[zaloguj się]
[pdf]

PRZYPŁACIĆ (44) vb pf

a jasne.

Fleksja
inf przypłacić
praet
sg pl
1 f -m przypłaciła m an
2 m -ś przypłacił m pers
3 m przypłacił m pers przypłacili
n przypłaciło subst przypłaciły
imperativus
sg
3 niechaj przypłaci

inf przypłacić (13). ◊ fut 1 sg przypłacę (1). ◊ 2 sg przypłacisz (9). ◊ 3 sg przypłaci (4). ◊ 1 pl przypłacimy (1). ◊ 3 pl przypłacą (3). ◊ praet 1 sg f -m przypłaciła (1). ◊ 2 sg m -ś przypłacił (1). ◊ 3 sg m przypłacił (7). [n przypłaciło.] ◊ 3 pl m pers przypłacili (1). subst przypłaciły (2). ◊ imp 3 sg niechaj przypłaci (1).

Sł stp brak, Cn s.v. przypłacam czego czym, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Zapłacić, ponieść koszty; plectari, praestare Mącz; expendere, luere, pendere, satisfacere Cn [w tym: kogo, czego (32)] (41): prżyjáćiele owego więźniá Szláchćicá/ ták ſię zgotuią/ iż wſzytko będą mieć teſtes oculatos, á chłopi wykrętow nie vmieiąc/ á proſto iáko wiedzą powiedáiąc/ záwżdy prżegráią y ieſzcze przypłáćić muſzą GórnRozm H, F4v.

przypłacić czym (2): tedy exekucia ich [dekretów prawnych] ábo żadna/ ábo táká/ iż ſie o nię ſtroná choć wygráłá/ znowu iednáć musi/ ábo nic nie weźmie/ y ieſzcże tego czym drugim przypłáći. PowodPr 65; gdy co dla dobrego poſpolitego vczynić: wnet ćięſzko y trudno/ y nie máſz. Lecz dla pompy [...] y dla okazáłośći y pychy: by y wioſkámi przypłáćić/ tedy być muśi. SkarKazSej 705a.

Przen: Ponieść konsekwencje, odcierpieć, odpokutować (36): RejRozpr C3v; Podzmy do Sylweſtrá wtorego/ izali ſie ten z duſzą y s ciáłem Dyabłu nie oddał/ aby iedno Papieżem zoſtał/ ále tego potym przypłaćił. KrowObr 38; Lecż wierz mi Páńſkie ſłowo/ będzye trwáć ná wieki/ A ty w piekle przypłáćiſz tey twoiey opieki. RejZwierz 123v, 17, 102; KochSat A3v; Tu culpam omnem praestabis, Ná tobie ſie to wſziſtko zoſtoyi Ty tego przypłáćiſz. Mącz 71b; Szalony niewie co dobrze áż ſtráći/ Gdy pothym tego żáłuiąc przypłáći. RejZwierc 215; PaprPan Ff2; Acz ci ták długo bedą ná dobrych przewodźić Y niewinné wſzelákim obyczáiem ſzkodzić: Ze przetśię czáſu ſwego przypłácą ſwych złośći/ A nie vydą twéy pomſty/ pánie KochPs 52; y mięſa bez ktorego być mogli/ tylko ná pokazánie mocy ſwey/ dał im Pan Bog bárzo wiele [...] ták wiele/ iſz ich [jarząbków] przeieść nie mogli. ále przypłáćiły roſpuſtne gęby á poſtu niemiłuące [...] á gniew Boży pobił ie SkarŻyw 484; Przypłáćiſz wnet oney zdrády Ktorąś mię domieśćił ſzkody. MWilkHist E3v, E3v; Goſpodarż dobry [...] záwżdy naydźie rzecż iaką/ ktorey popráwy potrżebá/ á gdźie ná to oká nie ma/ wielką ſzkodą prżypłáćić tego muśi GórnRozm K, L; O kroleſtwo nieſpráwiedliwe/ iáko tego [strzelania i zabijania w kościele] przypłáćiſz. SkarKazSej 681a; (nagł) Liſt do Eneaſzá (–) [...] Abyś mnie też był zdrádził y ná to cżyháiąc. Iákożeś y dokazał/ bom wnet vwierzyłá/ A iużem też tey wiáry dobrze przypłáćiłá. PudłDydo B3; Niechay przypłáći Pohániec zdrádliwy/ Ze tył moy widźiał/ gdym zbroyny y żywy. SzarzRyt Cv; [Iż práwá páięcżym świátkam ſą podobne: Bo możny/ iáko ſzerzſzeń/ przebiie ſię: á vbogi iáko muchá vwięźnie y przypłáći PlutBBud F3v; w grzechach vtopiony dość lekce ſobie wſzyſtko/ gdy go Prorok Sámuel nápominał/ ważąc. Pocżuł to potym/ przypłáćił ſrodze Saul. ArtTanat D6; NeothAcros D2v].

przypłacić kim, czym (17): Bo gdzye chytrość nie ſproſta to ſie o moc kuſzą/ By więc tego przypłáćić y ciáłem y duſzą. Bo pochlebſtwo z nieprawdą tuż zá nimi chodzą RejWiz 77v; Kimbar [...] [na synodzie] muśiał ſtać/ y kśięgi one położyć/ Tam Arſenius one iego popráwy pokazał y przewiodł/ ze zá máłem Hoſpodin więzieniem oney ſwey dumy nieprzypłáćił. BudNT przedm b7v; Więc temu rękaw vrwą/ á ten czapkę ſtráći/ Drugi téy krotochwile y włoſy przypłáći KochFr 40; Niedbał [...] Choć miał tego przypłáćić bráty rodzonémi KochFr 73; Przyydźie córą przypłáćić Hetmáńſkiéy zacnośći. ZawJeft 43; GórnTroas 29; Przećię tyka cudzego [...] iuż tam więc nie vchem/ Nie ſkorą/ nie włoſámi/ lecż przypłáći duchem. Iuż tám nie będzie chłoſtą karány brzozową: Karzą go trzecim rázem śmiercią powrozową. KlonWor 37; [á ieſli we dnie [będzie kradł drwa lub trawę]/ tedy tego v Prągi chłoſtą/ ſztuką ſkory przypłáći. SzczerbSpecSax 111 (Linde)]. Cf Zwroty.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Frycżu nieboże przybliżać ſię męká/ Nie iedná ná ćię gotuie ſię ręká/ Przypłáćiſz tego coś w kuchni iadł bráćie/ Tu przy nogáćie. KlonFlis G4.

Zwroty: »gardłem przypłacić« [w tym: komu (1)] [szyk zmienny] (6): wyele yeſt tákowych oycow/ ktorzy [...] onym [nauczycielom] grożą mowyąc/ nye bárzo mi ſyná biy bo mi tego gárdłem przypłáćiſz. GliczKsiąż N7v; Philozoph rzekł/ lecż Krolu tákiey twoiey ſławy Siłá gárdłem przypłácą/ niż doydzieſz tey ſpráwy. RejZwierz 11; ten róznéy wiáry ſkryćie [...] ku vpadku [...] Páná y dobrodźieiá ſwégo przywodźił: czego téż potym gárdłem przypłáćił. OrzQuin L; cżłowiek opiły [...] w winie/ álbo w gorzałce rozum ſwoy wſzytek vtopić/ y ſam vtonąć/ á gárdłem przypłáćić muśi WerGośc 228; A potym záśię Páris: y ten iéy [Heleny] przypłáćił Gárdłem ſwym PudłFr 68; á komu ſię chce delatorem bydź/ wiedząc żeby tego gárdłem mogł przypłácić? GórnRozm Hv; [NeothAcros C; GrzegŻarnObrProc G4].

»szubienicą przypłacić« (1): Ego plectar pendens nisi quid me fefellerit, Ia tego ſzubienicą przipłácę wyyąwſzy bych ſie omylił. Mącz 247c.

»przypłacić śmiercią« (1): Y przypłáćił tego nagłą śmierćią ieden miedzy Zydy/ imieniem Ozá/ ktory ſię vpornie/ y iáko Zydowſcy Rábinowie rozumieią/ z zmázániem małżeńſkim/ dotknął Arki Páńſkiey. LatHar 245.

»przypłacić zdrowiem« [w tym: za co (1)] [szyk zmienny] (2): Bo ia czo wſpomionę na to Przypłaćić mi zdrowiem za to RejJóz H8; Chriſtus nie świecki pokoy ſwoim obiecuie/ ále táki/ iákiego ſam ſkoſztował [...]. Ná oſtátek tego pokoiu zdrowiem przypłáćić muśiał NiemObr 9; [ták Lukretius y inſzy zdrowiem miłośći przypłáćili. PlutBBud. G4].

a. Dać łapówkę (1): Dopieroby było ćięſzko vbogiemu Szlachćicowi/ klaniáć ſię vrżędowi o pozew/ y dobrże go prżypłáćić. GórnRozm F4v.
2. Zapłacić za dużo, przepłacić [czego] (2): Poydzieſzli też pod wienieć gdzie do pániey Haſki/ Zieſz wątrobkę Cielęcą/ przypłáciſz Máłmazki. Po ſześći groſzy kwartę ſobie vſtáwili/ Ktorą pierwey w Menicy/ po dwu groſzu pili. BielSat C [idem] BielRozm 15.
3. Opłacić się, przynieść korzyść [czego komu] (1): Ktore [podolskie osiadłości] tak Tatárowie tzęſtokroć palili/ Ludźi k temu dobytek gwáłtem zágárnęli. Nie zleć ſie w nie práwie w paſł ten Bucephał [tj. car moskiewski] miły/ Dobrze mu puſtoſzenia tego przypłáćiły. WierKróc A4.

Formacje współrdzenne cf PŁACIĆ.

Cf [PRZYPŁACONY]

DDJ