Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZYWODZIĆ

Następne hasło: [PRZYWODZIESTWO] »

PRZYWODZIĆ SIĘ (29) vb impf

się (22), sie (7).

o jasne.

Fleksja

indicativus
inf	przywodzić się
praes
	sg	pl
3	przywodzi się	przywodzą się

praet
	sg		pl
3	m	przywodził się	m pers	przywodzili się
3	n	przywodziło się	subst	przywodziły się

imperativus
	sg	pl
1		przyw(o)dźmy się
2	przyw(o)dź się

conditionalis
	pl
3	m pers	by się przywodzili

inf przywodzić się (3). ◊ praes 3 sg przywodzi się (10). ◊ 3 pl przywodzą się (1). ◊ praet 3 sg m przywodził się (1). n przywodziło się (4) [może impers praet od PRZYWODZIĆ]. ◊ 3 pl m pers przywodzili się (2). subst przywodziły się (4) [może impers praet od PRZYWODZIĆ]. ◊ imp 2 sg przyw(o)dź się (1). ◊ 1 pl przyw(o)dźmy się (1). ◊ con 3 pl m pers by się przywodzili (1). ◊ part praes act przywodząc się (1).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Znaczenia

I. W funkcji zwrotnej i może rezultatywnej (12)
- 1. Doprowadzać się do czegoś (8)
  - a. O świadomym działaniu: osiągać coś, przystępować do czegoś (3)
  - b. Doznawać czegoś (5)
- 2. Zbliżać się; przen (2)
  - a) Dochodzić do poznania (1)
- 3. Zwroty o różnych znaczeniach (2)
II. W funkcji wzajemnej (5)
- 1. Przyprowadzać się wzajemnie (2)
- 2. Doprowadzać się wzajemnie do jakiegoś stanu (3)
III. W funkcji strony biernej (12)
- 1. Być przytaczanym (o tekście) (10)
- 2. Być doprowadzanym do jakiegoś stanu (2)

I. W funkcji zwrotnej i może rezultatywnej (12):

1. Doprowadzać się do czegoś; conicere Modrz [w tym: do czego (7)] (8):

a. O świadomym działaniu: osiągać coś, przystępować do czegoś (3):

przywodzić się z czego (2): dźiwnie ſię człowiek z niey [nauki około gwiazd] do znáiomośći Bogá y nieogárnioney mocy y mądrośći iego przywodźi. SkarKaz 518a, 242a.

przywodzić się czym (1): Do cże^go [do posłuszeństwa namiestnikowi Piotrowemu w Rzymie] cżymſię nawięcey przywodzić/ y iáko tę S. iedność wykonáć/ maćie/ [...] przełożyć wam chcę. SkarJedn 333.

b. Doznawać czegoś (5):

przywodzić się czym (3): Zle cżynił y wielce grzeſzył Páweł S. [...] iſz ſię oną ochotną śmierćią męcżennikow/ y modlitwą ich zá ſobą/ do obácżenia prawdy nie przywodził. SkarŻyw 80; Lepiey mu [małemu dziedzicowi] vkázowáć nędze y przygody ludzkie: áby ſię ich lękał/ [...] niżli mu vkázowáć ſzczęśćie ludzkie/ ktorym ſię wnet do pychy y zápomnienia ſáme^go śiebie y do głupſtwá przywodźi SkarKaz 421a. Cf »do smutku się przywodzić«.

Zwroty: »w błąd się przywodzić« (1): Ieſli kto rozumie ſię cżem być/ gdy nieieſt nicżym/ ſam ſię zwodźi/ y wbłąd ſię przywodźi [in errorem coniicit]. ModrzBaz 56.

»do gniewu się przywodzić« (1): y gdy ſię do gniewu cżłek święty przywodzi/ ten ſam ktory wtjm kośćiele mieſzka/ rozgniewánj ieſt. SkarŻyw 498.

»[czym] do smutku się przywodzić« (1): Niniwczycy y bydłu y dźiećiom pośćić trzy dni kazáli/ áby ſię wzraſkiem [!] y płáczem y wyćiem niemych beſtyi/ do żáłośći y ſmutku przywodźili. SkarKaz 120b.

»do żałości się przywodzić« (1): SkarKaz 120b cf »do smutku się przywodzić«.

2. Zbliżać się; przen [do kogo, do czego] (2): ſtárayże ſie [...] ábyś ſie wżdy przypodobnił kniemu [Panu]. A przywodź ſie wżdy iáko możeſz do te^go miłoſierdzia ie^go. RejPos 171.

a) Dochodzić do poznania (1): ludźie poczęli Bogá znáć od widomego człowieczeńſtwá: á po nim do niewidomego boſtwá przywodźili ſię. SkarKaz 487b.

3. Zwroty o różnych znaczeniach (2):

»przywodzić się w nakłady« = narażać się na wydatki (1): Chceſz ſye nieprzywodźić w nakłády/ nie wydźierayże nikomu/ płáć coś komu winien/ nieprágni cudzego. GroicPorz dd3v.

»na pamięć się przywodzić« = przypominać się (1): gdzie [w modlitwach] napożytecżnieyſza świátu/ wćielenia Syná Bożego nowiná/ cżęſto ſię ná pámięć przywodzi LatHar 512.

II. W funkcji wzajemnej (5):

1. Przyprowadzać się wzajemnie (2):

przywodzić się przed kogo (1): y ſrodze o to Koryntcżyki fuka [św. Paweł] że ſie przed niewierne przełożone przywodźili/ á nierádſzey krzywdy ćierpieli. CzechRozm 247.

Zwrot: »przywodzić się [= pozywać się] do sądu« (1): vſtáwiamy náſzą władzą: áby którzykolwiek bráćia ábo przyiaćiele kréwni ábo też dálſzy oboiéy płći będąc rozdźieleni/ y wtym rozdźieleniu byli przez trzy látá y trzy Mieśiące wmilczeniu/ nieprzywodząc ſie do ſądu [ad Iudicium non provocantes JanStat 562] tedy od vpominánia ſie y ſobie przywłaſczánia częśći dźiedźicznéy brátá ſwégo/ [...] ſłuſznie będą oddáleni y odſtérknieni. SarnStat 594.

2. Doprowadzać się wzajemnie do jakiegoś stanu [do czego] (3): Tákże dobra zgodá y pokoy miedzy poſpolitym ludem: ále lepſza miedzy pány/ ktorzy ludźmi rządzą/ ábo o nich rádzą: [...] Do tey ſzerokiey y przeſtronney miłośći przywodźić ſię maćie/ przezacni Pánowie SkarKazSej 664b, 674a, 699a.

III. W funkcji strony biernej (12):

1. Być przytaczanym (o tekście) (10): iáko dwoiáka ieſt niewola/ ták też dwoiákie wybáwienie. Abowiem iedno ieſt ćieleſne/ o ktorym ſie iuż piſmá doſyć przywodziło/ [...] Drugie ieſt duchowne CzechRozm 118v; Co iż nie inácżey miáło być/ [...] iáko ſię krotko z iednego Dyonizego przypomniáło: á to wedle piſmá ś. ktore^go ſię też niektore świádectwa przywodźiły CzechEp 422; NiemObr 132; Dotąd ſłowá Boſkie. Piſmá/ świádectwá/ y przykłádow przywodźiło ſie dotąd doſyć: rzecż ſamá/ podobieńſtwá/ á ledwa nie pocżątki pokázuie. PowodPr 58.

przywodzić się do czego (1): A ták po długim gadániu/ rozmowách/ y ſpráwowániu/ y oglądániu wiela świádectw Oycow S. Kośćielnych/ ktore ſię do tych rzecży o ktorych rozmowá byłá przywodziły: zdáło ſię nam być potrzebno/ [...] ábychmy im [...] krotki wyrok dáli o prawdzie práwowierney wiáry SkarJedn 314.

przywodzić się z kogo [= z czyich pism] gdzie (1): Aleby X⟨ięże⟩ K⟨anoniku⟩ naprzod trzebá ná to záwżdy pámiętáć/ co ſię z pocżątku tey kápituły z Ezáiaſzá przywodźiło iż Bog ktory ſam ieſt iedyny/ [...] to ſobie ſam przywłaſzcża/ iż on też ſam [...] niebo i źiemię ſtworzył. CzechEp 277.

przywodzić się gdzie (3): Tákże naydzieſz obietnicę Dawidowi vcżynioną. [...] Ktora ſie też potym w Pſálmie 132. v11. 12. przywodzi CzechRozm 126; CzechEp 137. Cf przywodzić się z kogo gdzie.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia w zdaniu nadrzędnym (1): CzechEp 277 cf przywodzić się z kogo gdzie.

Ze zdaniem celowym (1): To Klimakus mowi. Co ſię ná to przywodzi: ábyſmy o brzydkośći grzechu tego ktory ſobie lekce drudzy ważą/ więcey rozumieli SkarŻyw 442.

Fraza: »jako się przywodziło« (1): Ktory ślub [złożony Panu Bogu] [...] był ták ważny/ iż go Bog przekłádał nád właſne rozkazánie ſwoie: iáko ſię to przedtym przywodźiło. PowodPr 49.

2. Być doprowadzanym do jakiegoś stanu (2):

przywodzić się do czego (1): Przechodzenia po kośćiele/ rozmow świeckich/ y długich y nie przykłádnych ſtrzeżmy ſię. Bo ſię tym dom Páńſki lży y do nieczći przywodźi. SkarKaz 456a.

Zwrot: »[czym] we złe mniemanie [u kogo] się przywodzić« (1): Co ſię wſzytko naprzod ſámym ſłowem Bożym [...] potym też y ſtárych wielu Kátholikow piſmy: áby tá chytrość ſzátáńſka/ ktorą ſię piſmo ś. we złe v ludźi mniemánie przywodźi/ tym doſtátecżniey mogłá być poznána y odrzucona CzechEp 109.

Formacje współrdzenne cf 2. WIEŚĆ.