[zaloguj się]
[pdf]

PRZYWROCONY (127) part praet pass pf

przywrocony (76), przywrocon (51).

-wró- (19), -wro- (6); -wró- MurzNT, OrzQuin, KochPs; -wro- BiałKat; -wró- : -wro- Mącz (3:3), SarnStat (13:2); w formach złożonych -on-; w formach niezłożonych -on (3), -ón (2); -on MurzNT; -ón Mącz; -on : -ón SarnStat (2:1); -ona, -ono.

Fleksja
sg
mNprzywrócon, przywrócony fNprzywróconå, przywrócona nNprzywrócono, przywróconé
G Gprzywróconéj G
A Aprzywróconą A
I I Iprzywróconym
pl
N m pers przywróceni
inne formy
pl N subst m i n - przywróconé; pl N subst f - przywrócon(e), przywrócony

sg m N przywrócon (35), przywrócony (25); ~ (attrib) -ony (2); ~ (praed) -on (35), -ony (23); -on HistJóz, RejPs (2), MurzHist (2), MurzNT, KromRozm III, LubPs, BielKron (14), StryjKron, ActReg, WujNT, SarnStat (3), SkarKaz; -ony GroicPorz, HistRzym (2), GrzegŚm, SkarŻyw (4), CzechEp, NiemObr, Phil (2), LatHar, WysKaz, SapEpit; -on : -ony BibRadz (1:1), Mącz (1:2), WujJudConf (1:1), CzechRozm (1:1), SkarJedn (2:5). ◊ f N (praed) przywróconå (11), przywrócona (6); -å Leop, RejZwierc (2), SkarŻyw, StryjKron, WujNT (2); -a KromRozm II, ArtKanc; -å : -a BielKron (1:3), SarnStat (3:1). ◊ G przywróconéj (1). ◊ A przywróconą (1). ◊ n N (praed) przywrócono (9) DiarDop (2), BielKron, Mącz, RejPos (4), KlonKr, przywróconé (7) KuczbKat, BudNT, SkarŻyw, StryjKron, WujNT, SarnStat, SkarKaz; ~ -é (1), -(e) (6). ◊ I przywróconym (1). ◊ pl N m pers przywróceni (14); -eni (4), -(e)ni (10). subst m i n przywróconé (14); -é (4), -(e) (10). f (praed) przywrócon(e) (2) Mącz, StryjKron, przywrócony (1) RejPos.

Składnia dopełnienia sprawcy: przywrocony przez kogo (9) KromRozm III, BibRadz, MycPrz, SkarŻyw, StryjKron, LatHar, SarnStat (2), KlonKr; od kogo (7) KromRozm II, DiarDop, BielKron, HistRzym, ModrzBaz, SkarJedn (2).

Sł stp s.v. przywrócić, Cn, Linde brak.

1. Który pojawił się ponownie; redivivus Mącz (16): Redivivus, Odnowiony/ odmłodły/ prziwrocony. Mącz 501a; dziwuię ſię Ceſarzu y żáłuię/ iż pokoy kośćiołá powſzechnego od Bogá przywrocony/ záś znowu Duch ámbicyey ábo hárdośći pſuie. SkarJedn 187; ArtKanc E3v.

przywrocon do czego (1): Wysſzy Státut ieſt ſkázón, á Státut Królá Olbráchtów do vzywánia [!] przywrocón. SarnStat 608.

przywrocon(y) komu, czemu (5): A przyidzie czás iż będzie przywrocon pokoy duſſy moiey RejPs 82; Z tądże też yeſt zakon łáſki/ iż przezeń odpuſſczoná nam yeſt od bogá myerźyączká/ á łáſká przywroconá KromRozm II m2; [papież koncilium złożył] áby kośćiołowi pierwſzá [!] náuka byłá przywrocona BielKron 224v. Cf Wyrażenie.

przywrocon czym (1): Si repraesentari morte mea libertas civitatis potest, Iesli moyą śmiercią zwoleńſtwo mieyſckie może być prziwrócono. Mącz 431b.

W przeciwstawieniach: »utracony (a. stracony) ... przywrocony« (2): Bárzo drogo ten tho płáći/ Kiedy iuż kto prawdę ſtráći/ Bo tá iuż raz vtrácona/ Trudno ma być przywrocona. RejZwierc 232v; iż błogoſłáwieńſtwo raz ſtrácone/ nie mogło mu [Ezawowi] być przywrocone. WujNT 780.

Wyrażenie: »[komu] zaś (a. zasię) przywrocon(y)« (2): Dáryus tedy ſpráwą Boſką ná tym był/ áby Zydom záſię wolność byłá przywroconá BielKron 110v; tedy przyſtoyno ieſt ſpráwiedliwości Bożey/ áby pobożnym ono dobre mniemánie ktore ym było z ich krzywdą v ludźi náruſzone/ záś w iáwnym wſzech ludźi zebrániu y ſądźie przywrocone było. KuczbKat 60.
a. O zdrowiu (4):

przywrocony komu (1): á gdy mowi Kryſthus iż Abráám/ Izáák/ Iákob/ żywą Bogu [tj. dla Boga; Vulg Mar 12/26-27]/ to śię rozumie o pewnym położeniu żywotá ich w Pánu/ ktory im przywrocony będźie/ choć teras iſtothnie nie ieſt GrzegŚm 5.

Wyrażenie: »przywrocone zdrowie« (1): Bądź pochwalony Pánie Iezu Chryſte/ ktoryś [...] leżącego cżłowieká/ przy ſadzáwce Betheźdźie/ przywroconym prędko zdrowiem vćieſzył. LatHar 535.
W przen [komu] (2): Dziś chćiał CHryſtus Pan/ áby był w Iordanie od Iáná ochrzcżony/ á nam żywot przezeń przywrocony LatHar 345.
Wyrażenie: »przywrocony znowu« (1): Abyć był przywrocony klenot pożądány/ Znowu (mátká namilſza [zmarła, gdy Sapieha był dzieckiem]) klenot nieżegnány. SapEpit A2v.
2. Oddany, zwrócony (45): DiarDop 113; tedy od tego czáſu wolność tá nic przekázowáć nie ma: áby téż dźieśięćiná dóbr tychże ná ſtół náſz/ przez wſzelkiégo ſporu niemiáłá bydź przywróconá. SarnStat 186.

przywrocon(y) komu, czemu (5): DiarDop 113; BibRadz 1.Mach 10/6; [św. Tomasz z Akwinu będąc małym dzieckiem kartki z pozdrowieniem Bogarodzicy] ták záſię płákánim doſtáć chćiał/ iſz ſię vtulić niedał/ aſz mu przywroconą byłá. SkarŻyw 200; ActReg 42; Abowiem ku cżemuż będziecie rozumieć ſciągáiącą ſię onę iego ſentencyą/ gdy rádził/ áby pieniądze Krolom [wygnanym z Rzymu] były przywrocone? Phil E3.

W przeciwstawieniu: »oddalić się ... być przywrocon« (1): a żebrzemy, aby to, co się od tego stołu oddaliło, przywrocono stołowi krolewskiemu zasię było DiarDop 113.

Wyrażenia: »przywrocony na miejsce swoje« (1): Ale y nacżynie kośćiołá Bożego złote y ſrebrne/ kthore był Nábuchodonozor wynioſl z kośćiołá Ierozolimſkiego/ á przynioſl do Bábilonu/ niechay będą przywrocone/ y odnieſione [reddantur, et referantur] do kośćiołá Ieruzolimſkiego ná mieyſce ſwoie Leop 1.Esdr 6/5.

»zasię przywrocon(y)« [szyk 5:1] (6): aby ty dobra stołu krolewskiego zasię przywrocone były, ktore od stołu tego są rozszarpane przez łakome ludzi DiarDop 107, 113; Y iáko záſię przez dziwną ſpráwę Páńſką do żydoſtwá árchá oná przywrocona byłá/ to iuż thám kto chce cżytáć dowie ſie wſzytkiego. RejZwierc 126; Któré rzeczy gdy popłáconé będą/ tedy dobrá przerzeczoné záklętym/ ále rozgrzéſzonym/ zaſię máią bydź przywróconé [viceversa restituenda] przez Stároſty przerzeczoné. SarnStat 190 [idem 898]; á po śmierći ich [mniszek będących właścicielkami dóbr] tákowé dobrá/ ná blizſzé ich krewné záśię będą przywróconé [rursum devolventur JanStat 213] SarnStat 209, 898.

Szereg: »przywrocony i odniesiony« (1): Leop 1.Esdr 6/5 cf »przywrocony na miejsce swoje«.
Przen [komu, czemu] (2): Y to [ciało] wſkrzeſzone y ożywione y duſzy przywrocone będźie ná on oſtátni dźień SkarKaz 384b.

W przeciwstawieniu: »wzięt ... przywrocon« (1): Bo wſzyſtek [Duch św.] ieſt wzięt odemnie ani mi kiedy przywrocon będźie MurzHist K4v.

a. O terytoriach, majętnościach itp. (23):

przywrocon(y) do czego (9): Wten czás Pomorſka/ Chełmienſka/ y Micháłowſka ziemie do Korony ſą przywrocone/ o ktore 150. lat woyná trwáłá StryjKron 647, 647; Podláſzé do Korony przywróconé. SarnStat 1038 marg, 1037, 1052, 1058 [2 r.], 1187 [2 r.].

przywrocon(y) komu, czemu (9): BielKron [3322]; RejPos 312; Przywrocone też (ſą) miáſtá/ ktore byli pobráli Peliſztymcżycy v Izráelá/ Izráelowi BudBib 1.Reg 7/14; A ći ſię vpomináli po wtore/ áby Pruſka Ziemiá wſzytká/ y Pomorſka Zakonowi Krzyżáckiemu byłá przywrocona StryjKron 722; Z nim [z królem Przemysławem II] Sceptrum, Tytuły, kleynoty ſtrácone Krolewſkie, Polſcze były Przywrocone. KlonKr D4v, B3v. Cf Wyrażenie.

W przeciwstawieniu: »przywrocony ... odjęty« (1): Infląty mogą być gruntownie in corporowáne ku Koro⟨nie⟩ [...] á Zamki y miáſtá przywrocone ktore odięte ſą thák przezeń iáko przes kogo inſzego MycPrz II Dv.

Wyrażenie: »zaś (a. zasię), znowu przywrocony [komu, czemu]« (2:1): A gdy go [biskupa Tomasza] Henrik vyrzał k ſobie bieżąc obłápili ſie [...]/ ták iż záſię było przywrocono imienie kośćiołowi Wrocſłáwſkiemu [które zabrał książę Henryk wskutek sporu z biskupem]. BielKron 366; Y będą puſté mieyſcá z nowu oſádzoné/ Y dawnym pánom záś przywróconé. KochPs 102; A ták y Lucko y Wołyń przez tegoż Kierdeia z nowu było Litwie przywrocone. StryjKron 577.
Szereg: »przywrocony i przyłączony« (3): [król Zygmunt August składa przysięgę, że zawsze będzie się upominać o Ziemię Kijowską] áby byłá do Korony przywrócona y przyłączona. SarnStat 1058 [idem (2)], 1037, 1187.
Przen [w tym: komu (3)] (4): RejPos 54; A ćieſząc ſię iſz im [naszym przodkom w wierze, czyli narodowi wybranemu] ono mieyſce y obiecáne niebo przywrocone być miáło przez báránká Meſyaſzá: ofiárowáli P. Bogu báránki SkarŻyw 262.

przywrocony z czego (1): Day im pánie Boże vpámiętanie: áby [...] obaczyli/ iż [...] [papież Grzegorz] z grzéchu/ oyczyznę przywroconą onę wieczną/ [...] precz z wiádómośći ludzkiey wynioſł BiałKat 181.

Wyrażenie: »zasię przywrocon« (1): Iż iuż ieſth złupion on mocarz á nieprzyiaciel twoy z onego kroleſtwá/ [...] ktore tobie [...] właſnie przynależáło/ á iuż záſię tobie ieſt przywrocono. RejPos 77v.
b. O osobach [w tym: komu (3)] (5): Y przywroceni ſą ludźie ktorzy w zakłádzie byli/ Ionáthanowi/ á on ie rodźicom ich oddał. BibRadz 1.Mach 10/9; á tám s ſobą pokoy vcżynili tym obyczáiem/ iż więźniowie byli przywroceni ktore Litwá pobráłá BielKron 377v; Przeſtańcie od płácżu á otrzycie łzy ſwoie/ ábowiem ſynacżkowie wáſzy wſtáną á będą wam przywroceni/ á będzye wiecżna zapłátá wáſzá y ich. RejPos 26; [ustawiamy] áby kmiećie/ którzy opuśćiwſzy role od pánów ſwych [...] vćiekáią/ gdy będą ználeźieni pánóm ſwym [...] / áby byli przywroceni SarnStat 663.

W przeciwstawieniu: »zawiedzion ... przywrocon« (1): W poymánie Lot záwiedzion. Potym był przywrocon przez Abráhámá ze wſzytkiem plonem [tj. dobytkiem]. BibRadz Gen 14 arg.

c. O przywilejach, uprawnieniach [komu] (2): Tenći to mocny á okrutny zbroynik [tj. szatan] ſtrzegł á bronił mocnie przybytkow ſwoich/ iáko thu o nim Pan w Ewányeliey powiáda/ áby tobie nie było przywroczono to práwo twoie/ y ony obietnice twoie RejPos 77v; cżemu nie inſza oſobá iedno ſyn ćiáło przyięłá: Tedy ták o tym mowi [ksiądz Powodowski]: żeby vtrácony przywiley cżłowiekowi przywrocony był CzechEp 202.
3. Któremu pozwolono wrócić; restitutus Mącz (53): Niechay będzye odłącżoná zá ſiedḿ dni przed namioty [dotknięta trądem Maria, siostra Mojżesza]. Y sſtáło ſie ták á lud ſie z mieyſcá nie ruſzył áż była przywroconá. BielKron 40; wyſtąpił Brutus ráycá/ [...] powiedáiąc wiele przycżyn/ prze ktore nie mogł być przywrocon krol Tárquinius BielKron 105; SkarŻyw 89 marg; SarnStat 1061, 1190.

przywrocon komu (1): A tym więcey proſzę ábyśćie to czynili/ iżbym wam rychley był przywrocon. WujNT Hebr 13/19.

przywrocony za czym (2): BielKron 61v; ieſli [wygnańcy z wygnania] nie zá chęcią nieprzyiacioł ſwych przywroceni bywáią/ Tyranny ſie sſtawáią Phil S.

przywrocon(y) dokąd (5): [ustawił prawo] áby żadny wywołány nigdy nie był do miáſtá przywrocon. BielKron 105, 197v marg; Phil Cv, E2. Cf »zasię przywrocon(y)«.

przywrocon(y) skąd (2): [Absalom, syn Dawida] vćiekſzy w Geſurze trzy latá mieſzkał/ z Geſury przywrocony żył w IEruzalem nieukázuiąc ſie oycu dwie lećie CzechRozm 138v. Cf [»z drogi przywrocony«], »z wywołania przywrocony«.

W przeciwstawieniu: »wygnany (wyganiać) (2), wywołany (wywołać) (2), wypędzon, zrzucony ... (być) przywrocon« (6): iż Pyotr Alexándrynſki pátryárchá przez kácyrze wygnány/ thákże przez Dámázá papyeżá przywrocon był. KromRozm III O5v; [Leir] był od nich [od swych synów] wypędzon s kroleſtwá / ále zá pomocą [...] zyęciá ſwego był przywrocon BielKron 61v, 105, 393v; Phil Cv; gdy tu kogo/ mowi Cyrillus/ z źiemie wywołáią: izali przyiaćiele v krolá go wyprośić/ áby był przywrocon/ nie mogą? SkarKaz 383b.

Wyrażenia: »do domostwa przywrocony« (1): [modlitwa za podróżujących] Bądź nam/ Pánie/ w wypráwie pomocą/ [...] ábyſmy zá twym prowádzeniem/ [...] zdrowo do ſwego domoſtwá mogli być przywroceni. LatHar 633.

[»z drogi przywrocony«: Redux, Zdrogi przywrocony. UrsinGramm 188.]

»przywrocon na ojczyznę« (1): Potym zá przycżyną krolá Polſkiego Sobieſław ſtrycz Włádziſłáwow był przywrocon ná oycżyznę BielKron 325.

»z wywołania, wywołany przywrocon(y)« (1:1): BielKron 105; Reipub. restituti, Z wywołánia prziwroceni. Mącz 414a.

»zasię (a. zaś) przywrocon(y)« (3): Przeto niektorzy chcieli áby [wygnany Koriolanus] był záſię przywrocon/ drudzy mowili/ muśim práwu á nie miłoſierdzyu folgowáć. BielKron 109, 193v; IOzeff opiſawſzy przed tym ſpráwy Abſolomowe iáko brátá zábił/ iáko vćiekł/ y iáko záś był przywrocon [...] mowi [...] CzechRozm 138.

Przen [ku komu] (1) : obaczą ſie złoczyńce przykłádem moiem iż [...] grzeſſny może być ku tobie przywrocon. RejPs 77.
a. Któremu pozwolono wznowić działalność, wrócić do dawnych obyczajów albo wcześniej posiadanych uprawnień, przywilejów itp. (33): Klaſztori tákież z mnichi áby byli przywrocone/ gdzie kolwiek ſpuſtoſzone álbo wybráne ſą BielKron 209; Pothym Ceſarz [...]/ powiedział przycżynę ziechánia/ [...] áby też ſąd Senatu Ceſárſkiego był przywrocon á poſtánowion BielKron 225v, 159v; SkarJedn 222.

przywrocon(y) na co (17): abowiem ya przywroconem na ſwoy vrząd/ á on obyeſſon ná ſſybyenicy HistJóz Bv; BielKron 357v marg; HistRzym 42v; SkarJedn 221; Przywrocony ná Biſkupſtwo/ y z rádośćią od práwowiernych przyięty/ nie długo pokoy miał. SkarŻyw 390, 171. Cf Wyrażenia.

przywrocon przez co (1): ále potym [papież Benedykt VIII] od poſpolſtwá wypędzon dla iego łákomſtwá/ wſzákże potym przez zgodę przywrocon BielKron 176.

W przeciwstawieniu: »wypędzon, złożony ... przywrocon(y)« (2): BielKron 176; y Phocyus mocą ná Pátryárchoſtwo Cárogrockie wtrącony złożony/ á Ignácyus ſtáry był przywrocony. SkarJedn 221.

Wyrażenia: »na swoje miejsce przywrocony« (1): [biskupi] przyzwolili ná to/ áby Atánázyus ná ſwoje mieyſce przywrocony był. NiemObr 131.

»przywrocony ku prawu swojemu« (1): Wſzákże też to bywa ná łáſce zwierzchniego Páná/ iże powołány po czáſye námienionym może być przywrocony ku práwu ſwoiemu GroicPorz o3.

»przywrocony in priorem (a. pristinum) [aliquid]« (2): kościoły wszytki, ktore by były immutowane albo zborzone po uchwale przeszłego sejmu, mają być in pristinum statum et ritum przywrocone. Diar 50; Kościoły, ktorekolwiek odmienione są, mają być przywrocone in priorem ritum Romanum et cultum. Diar 56.

»na (swoję) stolicę ([za czym]) przywrocon(y)« [szyk 5:1] (6): Thedy Demetryus przywrocony ná ſtolicę Kroleſtwá ſwego [Et sedit Demetrius rex in sede regni sui] BibRadz 1.Mach 11/52; Iſz naświętſzy Pátryárchá ná ſwoię ſtolicę przywrocony ieſt/ nie zmego to roſkazánia poſzło [ale papieża] SkarJedn 222, 138, 140, 142; y owſzem [św. Cyryl] zá ich [ojców świętych] ſwiadectwem/ ná ſwoię ſtolicę Hierozolimſką przywrocony był. SkarŻyw 278.

»zasię (a. zaś) przywrocon(y)« [w tym: na co (4), ku czemu (1)] [szyk 4:2] (6): BielKron 206v, 238v, 322; In gradum suum reponi Być záś ku ſwemu vrzędowi prziwrocón. Mącz 147c; Tedy Iowinian Ceſarz będąc záſie przywroconym ná ſtolec ſwoy/ dziękował pánu bogu HistRzym 46v; SkarJedn 138.

α. O dobrach duchowych (4):

przywrocon(y) do czego (2): Wiemy iáko Piotr Apoſtoł vpadł w záprzenie Páná ſwego/ á przedśię do łáſki Páńſkiey przywrocon. WujJudConf 138; WysKaz 23.

przywrocony ku czemu czym (1): á żebyſmy ćię [...]/ ku lepſzéy nádźiei łáſką twoią przywróceni/ w Polſzce wiecznie chwalili OrzQuin Y.

Wyrażenie: »ku utraconemu [czemu] przywrocon(y)« (1): O bych że iá to ku pierwſzyi mierze przyſzedł bych za zmiłowanim bożęm ku vtraconyi łaſce był przywrocon MurzHist M.
4. Który stał się taki jak poprzednio; restitutus PolAnt, Vulg (11):

przywrocony komu (2): y przywrocona mu ieſt ręká iego [człowiekowi, który miał ją sparaliżowaną] zdrowa iáko y druga. WujNT Mar 3/5 [przekład tego samego tekstu] Luc 6/10.

przywrocony ku czemu (6): Práwá ná wielu mieyſcách popráwy potrzebuią: ktore záprawdę ku zacnośći ſwey przywrocone być niemogą [quae certe dignitati et splendori suo restitui non possunt]/ iedno od tych ludźi/ ktorzi wnich biegłość máią ModrzBaz 135v. Cf Wyrażenia.

Wyrażenia: »ku pi(e)rwszemu [czemu], do pirwszego [czego] przywrocony« (2:1): Omnia ad gloriam et splendorem revocanda sunt, Wſziſtki rzeczy máyą być ku pirwſzey chwale y doſtoynośći prziwrócone. Mącz 409c; RejPos 222; BudNT b2.

»do prawdy, ku prawdzie przywrocony« (1:1): A zwycżay káżdy w kośćiele od ludźi zá cżáſem przijęty/ ſłuſznie ma być do prawdy poſtánowienia páńſkiego y podánia Apoſtolſkiego przywrocony. WujJudConf 155v; zkąd to piſmo zaś ma być napráwione/ á ku pierwſzey ſzcżyrośći y prawdzie przywrocone. BudNT b2.

»ku zdrowiu przywrocon« (1): Potym zaśię [Jezus] włożył ręce na oczy iego/ i vczynił to że przéirzał I ieſt ku zdrowiu przywrócon [et restitutus est] MurzNT Mar 8/25.

»przywroceni(-ony) do żywota, ku żywotu« [w tym: przez co (1), czym (1)] = resuscitandi PolAnt (2:1): iż powiedz kościam thym/ iż ia ie záſię przyoblokę ſkorą ich/ y vtwirdzę ie żyłámi ich/ thák iż będą przywrocony do pirwſzych żywotow ſwoich. RejPos 222; á Pan Bog z łáſki ſwey dopomoc nam tego będzye racżył/ ábyſmy żyć mogli żywotem duchownym/ zwłaſzcżá my/ ktorzychmy przez z martwychwſtánie Páná Kryſtuſowe przywroceni ku żywotu wiecżnemu á roſkoſzy pełnemu. RejPosWstaw [1102]v; BudBib 2.Mach 7/14.

Przen (1):
Wyrażenia: »ku pirwszemu zdrowiu przywrocon« (1): ſtoymy mocnie przy iednośći [...] iego [kościoła bożego] [...] áby záſię ku pirwſzemu zdrowiu á cżerſtwośći/ á ku oney kwitnącey młodośći przywrocon mogł być. LubPs A5.

»zasię przywrocon« (1): LubPs A5 cf »ku pirwszemu zdrowiu przywrocon«.

*** Dubium (1): [Bóg mówi do Hioba:] Cżili [...] náznáczyłeś zorzy mieſce ſwoie? I trzymałeś ſtrząſáiąc końce źiemie/ á wytrząſnąłeś z niey niepobożne? Będzie przywrocona iáko błoto piecżęć/ á będzie ſtałá iáko odzienie [Restituetur ut lutum signaculum, et stabit sicut vestimentum]. Leop Iob 38/14.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Reductus, Prziwrócony/ też odprowádzony. Mącz 96d.

Cf NIEPRZYWROCONY, PRZYWROCIĆ

MC