pl
1 obåczåjmy
2 obåczåj obåczåjcie
3 niech, niechåj obåczå niechże, niechåj obåczają
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy obåczali, bysmy obåczali
2 m m pers byście obåczali
3 m by obåczåł m pers by obåczali
f by obåczała m an
n subst by obåczały
impersonalis
con by obåczåno
participia
part praes act obåczając, obåczająć

inf obåczać (87). ◊ praes 1 sg obåczåm (8). ◊ 2 sg obåczåsz (4). ◊ 3 sg obåczå (11). ◊ 1 pl obåczåmy (8). ◊ 3 pl obåczają (13). ◊ praet 1 sg m obåczåłem, -m obåczåł (2). ◊ 3 sg m obåczåł (2). n obåczało (1). ◊ 3 pl m pers obåczali (3). ◊ fut 1 sg m będę obåczåł (1). ◊ 2 sg m będziesz obåczåł (1). ◊ 3 sg m obåczać będzie (2), będzie obåczåł (1): obåczać będzie LubPs; obåczać będzie : będzie obåczåł KuczbKat (1:l). ◊ 1 pl m pers obåczać będziemy (1). ◊ 2 pl m pers będziecie obåczać (1). ◊ 3 pl m pers obåczać będą (1). ◊ imp 2 sg obåczåj (24). ◊ 3 sg niech, niechåj obåczå (4). ◊ 1 pl obåczåjmy (3). ◊ 2 pl obåczåjcie (5); -åjcie (3) Leop, BibRadz, ArtKanc, -ajcie (1) MurzHist, -(a)jcie (1). ◊ 3 pl niechże, niechåj obåczają (2). ◊ con 3 sg m by obåczåł (6). ◊ f by obåczała (1). ◊ 1 pl m pers bychmy obåczali (2) RejPos, RejZwierc, bysmy obåczali (1) KuczbKat. ◊ 2 pl m pers byście obåczali (1). ◊ 3 pl m pers by obåczali (6). subst by obåczały (1). ◊ impers con by obåczåno (1). ◊ part praes act obåczając (23), obåczająć (1) MiechGlab.

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

1. Widzieć, patrzeć, oglądać, spostrzegać; conspicere PolAnt, Mącz; observare PolAnt, Cn; videre PolAnt; despicere Mącz; considerare, providere Vulg; circumspicere, contemplari, convisere a. obire a. perlustrare oculis, deprehendere visu, inspicere, perspectare, perspicere, prospeculari Cn (20): oćiec twoy kthory obacża [videns] w ſkrytośći/ on odda tobie jawnie. BibRadz Matth 6/4 [idem (2)], Matth 6/6, 18; Despicio, Pilnie oglądam/ obaczam/ opátrzam/ y tám y ſám oczy wracam. Mącz 405d, 405c.

obaczać kogo, co (10): FalZioł IV 30b; Lákonowye chcąc dzyatki ſwoye od piyańſtwá odſtraſſyć/ [...] ſlugi á nyewolniki vpiłe y vlokáne zwykli byli im przywodzić przed ocży/ dla tego áby onych ſpráwę á poſtáwę obacżáły GliczKsiąż D8; Miáry káżde y wagi nie ſpráwiedliwe wfzelkiego iedzenia y pićia y kupiéy wſzelkiey [mają] obáczáć GroicPorz b4; O leniwcże/ idz do mrowki/ obacżayże śćieſſki iey Leop Prov 6/6, Prov 7/7; BibRadz Philipp 3/17; ſtroże ktorzy ná wierzchu máſztu ſiedzą/ obacżáią ſkały ſzkodliwe á oſtrzegáią okręty. BielKron 457v; BielSpr 19; ReszList 164. Cf obaczać kogo gdzie.

obaczać kogo gdzie (1): Obacżałem Páná przed ſobą záwżdy Leop Act 2/25.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze: zaimek pytajmy] (2): ModrzBaz 11v; WSzyſcy ludźie obacżayćie/ iák duſzá z ćiáłem boiuie ArtKanc S3.

Szeregi: »obaczać a przypatrować się« (1): áby pilnie obacżał á przypátrował ſię [ut... studeat... cognoscere]/ co też w obcych źiemiách zá obycżáie ModrzBaz 11v.

»rozeznawać i obaczać« (1): moc wzroku gdy ſie z obu ocżu do iednego zbierze, pewniey rozeznawa y lepiej obacża niżli obiema. GlabGad B5v.

»(nie) widzieć a(ni) obaczać« (2): ále iż [nogi] tego niemogą vcżynić [tj. widzieć] vżywáłyby przedśię posługi ocżu w tey mierze/ á ſámiby ſobie tę cżeść przywłaſzcżáły/ że widzą á káżdą rzecż obacżáią [honore videndi et res omnes aspectu cernendi gaudere] ModrzBaz 45v; ReszPrz 81.

2. Przyjmować lub mieć jakiś sąd na jakiś temat; stwierdzać, zdawać sobie sprawę, poznawać, dowiadywać się; animadvertere Mącz, JanStat; aspicere, videre PolAnt; conspicere HistAl; scire Vulg; considerare JanStat (116):

obaczać co [= to, co się sądzi; może być zastąpione zdaniem dopełnieniowym wprowadzanym przez „że”] (32): Obacżáią thy trudnoſći y nieſpráwiedliwoſći wiele przyiaćioł GroicPorz gg3; SienLekAndr a3v; A tu napirwey maſz obacżáć moy miły Krześćiáńſki brácie/ głuchość á niedbáłość vſzu ſwoich RejPos 207; A gdy iuż potym będzyecie obacżáć takie ſpuſtoſzenie ſwiátá/ [...] dopirko iuż kto ieſt w żydoſtwye/ vciekay ná góry RejPos 259v, A3, 14v [2 r.], 21, 69, [254]; KuczbKat 1, 70; RejZwierc 239v; BudBib Sap 8/8; ModrzBaz 106v; CzechEp 119; ZapKościer 1585/60v; CzahTr H3. Cf obaczać co do kogo; co po kim; kogo w czyjej osobie; Ze zdaniem dopełnieniowym; »okiem swym obaczać«.

obaczać co [= to, o czym się sądzi; może być zastąpione zdaniem dopełnieniowym wprowadzanym przez zaimek pytajny] (29): GlabGad L8; w tym rozum dziećięczy bywa dobry poznawan/ ieſthli z młodu licżbę richło obacza KłosAlg A4v; LubPs gg4v; BibRadz I ld marg; SienLek 186; gdy iuż ſwiát pocżął obacżáć ſwiętą prawdę iego RejAp 166; GórnDworz F3v; RejPos 237, 337v; RejPosWiecz3 98; co gdy pilnie kto vpátruie/ łacwie błędy y zdrády Antykryſtowe obacżáć może. GrzegŚm 33, 30; TEgo też ieſt potrzebá ku vſkromiemu przyrodzenia náſzego/ ábychmy też obacżáli przypadki ſwoie/ bez ktorich żadne ciáło być nie może. RejZwierc 80, 7v; Zydowie to mowią cżego ſámi nie rozumieią. A to iż ſpoſobow mowy/ piſmá ś. nie vważáią: áni znacżeniá iego obacżáią CzechRozm 107v, 185v; ModrzBaz 45v. Cf obaczać kogo, co jakie(go); co czym; co, ze zdaniem przydawkowym.

obaczać kogo, co jakie(go) (6): Tákżem ią cżás mieſiącow ſwych záwżdy próżny obacżał LubPs hh6; RejWiz 49; obacżay márny ſwiát/ w dziwney omylnośći. RejZwierz [472]; BibRadz Hebr 2/9; KuczbKat 260; WerKaz 289.

obaczać co do kogo [= do siebie] (1): A ták iż ten żywot náſz mdły á krewki nic inego nie ieſth iedno grzech/ ſłuſznie tedy káżdy obacżáiąc to do ſiebie/ [...] ma ſie z nabożną modlitwą vcyekáć do miłoſierdzya Páńſkiego LubPs N3v.

obaczać co po kim (1): wiele inych przypráwił o gárdło ſwoią chytroſcią [...]. A gdy to iuż obacżáli po nim/ pocżął być roſterk BielKron 104.

obaczać co czym (2): Naprzod ieſt ſmyſł poſpoliti ktorim rożnoſć rzeci obacżamy. GlabGad A5v. Cf »okiem swym obaczać«.

otaczać kogo w czyjej osobie (1): Mocne záprzyſiężenie páná Bogá wſzechmogącego Dawidowi S. w ktorego oſobye mamy obacżáć Kriſtuſá páná LubPs T5 marg.

obaczać co, ze zdaniem przydawkowym orzekającym (4): mamy obacżáć/ dziwną ſpráwę Duchá s. iáko przywiódł y pánnę y Iozephá [...] do onego miáſteczká RejPos 21; obacżay moc wiáry ſwięthey/ iż nie tylko ſobie/ ále y drugim przy ſobie wiele wiárá mocna [...] pomoc może. RejPos 237; ábyſmy iey [Matki Boskiej] ſłużby y dobrodźieyſtwá przećiwko nam obacżáli/ z iáką pracą y ſtáránim nośiłá nas w żywoćie ſwoim/ z iáką ćięſzkością y boleścią porodźiłá/ y wychowáłá. KuczbKat 306; OBaczáiąc my wiele kupców tutecznych y poſtronnych/ którzy w ſwych kramiéch vſtáwy ſwoie około płácenia korzenia y rzeczy wſzyſtkich z inąd przywieźionych ná káżdy czás podnoſzą/[...] vſtáwiliſmy [...] áby [...] SarnStat 273.

obaczać z czego [= na podstawie czegoś, przy pomocy czegoś; zawsze: co a. ze zdaniem dopełnieniowym] (8): mamy obacżáć z więzyenia Ianá ſwięthego/ iżechmy my w więtſzym więzyeniu RejPos 11, [254]v; RejPosWiecz3 98; GrzegŚm 38; rodzicy pocżćiwi gdy ſie im rodzą dziatki/ máią pilnie obacżáć/ ieſli nie s plánet tedy wżdy s przyrodzenia ich/ ku cżemuby ſie ná potym ſpráwy ich y poſtępki ich pociągáć miáły. RejZwierc 6v; CzechRozm 3; CzechEp 136; CzahTr H3.

obaczać w kim [= że ktoś...; zawsze: co a. ze zdaniem dopełnieniowym] (4): RejPos 69; Cudzemi przygodámi byſcie ſie karáli/ Cobyſcie nietreſnego tu w kim obacżáli. RejZwierc 239v. Cf »w sobie obaczać«.

obaczać w czym [= w tekście; zawsze: co a. ze zdaniem dopełnieniowym] (5): obacżaymy w przypowieśći tego zránionego cżłowieká [...]/ iż to ná nas tá przypowieść przypada RejPos 211v, 44v; iż w Zakonie Ewángeliey świętey/ tęż rozność Kápłáńſtwá możemy obácżáć/ tedy trzebá będźie vcżyc Chrześćijány/ że tu o zwierzchnim Kápłańſtwie mowimy KuczbKat 245; SarnStat 558, 631.

obaczać skąd [w tym: stąd (2), skąd (1); zawsze: co a. ze zdaniem dopełnieniowym] (3): Przed tym bog mowił. Niech wydádzą wody. Niech rodźi ziemia. A teraz záſię mowi/ Vczyńmy. Zkąd obáczáć mamy nowy ſpráwowánia ſpoſob BibRadz I ld marg; CzechEp 119, 216.

cum A cum inf (1): To wſzytko obacżáiąc Rycérſkiemu Stanowi być potrzebą/ vdałem ſye W.P.M. tákową pracą ſwą ofyárowáć SienLekAndr a3v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (10); iż(e), że (36), zaimek pytajny (21), (jes)li ‘czy’ (3), zaimek względny (1)] (61): ListRzeź w. 31; RejPs 220; ktorzy nyetylko ſámi nyeobaczáyą co dobrze co źle/ ále y inych baczenyu y rozumowi myeyſcá nyedawáyą. KromRozm II b, a4v; Trzebáć mądrze obacżáć/ co ſprzećiwnik cżyni RejZwierz 37; BibRadz Thren 3/63; GrzegRóżn N4; gdyż nie nád iákiemi vpornemi á nieſpráwiedliwemi kauzámi ſą wyſádzeni ći przełożeni Páńſcy/ ále nád rozſądkiem ſumnienia cżłowieká każdego/ áby obacżáli ieſli ieſt wyſtępne RejPos 313, 11 [2 r.], 21 [2 r.], 31, 40v, 44 (26); GrzegŚm 38, 59; KuczbKat 35, 55, 59, 70, 115, 380; A cożkolwiek thu ſobie rozważyſz/ wſzyſthko obacżay/ iż wiernemu záwżdy káżda rzeeż ná pociechę wyniść muśi RejZwierc 200, B3, 6v [2 r.], 182, 219; MycPrz I B3; choćiaſz im [słowom prorockim] mnodzy nie wierzą áni tego iáko ſie ony pełnią obacżáią CzechRozm 112, 3, 43, 85, 98; ModrzBaz 44; CzechEp 136, 216; ZapKościer 1585/60v; SarnStat 388, 588, 631, 953.

Ze zdaniem luźno nawiązanym pełniącym funkcję dopełnieniowego (1): kiedy vbogi przychodzi k doſtatku/ Hardość ſie w nim nayduie y wiele nieſtátku. Sámi ná oko widząc ſnádnie obaczamy MycPrz I B4v.

Fraza: »niech każdy obacza« (1): owſzem to z tych ták wielu ſtárych Pátreſow świádectw/ niech káżdy obacża/ iáko ſię ſzkárádźie ná tym myli CzechEp 136.
Zwroty: »dobrze obaczać« [szyk zmienny] (3): HistAl D8; KromRozm II a4v; iż then kto cżyta/[...] obacża lepiey káżdą rzeeż GórnDworz F3v.

»naprzod (a. wprzód), przedtym obaczać« = przewidywać; praecognoscere PolAnt; providere Modrz; praescire Calep (2:1): BudBib Sap 8/8; to wſzytko Krol/ iáko z iákiey wyſokiey wieże poglądáiąc/ ma naprzód obácżáć/ áby/ ieſliby ſię co złego przybliżáło/ mogł rádę pogotowiu mieć ModrzBaz 106v; Calep 839a.

»okiem swym obaczać [co miedzy kim]« (1): iż ſámi okyem ſwym á doznániem cżęſto á gęſtho doſwyadſſamy y obacżamy ſkwyerk a gomon myędzy temi/ ktorzy płodu nyemogą doſtáć GliczKsiąż C4v.

»pilnie (a. pilno) obaczać« (4): RejPos 124v, 291v; To też bárzo pilnie obácżáć potrzebá/ iż ácż wſzyſtki Sákrámenty álbo Swiatośći Boſką y dźiwną moc w ſobie zámykáią/ wſzákże nie wſzyftki [...] tęż moc y toż známionowánie w ſobie máią. KuczbKat 115; RejZwierc 6v.

»sam obaczać« (2): GliczKsiąż C4v; Ponieważ ſámi tego nic nie obacżamy Iż Kryſtus ty fáłſzyrze ták znośi ćierpliwie GrzegRóżn N4.

»w sobie obaczać« (2): Iáko poććiwy ma w ſobie obácżáć iż ieſt cżłowiek RejZwierc B3 [idem] 219.

Szeregi: »dosięgać i obaczać« (1): TEN ieſt ſpoſob vmysłu y rozumu ludzkiego/ iż [...] ſam przez się dośięgał y obacżał wiele rzecży/ ktore ku Boſkich rzecży poznaniu ſłużyły KuczbKat 1.

»doświadszać i obaczać« (1): GliczKsiąż C4v cf »okiem swym obaczać«.

»ani obaczać ani się uczyć« (1): iż prze grzech [...] nigdy nicżegoy dobrego [...] áni obácżáć áni ſie vcżyć nie możemy. RejPos 337v.

»obaczać a uważać« (1): tu pilno obácżáć á vważáć mamy/ iż Pan náſz [...] porucżył ią [owczarnię swoją] á zwierzyć ſie iey racżył páſterzom á namiáſtkom ſwoim RejPos 124v.

»obaczać a(bo) wiedzieć« [szyk 1:1] (2): Leop Sap 11/10; Iż [Żydowie] niewiedzą ábo nie obacżáią/ że to ſłowko/ zakon/ nie tylko ſámym kſięgam należy Moyżeſzowym/ ále theż zoſobná inſzym rozmáitym rzecżam w nich nápiſánym CzechRozm 85.

a. Spostrzegać się [z przeczeniem; gdy] (1): O ſmutny dole/ W fortunnym kole/ Nieobacżamy/ Gdy w ćię wpadamy. WisznTr 20.
3. Zwracać uwagę na jakiś element spośród wielu, uznawać za ważne; animadvertere, auscultare, considerare PolAnt, advertere Modrz (49): RejKup G; abyſcie śię zmoiéi ſzkody nauczyli iako ieſt wielka rzecz/ wtych rzeczach ktore ku chfále pana Chriſtuſowyi należą/ nieſta[l]e trwac/ abo śię i tam i ſam pochfiewać [...] a iako by nieobaczac. MurzHist Q2.

obaczać co (42): Raczże tedy T M. teraz przijąć od ſługi ſwego, tę moię praczą za dar chocia nie wielki, więczey wolą niżli podarze obacżaiąć. MiechGlab *3; MurzNT Matth 7/3; Tu obacżáć mamy. I. Pocżątek z wyſławiániem możnośći y dobroći Páńſkiey. II. Okazanie wielkośći nieprzyiacioł mocnych prawdzye. LubPs G2 marg, B3 marg, D2 marg, H3v marg, Nv marg, Q4 marg (9); Wſzákże ná długą powieſć świádków Sędźia niema ſye oględáć/ ále rzeczy tylko gruntownieyſze obácżáć GroicPorz x3v, f2, hh4v; Leop Hehr 3/1; BibRadz 2.Tim 2/7; RejPos 69, 113v [2 r.], 124v, 145v [2 r.], 207, 245v; Na tym mieyſcu figurę/ to ieſt ſłow nieiáką odmiánę/ świętemu Piſmu poſpolitą obáczáć mamy KuczbKat 55, 40; BudBib Iob 37/14; BudNT Luc 6/41; abyſmy ie [żydowskie wywody] ſpolnie rozbieráć y omylnośći kthoreby w nich były obácżáć mogli CzechRozm 102v, 103; ModrzBaz 4, 114v; CzechEp 160; LatHar 169. Cf obaczać co z czego; co w kim; co, ze zdaniem przydawkowym; Ze zdaniem dopełnieniowym; »słusznie obaczać«.

obaczać co z czego (1): Co s thego Pſalmu obácżáć mamy. LubPs V5 marg.

obaczać co w kim [= czy ktoś...] (1): W Przełożonych nád rycerſkiemi ſpráwámi/ co náywięcey obácżáć/ ábo ná co naywiętſze bacżenie mieć trzebá [quarum rerum ratio in primis habenda]. ModrzBaz 114v.

obaczać co, ze zdaniem przydawkowym orzekającym (1): Tu też pilnie obacżay onego ſtárego Wężá z tyſiącem rzemiosł/ iákowe záwády zbudował przećiwko Synowi Bożemu GrzegRóżn Ev.

obaczać w czym [= w tekście; zawsze: co a. ze zdaniem dopełnieniowym] (17): Co zánapottzebnieyſze mieſcá w tym Pſalmie obácżáć mamy. LubPs Q4 marg, B3 marg, D2 marg, H3v marg, Nv marg, dd3v marg; Przytym w tey hiſtoryey obácżáć mamy/ iż Iob broni ſłuſzney rzeczy BibRadz I 273v; GrzegRóżn C3v; RejPos 69, 113v [2 r.], 124v, 145v, 207, 245v; CzechRozm 103; Obácżay w tych słowách trzy rzecży. Christuſá. Bostwo, cżłowiecżeństwo etc. CzechEp 160.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem i odpowiednikiem: to (4); zaimek pytajny (5), iż (2), zaimek względny (1)] (8): MurzHist R4v; BielKom nlb 3; BibRadz I 273v; GrzegRóżn C3v; RejPos 198v; ModrzBaz 103; Obacżay coć mówię CzechEp 125, 168.

Ze zdaniem luźno nawiązanym pełniącym funkcję dopełnieniowego (1): Ktemu obacżay. Zali kiedy wilká owcá prześláduie? by namniey: ále wilk owcę. CzechEp 37.

W porównaniu (1): iż cżłowiek káżdy grzechem ſwoim záráżony będąc/ iáko w ciemnicy nie obacża thego/ cżego potrzebuye wiedzyeć iego ſmyſł przyrodzony BielKom nlb 3.

Fraza: »niech każdy obacza« (1): tu niech káżdy obacża, iáko trzech Bogow wprowádza CzechEp 168.
Zwroty : »pilnie obaczać« [szyk zmienny] (11): o bracia mili/ obáczaicie to pilnie co śię ze mną dźieie a moia przygoda/ niech wám nauką będźie MurzHist R4v; LubPs Nv marg, S6v marg, cc3 marg, dd3v marg; GroicPorz hh4v; GrzegRóżn Ev; RejPos 69, 198v; Przeto cżáſu pokoiu trzebá pilnie obácżáć [diligenter advertendum]/ co cżynią oni ludźie/ z ktoremi mamy iáką ſpráwę ModrzBaz 103; LatHar 169.

»[co] słusznie obaczać« (1): Thu w tym Pſalmie vkázuie co ſłuſznie obacżáć mamy. LubPs D marg.

Szeregi: »obaczać abo baczenie mieć« (1): ModrzBaz 114v cf obaczać co w kim.

»obaczać i najdować« (1): Rozum człowieczy [...] im częśćiéy co rozmyśla/[...] tym więcéy obacża y náyduie GrzepGeom B4.

»obaczać a uważać« (3): Co w tey Ewányeliey pilnie obácżáć á vważáć mamy. RejPos 69, 113v [2 r.].

4. Rozpatrywać, zastanawiać się; animadvertere Vulg, Modrz, Calep; considerare Vulg, Modrz; invenire PolAnt; cognoscere, perspicere, recognoscere Modrz (41): Przypuſzcżay ſwe krewkośći ná lepſze bacżenie/ A obacżay gdy cie nacż wiedzye przyrodzenie. RejWiz 189v; Leop Prov 28/5; Calep 548b.

obaczać kogo, co (22): WróbŻołt 118/15; gdy kto chce ich allegatia wyrozumieć/ muśi [...] to co tam przeſzło abo potem idźie obaczaiąc/ prawego śię wyrozumięniá dopytawać MurzNT 8v, 103v; KromRozm III L8; BielKron 349v; Napierwey tedy każdy z oſobna ma ſię ſwemu vmysłowi pilno przypátrować: albo yeſliże tego dla młodośći obaczać niebędą moc/ tedy [...] KwiatKsiąż B; Aby tym łatwiey/ á prętko/ mogłá być pomoc náleźioná koniowi chorému/ w potrzebie iego/ poczniemy od głowy áż do nog/ przygody obácżáć SienLek 164v; GórnDworz Gg8v; KuczbKat 270; Bo tu ſą wypiſáne śrzednie ludzkie látá/[...] Y iáko ma obacżáć ſzkody y pożytki. RejZwierc 29v, 267v; RejPosRozpr c4; RejPosWstaw [414]v; Cżego káżdy tem łácniey dokaże/ cżem ſkromniey o ſobie będźie rozumiał: á dáry [= zdolności] ktoremi był obdárzon/ cżęſtoby obacżał ModrzBaz 68v, 14, 26v, 58, 106v, 130; WujNT Gal 6/1. Cf obaczać kogo względem czego; co czym.

obaczać kogo względem czego (1): Náprzod obacżáią go [Chrystusa] względem Iſtnośći/[...] Wtore względem perſony [...]. Trzecie względem cżłowiecżeńſtwá GrzegRóżn L4.

obaczać co czym (1): kthorzy dowćipem ſwym obacżáią álbo ſie dowiáduią przemiennośći przeſzłych cżáſow. BielKron 296.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: zaimek pytajny (9), jeśli ‘czy’ (5)] (14): MurzNT 33v, 43v; BibRadz Gen 24/21, Hebr 13/7; Aliquem mente conspicere, Obáczáć co w kim leży/ brać ſobie kogo ná myśl. Mącz 405c; GórnDworz L; RejPos 61v, 119v; Potym obácżáć potrzeba/ od kogoſmy tych Boſkich y świętych táiemnic doſtáli. KuczbKat 115; RejZwierc 99v; Kto przyſtępuie do ſpráwowánia rzecży/ niech ſię tego ſtrzeże/ áby nietylko to obacżał/ ieſli oná rzecż vcżćiwa ieſt/ ále też y to/ ieſli iey może ſproſtáć. ModrzBaz 45v, 142v; CzechEp 204; WerGośc 227.

Zwroty: »[co] dobrze obaczać« (1): Aby [sędzia] wielkoſći wyſtępu/ tráffunki/ rozmáitoſći znákow/ y inne okolicznoſći dobrze á pilnie obaczał GroicPorz hh4v.

»pilnie, z pilnością obaczać« (8:1): GroicPorz hh4v, RejPos 61v; ieſli kto pilnie obácżáć bedzie/ tedy łatwie pozna/ że wſzyſtkich Oycow ktorzy o tym piſáli/ iednákie zdánie było. KuczbKat 185; RejZwierc 99v; RejPosRozpr c4; RejPosWstaw [414]v; ModrzBaz 14, 58, 130.

Szeregi: »obaczać albo się dowiadować« (1): BielKron 296 cf obaczać co czym.

»obaczać a rozbirać« (1): Ktore rzeczy gdyby kto obaczał á rozbirał/ nyetrzebá długyego zábáwyenya/ áni dowodow. KromRozm III L8.

»obaczać a (i) uważać (a. rozważać)« [szyk 3:1] (4): RejZwierc 267v; Co wſzyſtko Páweł ſwięty ſzyrzey vważáiąc/ á pilnie obacżáiącz/ mowił: [...] RejPosRozpr c4; RejPosWstaw [414]v; áby wielcy Pánowie pilnie obacżáli a v ſiebie rozważáli [cum animis suis considerent] ty dwory v ktorych ſię Cicero báwił/ y ich ymysły ModrzBaz 14.

*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Auffachtung geben. Obacżáć. Observare, advertere, animadvertere. Calag 33b.
Zwrot: »z pilnością obaczać« (1): Animadverto – Spilnoſzczią obacząm. Calep 71a.

Synonim: 1. oględać, przypatrować się, widzieć.

Formacje współrdzenne cf BACZYĆ.

Cf OBACZAJĄCY, OBACZANIE, OBACZANY

KW