[zaloguj się]

OBACZAĆ (228) vb impf

o oraz drugie a jasne (w tym w a 2 r. błędne znakowanie) ◊ W inf -bå- (56), -ba- (35); -bå- RejZwierz, RejAp, RejPosWiecz3, GrzegŚm, RejZwierc (6), RejPosWstaw, Calag, CzechEp, ReszList; -ba- MurzHist, GroicPorz (4), BibRadz (2), GrzegRóżn, Mącz, SienLek (2), KuczbKat (9), ModrzBaz (7), WerGośc; -bå- : -ba- LubPs (11:2), RejPos (30:3), CzechRozm (1:2). ◊ W pozostałych formach: -bå- (117), -ba- (5); -bå- : -ba- MurzNT (4:1), BibRadz (7:2), RejPos (15:1), CzechEp (6:1).

Fleksja
inf obåczać
indicativus
praes
sg pl
1 obåczåm obåczåmy
2 obåczåsz
3 obåczå obåczają
praet
sg pl
1 m obåczåłem, -m obåczåł m pers
3 m obåczåł m pers obåczali
n obåczało subst
fut
sg pl
1 m będę obåczåł m pers obåczać będziemy
2 m będziesz obåczåł m pers będziecie obåczać
3 m obåczać będzie, będzie obåczåł m pers obåczać będą
imperativus
sg pl
1 obåczåjmy
2 obåczåj obåczåjcie
3 niech, niechåj obåczå niechże, niechåj obåczają
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy obåczali, bysmy obåczali
2 m m pers byście obåczali
3 m by obåczåł m pers by obåczali
f by obåczała m an
n subst by obåczały
impersonalis
con by obåczåno
participia
part praes act obåczając, obåczająć

inf obåczać (87).praes 1 sg obåczåm (8).2 sg obåczåsz (4).3 sg obåczå (11).1 pl obåczåmy (8).3 pl obåczają (13).praet 1 sg m obåczåłem, -m obåczåł (2).3 sg m obåczåł (2). n obåczało (1).3 pl m pers obåczali (3).fut 1 sg m będę obåczåł (1).2 sg m będziesz obåczåł (1).3 sg m obåczać będzie (2), będzie obåczåł (1): obåczać będzie LubPs; obåczać będzie : będzie obåczåł KuczbKat (1:l).1 pl m pers obåczać będziemy (1).2 pl m pers będziecie obåczać (1).3 pl m pers obåczać będą (1).imp 2 sg obåczåj (24).3 sg niech, niechåj obåczå (4).1 pl obåczåjmy (3).2 pl obåczåjcie (5); -åjcie (3) Leop, BibRadz, ArtKanc, -ajcie (1) MurzHist, -(a)jcie (1).3 pl niechże, niechåj obåczają (2).con 3 sg m by obåczåł (6).f by obåczała (1).1 pl m pers bychmy obåczali (2) RejPos, RejZwierc, bysmy obåczali (1) KuczbKat.2 pl m pers byście obåczali (1).3 pl m pers by obåczali (6). subst by obåczały (1).impers con by obåczåno (1).part praes act obåczając (23), obåczająć (1) MiechGlab.

stp brak, Cn notuje, Linde XVIXVII w.

1. Widzieć, patrzeć, oglądać, spostrzegać; conspicere PolAnt, Mącz; observare PolAnt, Cn; videre PolAnt; despicere Mącz; considerare, providere Vulg; circumspicere, contemplari, convisere a. obire a. perlustrare oculis, deprehendere visu, inspicere, perspectare, perspicere, prospeculari Cn (20): oćiec twoy kthory obacża [videns] w ſkrytośći/ on odda tobie jawnie. BibRadz Matth 6/4 [idem (2)], Matth 6/6, 18; Despicio, Pilnie oglądam/ obaczam/ opátrzam/ y tám y ſám oczy wracam. Mącz 405d, 405c.

obaczać kogo, co (10): FalZioł IV 30b; Lákonowye chcąc dzyatki ſwoye od piyańſtwá odſtraſſyć/ [...] ſlugi á nyewolniki vpiłe y vlokáne zwykli byli im przywodzić przed ocży/ dla tego áby onych ſpráwę á poſtáwę obacżáły GliczKsiąż D8; Miáry káżde y wagi nie ſpráwiedliwe wfzelkiego iedzenia y pićia y kupiéy wſzelkiey [mają] obáczáć GroicPorz b4; O leniwcże/ idz do mrowki/ obacżayże śćieſſki iey Leop Prov 6/6, Prov 7/7; BibRadz Philipp 3/17; ſtroże ktorzy ná wierzchu máſztu ſiedzą/ obacżáią ſkały ſzkodliwe á oſtrzegáią okręty. BielKron 457v; BielSpr 19; ReszList 164. Cf obaczać kogo gdzie.

obaczać kogo gdzie (1): Obacżałem Páná przed ſobą záwżdy Leop Act 2/25.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze: zaimek pytajmy] (2): ModrzBaz 11v; WSzyſcy ludźie obacżayćie/ iák duſzá z ćiáłem boiuie ArtKanc S3.

Szeregi: »obaczać a przypatrować się« (1): áby pilnie obacżał á przypátrował ſię [ut... studeat... cognoscere]/ co też w obcych źiemiách zá obycżáie ModrzBaz 11v.

»rozeznawać i obaczać« (1): moc wzroku gdy ſie z obu ocżu do iednego zbierze, pewniey rozeznawa y lepiej obacża niżli obiema. GlabGad B5v.

»(nie) widzieć a(ni) obaczać« (2): ále iż [nogi] tego niemogą vcżynić [tj. widzieć] vżywáłyby przedśię posługi ocżu w tey mierze/ á ſámiby ſobie tę cżeść przywłaſzcżáły/ że widzą á káżdą rzecż obacżáią [honore videndi et res omnes aspectu cernendi gaudere] ModrzBaz 45v; ReszPrz 81.

2. Przyjmować lub mieć jakiś sąd na jakiś temat; stwierdzać, zdawać sobie sprawę, poznawać, dowiadywać się; animadvertere Mącz, JanStat; aspicere, videre PolAnt; conspicere HistAl; scire Vulg; considerare JanStat (116):

obaczać co [= to, co się sądzi; może być zastąpione zdaniem dopełnieniowym wprowadzanym przezże”] (32): Obacżáią thy trudnoſći y nieſpráwiedliwoſći wiele przyiaćioł GroicPorz gg3; SienLekAndr a3v; A tu napirwey maſz obacżáć moy miły Krześćiáńſki brácie/ głuchość á niedbáłość vſzu ſwoich RejPos 207; A gdy iuż potym będzyecie obacżáć takie ſpuſtoſzenie ſwiátá/ [...] dopirko iuż kto ieſt w żydoſtwye/ vciekay ná góry RejPos 259v, A3, 14v [2 r.], 21, 69, [254]; KuczbKat 1, 70; RejZwierc 239v; BudBib Sap 8/8; ModrzBaz 106v; CzechEp 119; ZapKościer 1585/60v; CzahTr H3. Cf obaczać co do kogo; co po kim; kogo w czyjej osobie; Ze zdaniem dopełnieniowym; »okiem swym obaczać«.

obaczać co [= to, o czym się sądzi; może być zastąpione zdaniem dopełnieniowym wprowadzanym przez zaimek pytajny] (29): GlabGad L8; w tym rozum dziećięczy bywa dobry poznawan/ ieſthli z młodu licżbę richło obacza KłosAlg A4v; LubPs gg4v; BibRadz I ld marg; SienLek 186; gdy iuż ſwiát pocżął obacżáć ſwiętą prawdę iego RejAp 166; GórnDworz F3v; RejPos 237, 337v; RejPosWiecz3 98; co gdy pilnie kto vpátruie/ łacwie błędy y zdrády Antykryſtowe obacżáć może. GrzegŚm 33, 30; TEgo też ieſt potrzebá ku vſkromiemu przyrodzenia náſzego/ ábychmy też obacżáli przypadki ſwoie/ bez ktorich żadne ciáło być nie może. RejZwierc 80, 7v; Zydowie to mowią cżego ſámi nie rozumieią. A to iż ſpoſobow mowy/ piſmá ś. nie vważáią: áni znacżeniá iego obacżáią CzechRozm 107v, 185v; ModrzBaz 45v. Cf obaczać kogo, co jakie(go); co czym; co, ze zdaniem przydawkowym.

obaczać kogo, co jakie(go) (6): Tákżem ią cżás mieſiącow ſwych záwżdy próżny obacżał LubPs hh6; RejWiz 49; obacżay márny ſwiát/ w dziwney omylnośći. RejZwierz [472]; BibRadz Hebr 2/9; KuczbKat 260; WerKaz 289.

obaczać co do kogo [= do siebie] (1): A ták iż ten żywot náſz mdły á krewki nic inego nie ieſth iedno grzech/ ſłuſznie tedy káżdy obacżáiąc to do ſiebie/ [...] ma ſie z nabożną modlitwą vcyekáć do miłoſierdzya Páńſkiego LubPs N3v.

obaczać co po kim (1): wiele inych przypráwił o gárdło ſwoią chytroſcią [...]. A gdy to iuż obacżáli po nim/ pocżął być roſterk BielKron 104.

obaczać co czym (2): Naprzod ieſt ſmyſł poſpoliti ktorim rożnoſć rzeci obacżamy. GlabGad A5v. Cf »okiem swym obaczać«.

otaczać kogo w czyjej osobie (1): Mocne záprzyſiężenie páná Bogá wſzechmogącego Dawidowi S. w ktorego oſobye mamy obacżáć Kriſtuſá páná LubPs T5 marg.

obaczać co, ze zdaniem przydawkowym orzekającym (4): mamy obacżáć/ dziwną ſpráwę Duchá s. iáko przywiódł y pánnę y Iozephá [...] do onego miáſteczká RejPos 21; obacżay moc wiáry ſwięthey/ iż nie tylko ſobie/ ále y drugim przy ſobie wiele wiárá mocna [...] pomoc może. RejPos 237; ábyſmy iey [Matki Boskiej] ſłużby y dobrodźieyſtwá przećiwko nam obacżáli/ z iáką pracą y ſtáránim nośiłá nas w żywoćie ſwoim/ z iáką ćięſzkością y boleścią porodźiłá/ y wychowáłá. KuczbKat 306; OBaczáiąc my wiele kupców tutecznych y poſtronnych/ którzy w ſwych kramiéch vſtáwy ſwoie około płácenia korzenia y rzeczy wſzyſtkich z inąd przywieźionych ná káżdy czás podnoſzą/[...] vſtáwiliſmy [...] áby [...] SarnStat 273.

obaczać z czego [= na podstawie czegoś, przy pomocy czegoś; zawsze: co a. ze zdaniem dopełnieniowym] (8): mamy obacżáć z więzyenia Ianá ſwięthego/ iżechmy my w więtſzym więzyeniu RejPos 11, [254]v; RejPosWiecz3 98; GrzegŚm 38; rodzicy pocżćiwi gdy ſie im rodzą dziatki/ máią pilnie obacżáć/ ieſli nie s plánet tedy wżdy s przyrodzenia ich/ ku cżemuby ſie ná potym ſpráwy ich y poſtępki ich pociągáć miáły. RejZwierc 6v; CzechRozm 3; CzechEp 136; CzahTr H3.

obaczać w kim [= że ktoś...; zawsze: co a. ze zdaniem dopełnieniowym] (4): RejPos 69; Cudzemi przygodámi byſcie ſie karáli/ Cobyſcie nietreſnego tu w kim obacżáli. RejZwierc 239v. Cf »w sobie obaczać«.

obaczać w czym [= w tekście; zawsze: co a. ze zdaniem dopełnieniowym] (5): obacżaymy w przypowieśći tego zránionego cżłowieká [...]/ iż to ná nas tá przypowieść przypada RejPos 211v, 44v; iż w Zakonie Ewángeliey świętey/ tęż rozność Kápłáńſtwá możemy obácżáć/ tedy trzebá będźie vcżyc Chrześćijány/ że tu o zwierzchnim Kápłańſtwie mowimy KuczbKat 245; SarnStat 558, 631.

obaczać skąd [w tym: stąd (2), skąd (1); zawsze: co a. ze zdaniem dopełnieniowym] (3): Przed tym bog mowił. Niech wydádzą wody. Niech rodźi ziemia. A teraz záſię mowi/ Vczyńmy. Zkąd obáczáć mamy nowy ſpráwowánia ſpoſob BibRadz I ld marg; CzechEp 119, 216.

cum A cum inf (1): To wſzytko obacżáiąc Rycérſkiemu Stanowi być potrzebą/ vdałem ſye W.P.M. tákową pracą ſwą ofyárowáć SienLekAndr a3v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (10); (e), że (36), zaimek pytajny (21), (jes)li ‘czy’ (3), zaimek względny (1)] (61): ListRzeź w. 31; RejPs 220; ktorzy nyetylko ſámi nyeobaczáyą co dobrze co źle/ ále y inych baczenyu y rozumowi myeyſcá nyedawáyą. KromRozm II b, a4v; Trzebáć mądrze obacżáć/ co ſprzećiwnik cżyni RejZwierz 37; BibRadz Thren 3/63; GrzegRóżn N4; gdyż nie nád iákiemi vpornemi á nieſpráwiedliwemi kauzámi ſą wyſádzeni ći przełożeni Páńſcy/ ále nád rozſądkiem ſumnienia cżłowieká każdego/ áby obacżáli ieſli ieſt wyſtępne RejPos 313, 11 [2 r.], 21 [2 r.], 31, 40v, 44 (26); GrzegŚm 38, 59; KuczbKat 35, 55, 59, 70, 115, 380; A cożkolwiek thu ſobie rozważyſz/ wſzyſthko obacżay/ iż wiernemu záwżdy káżda rzeeż ná pociechę wyniść muśi RejZwierc 200, B3, 6v [2 r.], 182, 219; MycPrz I B3; choćiaſz im [słowom prorockim] mnodzy nie wierzą áni tego iáko ſie ony pełnią obacżáią CzechRozm 112, 3, 43, 85, 98; ModrzBaz 44; CzechEp 136, 216; ZapKościer 1585/60v; SarnStat 388, 588, 631, 953.

Ze zdaniem luźno nawiązanym pełniącym funkcję dopełnieniowego (1): kiedy vbogi przychodzi k doſtatku/ Hardość ſie w nim nayduie y wiele nieſtátku. Sámi ná oko widząc ſnádnie obaczamy MycPrz I B4v.

Fraza: »niech każdy obacza« (1): owſzem to z tych ták wielu ſtárych Pátreſow świádectw/ niech káżdy obacża/ iáko ſię ſzkárádźie ná tym myli CzechEp 136.
Zwroty: »dobrze obaczać« [szyk zmienny] (3): HistAl D8; KromRozm II a4v; iż then kto cżyta/[...] obacża lepiey káżdą rzeeż GórnDworz F3v.

»naprzod (a. wprzód), przedtym obaczać« = przewidywać; praecognoscere PolAnt; providere Modrz; praescire Calep (2:1): BudBib Sap 8/8; to wſzytko Krol/ iáko z iákiey wyſokiey wieże poglądáiąc/ ma naprzód obácżáć/ áby/ ieſliby ſię co złego przybliżáło/ mogł rádę pogotowiu mieć ModrzBaz 106v; Calep 839a.

»okiem swym obaczać [co miedzy kim]« (1): iż ſámi okyem ſwym á doznániem cżęſto á gęſtho doſwyadſſamy y obacżamy ſkwyerk a gomon myędzy temi/ ktorzy płodu nyemogą doſtáć GliczKsiąż C4v.

»pilnie (a. pilno) obaczać« (4): RejPos 124v, 291v; To też bárzo pilnie obácżáć potrzebá/ iż ácż wſzyſtki Sákrámenty álbo Swiatośći Boſką y dźiwną moc w ſobie zámykáią/ wſzákże nie wſzyftki [...] tęż moc y toż známionowánie w ſobie máią. KuczbKat 115; RejZwierc 6v.

»sam obaczać« (2): GliczKsiąż C4v; Ponieważ ſámi tego nic nie obacżamy Iż Kryſtus ty fáłſzyrze ták znośi ćierpliwie GrzegRóżn N4.

»w sobie obaczać« (2): Iáko poććiwy ma w ſobie obácżáć iż ieſt cżłowiek RejZwierc B3 [idem] 219.

Szeregi: »dosięgać i obaczać« (1): TEN ieſt ſpoſob vmysłu y rozumu ludzkiego/ iż [...] ſam przez się dośięgał y obacżał wiele rzecży/ ktore ku Boſkich rzecży poznaniu ſłużyły KuczbKat 1.

»doświadszać i obaczać« (1): GliczKsiąż C4v cf »okiem swym obaczać«.

»ani obaczać ani się uczyć« (1): iż prze grzech [...] nigdy nicżegoy dobrego [...] áni obácżáć áni ſie vcżyć nie możemy. RejPos 337v.

»obaczać a uważać« (1): tu pilno obácżáć á vważáć mamy/ iż Pan náſz [...] porucżył ią [owczarnię swoją] á zwierzyć ſie iey racżył páſterzom á namiáſtkom ſwoim RejPos 124v.

»obaczać a(bo) wiedzieć« [szyk 1:1] (2): Leop Sap 11/10; Iż [Żydowie] niewiedzą ábo nie obacżáią/ że to ſłowko/ zakon/ nie tylko ſámym kſięgam należy Moyżeſzowym/ ále theż zoſobná inſzym rozmáitym rzecżam w nich nápiſánym CzechRozm 85.

a. Spostrzegać się [z przeczeniem; gdy] (1): O ſmutny dole/ W fortunnym kole/ Nieobacżamy/ Gdy w ćię wpadamy. WisznTr 20.
3. Zwracać uwagę na jakiś element spośród wielu, uznawać za ważne; animadvertere, auscultare, considerare PolAnt, advertere Modrz (49): RejKup G; abyſcie śię zmoiéi ſzkody nauczyli iako ieſt wielka rzecz/ wtych rzeczach ktore ku chfále pana Chriſtuſowyi należą/ nieſta[l]e trwac/ abo śię i tam i ſam pochfiewać [...] a iako by nieobaczac. MurzHist Q2.

obaczać co (42): Raczże tedy T M. teraz przijąć od ſługi ſwego, tę moię praczą za dar chocia nie wielki, więczey wolą niżli podarze obacżaiąć. MiechGlab *3; MurzNT Matth 7/3; Tu obacżáć mamy. I. Pocżątek z wyſławiániem możnośći y dobroći Páńſkiey. II. Okazanie wielkośći nieprzyiacioł mocnych prawdzye. LubPs G2 marg, B3 marg, D2 marg, H3v marg, Nv marg, Q4 marg (9); Wſzákże ná długą powieſć świádków Sędźia niema ſye oględáć/ ále rzeczy tylko gruntownieyſze obácżáć GroicPorz x3v, f2, hh4v; Leop Hehr 3/1; BibRadz 2.Tim 2/7; RejPos 69, 113v [2 r.], 124v, 145v [2 r.], 207, 245v; Na tym mieyſcu figurę/ to ieſt ſłow nieiáką odmiánę/ świętemu Piſmu poſpolitą obáczáć mamy KuczbKat 55, 40; BudBib Iob 37/14; BudNT Luc 6/41; abyſmy ie [żydowskie wywody] ſpolnie rozbieráć y omylnośći kthoreby w nich były obácżáć mogli CzechRozm 102v, 103; ModrzBaz 4, 114v; CzechEp 160; LatHar 169. Cf obaczać co z czego; co w kim; co, ze zdaniem przydawkowym; Ze zdaniem dopełnieniowym; »słusznie obaczać«.

obaczać co z czego (1): Co s thego Pſalmu obácżáć mamy. LubPs V5 marg.

obaczać co w kim [= czy ktoś...] (1): W Przełożonych nád rycerſkiemi ſpráwámi/ co náywięcey obácżáć/ ábo ná co naywiętſze bacżenie mieć trzebá [quarum rerum ratio in primis habenda]. ModrzBaz 114v.

obaczać co, ze zdaniem przydawkowym orzekającym (1): Tu też pilnie obacżay onego ſtárego Wężá z tyſiącem rzemiosł/ iákowe záwády zbudował przećiwko Synowi Bożemu GrzegRóżn Ev.

obaczać w czym [= w tekście; zawsze: co a. ze zdaniem dopełnieniowym] (17): Co zánapottzebnieyſze mieſcá w tym Pſalmie obácżáć mamy. LubPs Q4 marg, B3 marg, D2 marg, H3v marg, Nv marg, dd3v marg; Przytym w tey hiſtoryey obácżáć mamy/ iż Iob broni ſłuſzney rzeczy BibRadz I 273v; GrzegRóżn C3v; RejPos 69, 113v [2 r.], 124v, 145v, 207, 245v; CzechRozm 103; Obácżay w tych słowách trzy rzecży. Christuſá. Bostwo, cżłowiecżeństwo etc. CzechEp 160.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem i odpowiednikiem: to (4); zaimek pytajny (5), (2), zaimek względny (1)] (8): MurzHist R4v; BielKom nlb 3; BibRadz I 273v; GrzegRóżn C3v; RejPos 198v; ModrzBaz 103; Obacżay coć mówię CzechEp 125, 168.

Ze zdaniem luźno nawiązanym pełniącym funkcję dopełnieniowego (1): Ktemu obacżay. Zali kiedy wilká owcá prześláduie? by namniey: ále wilk owcę. CzechEp 37.

W porównaniu (1): iż cżłowiek káżdy grzechem ſwoim záráżony będąc/ iáko w ciemnicy nie obacża thego/ cżego potrzebuye wiedzyeć iego ſmyſł przyrodzony BielKom nlb 3.

Fraza: »niech każdy obacza« (1): tu niech káżdy obacża, iáko trzech Bogow wprowádza CzechEp 168.
Zwroty : »pilnie obaczać« [szyk zmienny] (11): o bracia mili/ obáczaicie to pilnie co śię ze mną dźieie a moia przygoda/ niech wám nauką będźie MurzHist R4v; LubPs Nv marg, S6v marg, cc3 marg, dd3v marg; GroicPorz hh4v; GrzegRóżn Ev; RejPos 69, 198v; Przeto cżáſu pokoiu trzebá pilnie obácżáć [diligenter advertendum]/ co cżynią oni ludźie/ z ktoremi mamy iáką ſpráwę ModrzBaz 103; LatHar 169.

»[co] słusznie obaczać« (1): Thu w tym Pſalmie vkázuie co ſłuſznie obacżáć mamy. LubPs D marg.

Szeregi: »obaczać abo baczenie mieć« (1): ModrzBaz 114v cf obaczać co w kim.

»obaczać i najdować« (1): Rozum człowieczy [...] im częśćiéy co rozmyśla/[...] tym więcéy obacża y náyduie GrzepGeom B4.

»obaczać a uważać« (3): Co w tey Ewányeliey pilnie obácżáć á vważáć mamy. RejPos 69, 113v [2 r.].

4. Rozpatrywać, zastanawiać się; animadvertere Vulg, Modrz, Calep; considerare Vulg, Modrz; invenire PolAnt; cognoscere, perspicere, recognoscere Modrz (41): Przypuſzcżay ſwe krewkośći ná lepſze bacżenie/ A obacżay gdy cie nacż wiedzye przyrodzenie. RejWiz 189v; Leop Prov 28/5; Calep 548b.

obaczać kogo, co (22): WróbŻołt 118/15; gdy kto chce ich allegatia wyrozumieć/ muśi [...] to co tam przeſzło abo potem idźie obaczaiąc/ prawego śię wyrozumięniá dopytawać MurzNT 8v, 103v; KromRozm III L8; BielKron 349v; Napierwey tedy każdy z oſobna ma ſię ſwemu vmysłowi pilno przypátrować: albo yeſliże tego dla młodośći obaczać niebędą moc/ tedy [...] KwiatKsiąż B; Aby tym łatwiey/ á prętko/ mogłá być pomoc náleźioná koniowi chorému/ w potrzebie iego/ poczniemy od głowy áż do nog/ przygody obácżáć SienLek 164v; GórnDworz Gg8v; KuczbKat 270; Bo tu ſą wypiſáne śrzednie ludzkie látá/[...] Y iáko ma obacżáć ſzkody y pożytki. RejZwierc 29v, 267v; RejPosRozpr c4; RejPosWstaw [414]v; Cżego káżdy tem łácniey dokaże/ cżem ſkromniey o ſobie będźie rozumiał: á dáry [= zdolności] ktoremi był obdárzon/ cżęſtoby obacżał ModrzBaz 68v, 14, 26v, 58, 106v, 130; WujNT Gal 6/1. Cf obaczać kogo względem czego; co czym.

obaczać kogo względem czego (1): Náprzod obacżáią go [Chrystusa] względem Iſtnośći/[...] Wtore względem perſony [...]. Trzecie względem cżłowiecżeńſtwá GrzegRóżn L4.

obaczać co czym (1): kthorzy dowćipem ſwym obacżáią álbo ſie dowiáduią przemiennośći przeſzłych cżáſow. BielKron 296.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: zaimek pytajny (9), jeśli ‘czy’ (5)] (14): MurzNT 33v, 43v; BibRadz Gen 24/21, Hebr 13/7; Aliquem mente conspicere, Obáczáć co w kim leży/ brać ſobie kogo ná myśl. Mącz 405c; GórnDworz L; RejPos 61v, 119v; Potym obácżáć potrzeba/ od kogoſmy tych Boſkich y świętych táiemnic doſtáli. KuczbKat 115; RejZwierc 99v; Kto przyſtępuie do ſpráwowánia rzecży/ niech ſię tego ſtrzeże/ áby nietylko to obacżał/ ieſli oná rzecż vcżćiwa ieſt/ ále też y to/ ieſli iey może ſproſtáć. ModrzBaz 45v, 142v; CzechEp 204; WerGośc 227.

Zwroty: »[co] dobrze obaczać« (1): Aby [sędzia] wielkoſći wyſtępu/ tráffunki/ rozmáitoſći znákow/ y inne okolicznoſći dobrze á pilnie obaczał GroicPorz hh4v.

»pilnie, z pilnością obaczać« (8:1): GroicPorz hh4v, RejPos 61v; ieſli kto pilnie obácżáć bedzie/ tedy łatwie pozna/ że wſzyſtkich Oycow ktorzy o tym piſáli/ iednákie zdánie było. KuczbKat 185; RejZwierc 99v; RejPosRozpr c4; RejPosWstaw [414]v; ModrzBaz 14, 58, 130.

Szeregi: »obaczać albo się dowiadować« (1): BielKron 296 cf obaczać co czym.

»obaczać a rozbirać« (1): Ktore rzeczy gdyby kto obaczał á rozbirał/ nyetrzebá długyego zábáwyenya/ áni dowodow. KromRozm III L8.

»obaczać a (i) uważać (a. rozważać)« [szyk 3:1] (4): RejZwierc 267v; Co wſzyſtko Páweł ſwięty ſzyrzey vważáiąc/ á pilnie obacżáiącz/ mowił: [...] RejPosRozpr c4; RejPosWstaw [414]v; áby wielcy Pánowie pilnie obacżáli a v ſiebie rozważáli [cum animis suis considerent] ty dwory v ktorych ſię Cicero báwił/ y ich ymysły ModrzBaz 14.

*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Auffachtung geben. Obacżáć. Observare, advertere, animadvertere. Calag 33b.
Zwrot: »z pilnością obaczać« (1): Animadverto – Spilnoſzczią obacząm. Calep 71a.

Synonim: 1. oględać, przypatrować się, widzieć.

Formacje współrdzenne cf BACZYĆ.

Cf OBACZAJĄCY, OBACZANIE, OBACZANY

KW