[zaloguj się]
[pdf]

PRZYWARZYĆ (34) vb pf

a jasne.

Fleksja
inf przywarzyć
imperativus
sg
2 przywårz

inf przywarzyć (8). ◊ fut 2 sg przywarzysz (1). ◊ 3 sg przywarzy (1). ◊ imp 2 sg przywårz (12). ◊ part praet act przywarzywszy (12).

Sł stp, Cn brak, Linde bez cytatu.

1. Pozwolić przez chwilę wrzeć, lekko podgotować; może też ugotować z czymś [w tym: czego (15), co (6), czego a. co (1)] (34): Tez gallas niedopuſzcża wilkoſci przypływać do dziąſl s ktorych ſie dzięgna cżynią/ á zwłaſzcża gdi będą wpieczu pirwey tak barzo vſuſzone iże będą iako by zbucżniałe thedy ie ſtłucż na proch á on proch zmieſzay z ocztem á prziwarz/ á thym ſobie dziąſła nacieray FalZioł I 62a; ſok Kobylego ſzcżawiu/ s ſokiem babcżanym zmieſzany/ á przywarzywſzy gich ſpołem day ſie napić themu kielko razow ktory by miał biegunkę krwawą FalZioł I 73c; Wezmi korzenia granatow kwaſnych [...]/ warzże ie w małmazijey greczkiey thak długo aże połowiczę wywre/ á pothym wſyṕ pieprzu tarthego czo złothy zaważy/ á potym przywarz y przeczedz/ á ciepło day natſzcżo wypić FalZioł III 21b; Też vcżyń plaſtr z gallaſu tłucżonego/ ktori vwarz w wodzie/ á potym w onę wodę włoż garzſć ięcżmienney mąki/ albo więczey/ á potym thego przywarzywſzy iżby zgęſtło/ przyłoż na chuſcie na żywothek dziecinny. FalZioł V 38, I 52d, 56c, 73b, 106d, III 22c (12); Ale gdy w ſtáwiech bolenie/ tłucz koźie bobki z octem á z miodem/ á przywárzywſzy thego/ rozmázuy ná plaſtry przywijay ná ſtáwy bolące SienLek 120v, 39, 72.

przywarzyć na czym (2): thy wſzytki rzecży zmieſzay z tymi wodkami [...]/ á potym tego na węglu przywarzyć/ á nakoniecz przez chuſtę przeczedzić á tego na nocz w oko w ktorim ieſt Cataract: puſzcżay. FalZioł V 79. Cf »przywarzyć na ogniu«.

przywarzyć z czym (6): Niewiaſti gdi cierpią niemoc przyrodzoną maią ſobie wniey [we wrotyczy] vmywać nogi przywarzywſzy iey z macierzą duſzką [tj. macierzanką] FalZioł I 148d; Theż dragantum roſpuſzcżone w ięcżmienney wodzie/ á pothym z ſokiem lakricijey przywarz, á tego po troſzcze pożyway dla kaſzlu ſuchego. FalZioł III 26c; Zaſię ieſtli niecżyſthoſć/ gruba/ ſucha ſie vkazuie, Thedy wziąwſzy miodu ſzymowanego á z wodą zaſię przywarzywſzy/ puſzcżay w vcho FalZioł V 40, I 92c, 154b, V 89v.

Zwroty: »przywarzyć na ogniu« (1): Wezmi Babki liſcia/ vtłucż ią w możdżerzu/ potym włoż do garncza polewanego/ y wley wody nie wiele á potym przywarzyć na ogniu FalZioł V 84.

»trochę przywarzyć« (4): Naprzod warz miod przeſny, s ſzimuygi [lege: zszymuj ji] á potym preczedz [!]/ wktory miod nakładz kwiathkow Rożanych drobno ie ſkraiawſzy á przywarz throchę. FalZioł I [1152]d; Theż ſok z rożey wyciſniony z winem zmieſzany á trochę prziwarzywſzy/ bolenie głowy oddala. FalZioł I [1162]b, I 92a, V 80v; [UrzędowHerb 207b].

a. Ugotować w płynie (7): potym włoż then proch kaparowy z oną ruthą miałko vtłucżoną do onego ocztu, y przywarz onego tak długo iako by trzy pacierze ſpiał FalZioł III 14b; Też naprzeciwko niemoczam ſleziony, to ieſt naprzeciwko twardoſciam/ Gdy galbanum będzie w oczet namocżono przez trzy dni potym cżwartego dnia przywarz á przecedz FalZioł III 33c, I 116d; [chory niechaj je pokarmy łatwe do strawienia] á wątrobie y ſercu/ niech záraz zábieży/ áby ią fomentował/ wźiąwſzy cicoreȩ/ endiuiȩ/ acetoſȩ/ eupatorij [...]/ przywárzyć/ y źiółmi témi ćiepło w chuſtę ie włożywſzy/ bok prawy wolniuczko nápárzáć Oczko 31.

przywarzyć w czym (2): Y worek vcżyniwſzy mały naſypawſzy weń otrąb pſzenicżnych/ á przywarzywſzy w wodzie onego worecżku/ przykładay na ſpuchłe mieſtcze. FalZioł V 25v; Albo vcżyń plaſtr z naſienia włoſkiego Kopru/ á z miętką zmieſzawſzy/ w winie przywarzywſzy/ przyłoż na żołądek zemdlony FalZioł V 42v; [Cresc 1571 336].

Zwrot: »trochę przywarzyć« (1): Wezmi Mirri cżarney Heleny/ każdego z nich poł dragmy/ kwiathkow rożanych poł garzſci, Ty wſzytki rzecży w białym winie namocżywſzy/ á potym trochę przywarzyć/ także ocży macżać. FalZioł V 40v.
2. [Gotowaniem spowodować przywarcie czegoś; przen: zhańbić na zawsze:
Zwrot: »hańbę, makułę, swędrę [komu] przywarzyć«: iákożby ſię był thák zacny y walecżny Krol Lokietek dał do thego przywieść/ áby [...] Pogankę ſynowi ſwemu w małżeńſthwo miał poſlubić/ á thym dom ſwoy Krolewſki zelżyć/ y na wiecżne cżaſy háńbę y mákułę ábo ſwędrę/ narodowi y kroleſtwu Polſkiemu dopuśćić przywárzyć RotRozm Lv.]

Formacje współrdzenne cf WARZYĆ.

Cf PRZYWARZENIE, PRZYWARZONY

MPi